สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ภาษากับการเมือง

      เป็นที่เข้าใจกันอยู่แล้วว่า มนุษย์เป็นสัตว์สังคม คือ ต้องการอยู่ร่วมกันเป็นสังคม ขณะเดียวกัน มนุษย์ก็เป็นสัตว์การเมือง เพราะมนุษย์มีคุณสมบัติพิเศษที่สัตว์อื่นไม่มี นั่นคือ มนุษย์มีความสามารถที่จะมีและใช้เหตุผลในทางความคิด และทางคำพูด สัตว์อื่นๆ นั้นสามารถเปล่งเสียงหรือแสดงความเจ็บปวดได้ แต่มนุษย์เท่านั้นที่จะสามารถมีภาษาที่ใช้สื่ออธิบายถึงสิ่งที่ดี/ไม่ดี สิ่งที่ยุติธรรม/ไม่ยุติธรรมได้

      ภาษาจึงเป็นเครื่องมือที่สำคัญของคนเราในการสื่อสารความคิดต่อกัน ทั้งในเรื่องจริงที่พิสูจน์ได้ และเรื่องความคิดที่เป็นคุณค่าต่างๆ ทั้งที่ยอมรับและอยู่ในช่วงของการถกเถียง ซึ่งเป็นเรื่องเข้าใจกันได้ในสังคมอารยะอย่างสังคมที่เป็นประชาธิปไตย

      อิทธิพลของภาษาไม่ว่าจะเป็นการเขียนหรือคำพูด เพื่อสื่อสารความคิด ความเชื่อ และความต้องการทางการเมืองจึงมีเป้าหมายที่ผู้คนจำนวนมมาก การใช้ถ้อยคำ ผู้พูดมักจะซ่อนเร้นการปลุกเร้าอารมณ์ผู้ฟัง หรือผู้อ่านเอาไว้ด้วย

      ดังที่เราจะเห็นการประท้วงทางการเมืองที่ปรากฏอยู่ในช่วง 2 ทศวรรษนี้ จะเห็นได้อยู่ตลอดเวลาที่มีการชุมนุมทางการเมืองไม่เคยขาด และแม้กระทั่งในปัจจุบันที่มีกลุ่มเยาวชน นักศึกษา ได้ลุกขึ้นมาแสดงบทบาทคุมประเด็นการเมืองมากขึ้น และเข้มข้นมากขึ้น กระทั่งอาจกล่าวได้ว่าภาษาและท่วงทำนองการแสดงออกได้สะท้อนพฤติกรรมที่สนใจและติดตามเรื่องการเมืองอย่างต่อเนื่อง

      การชุมนุมเคลื่อนไหวทางการเมืองที่เกิดขึ้นล้วนเป็นสิ่งที่พึงกระทำและให้การสนับสนุน เพราะเป็นสิทธิโดยชอบของพลเมืองที่จะแสดงออกบอกความชอบ-ไม่ชอบที่เกิดแก่สังคมที่พวกเขาเป็นเจ้าของ

      การแสดงออกด้วยการบอกกล่าวด้วยภาษาและถ้อยคำ จึงต้องการสื่อสาร ด้วยการเลือกคำพูด หรือประดิษฐ์สร้างถ้อยคำ วาทกรรมต่างๆ เพื่อเรียกร้องให้กลุ่มคนจำนวนมากให้ความสนับสนุนหรือให้คล้อยตาม

      ภาษาที่ใช้จึงเกี่ยวข้องโดยตรงกับการอาศัยเหตุผลอธิบายข้อเสนอต่างๆ เพื่อให้เกิดการยอมรับ การได้รับความชื่นชมและอยากสนับสนุน แน่นอน ย่อมไม่ใช่ภาษาที่ก่อความร้าวฉาน รุนแรงในคำพูดที่จะไปขยายผลเป็นความรุนแรงทางสังคม ไม่ก่อให้เกิดความสามัคคีเพื่อสร้างสิ่งที่เป็นประโยชน์ร่วมกัน

      ย่อมไม่ใช่ภาษาที่หยาบคายและหมิ่นหยามเกียรติ ศักดิ์ศรี และคุณค่าของผู้อื่น ซึ่งเท่ากับเป็นการด่าทอ หรือใช้สัญลักษณ์ ที่เหยียบย่ำให้ผู้อื่นด้อยค่าและต่ำลง ซึ่งมีแต่จะสะท้อนกลับมาที่คุณค่าของผู้พูดในทางกลับกัน

      ภาษาที่หลู่เกียรติความเป็นมนุษย์ เพียงเพราะเราเห็นไม่ตรงกัน ก็ยิ่งถ่างขยายการไม่ยอมรับและแตกแยกกันมากยิ่งขึ้น ย่อมตัดขาดการสนับสนุนจากผู้ที่เบื่อการเมืองไปโดยปริยาย

      ไม่ว่าจะมองทางไหน การใช้ภาษาถ้อยคำที่ไร้ซึ่งอารยะ ย่อมยากที่จะหลีกเลี่ยงการเกิดปฏิกิริยาจากสาธารณชนได้

      การลุกขึ้นมาเรียกร้องและอยากสร้างการเปลี่ยนแปลง ย่อมต้องศึกษาและเรียนรู้ที่จะเรียกร้องและเปลี่ยนแปลงตัวเองให้มากด้วยเช่นกัน

      ดัดแปลงและเปลี่ยนแปลง ความขัดแย้งที่ถนัดใช้ความรุนแรงทางภาษาให้เป็นความขัดแย้งอย่างอารยะ ใช้ภาษาการเมืองที่สร้างสรรค์ เรียกร้องสนับสนุนจากทุกฝ่าย แม้ต้องใช้เวลาก็ต้องรู้จักอดทน และรอคอย

      เพราะนี่เป็นเรื่องประชาธิปไตย ไม่ใช่การเร่งรัดและบีบบังคับ ต้องให้เวลากับสังคมตกผลึกในการมีสิทธิเชื่อหรือไม่เชื่อก็ได้ การมีส่วนร่วม หรือไม่ร่วม ก็ยังต้องคิดอย่างมีวิจารณญาณอยู่อีกมากและคนที่เห็นต่างในทางการเมืองก็ไม่ใช่ “คนอื่น” แต่เป็น “คนไทย” สายเลือดไทยด้วยกันทั้งหมด

      การใช้เสรีภาพในทางประชาธิปไตย ควรสร้างสรรค์เชิงบวก สร้างภราดรภาพ และสร้างความสามัคคีชาติได้ด้วย

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร
ผู้อำนวยการ สถาบันนโยบายศึกษา