สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การให้การศึกษาทางการเมือง สร้างผู้ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งที่มีคุณภาพ (1)

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร

ที่มาและความสำคัญของปัญหา

ประเทศไทยมีประวัติศาสตร์การพัฒนาทางการเมืองมาอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่การเปลี่ยนแปลง การปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ สู่การปกครองในระบอบประชาธิปไตยที่มี พระมหากษัตริย์เป็นประมุข ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2475 แต่ก็ยังเป็นการพัฒนาทางการเมืองของระบอบ ประชาธิปไตยที่ไม่ก้าวหน้า เนื่องจากประเทศไทยนับตั้งแต่เปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นต้นมา ยังไม่มีเป้าหมายในการวางรากฐานวิถีชีวิต และวัฒนธรรมทางการเมืองแบบประชาธิปไตย ด้วยการให้การศึกษา ทางการเมืองแก่พลเมืองอย่างมั่นคงและต่อเนื่อง แม้ว่าจะมีการวาง โครงสร้างทางการเมือง มีระบบสถาบันและกลไกทางการเมืองที่มีการพัฒนาและมีความก้าวหน้าไปมาก แต่การเปลี่ยนแปลงเชิงวัฒนธรรมประชาธิปไตยหรือพฤติกรรมประชาธิปไตยในหมู่คนไทยกลับก้าวตามไม่ทัน ทำให้ผลที่ตามมาคือการขาดความรู้ความเข้าใจทางการเมือง หรือการขาดวุฒิภาวะทางการเมืองของคนไทย กลายเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาประชาธิปไตย ดังจะเห็นได้ชัดเจนกรณีการเลือกตั้งผู้แทนในระบบรัฐสภา ซึ่งเป็นกิจกรรมต้นทางที่เกี่ยวกับประชาชนในการไปใช้สิทธิ์ คือ การไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง เพื่อการคัดเลือก “ตัวแทน” ของประชาชนนั้น มีการทุจริตในกระบวนการเลือกตั้งอยู่เนืองๆ ก่อให้เกิดการขาดหลักประกัน ความเป็นประชาธิปไตยในการเลือกตั้ง อันเป็นสาระสำคัญของบทบัญญัติตามรัฐธรรมนูญไทยที่ผ่านมา และหลักปฏิญญาสากลสิทธิมนุษยชนว่าด้วยการเลือกตั้งอีกด้วย นอกจากนี้ การที่ประชาชนไทยขาดวัฒนธรรมทางการเมือง ก็ยังนำไปสู่ปัญหาการขาดเสถียรภาพทางการเมืองทำให้ การเมืองไทยอยู่ในสภาวะชะงักงันในการเปลี่ยนรัฐบาลบ่อย และมีการรัฐประหารสลับกับการจัดตั้งรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ง ดังจะเห็นได้จากการมีรัฐธรรมนูญเกิดขึ้นในระยะเวลา 80 ปีเศษ ซึ่งโดยเฉลี่ยคือ ทุกๆ 4 ปี จะต้องมีการร่างรัฐธรรมนญใหม่ และยังทำให้การเรียนรู้ทางการเมืองของประชาชนขาดความต่อเนื่องก่อให้เกิดความขัดแย้งทางการเมืองในสังคมไทยตลอดมา ซึ่งนำไปสู่การขาดความสามารถของคนไทยเอง จากทุกหมู่เหล่า ในการเป็นพลังขับเคลื่อนการพัฒนาทางการเมืองสู่สังคมประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข

ด้วยเหตุผลดังกล่าวข้างต้นน การให้การศึกษาทางการเมืองแก่ ประชาชนจะเป็นเครื่องมือในการติดอาวุธทางปัญญา เพื่อให้เกิดความรู้ ความเข้าใจทางการเมืองตั้งแต่ระบบการเมือง การใช้อำนาจทางการเมือง ที่เกี่ยวข้องกับทุกคนอย่างไร และระบอบประชาธิปไตยที่ประชาชนเป็น เจ้าของอำนาจอธิปไตย แต่ได้มอบหมายให้ใช้อำนาจผ่าน “ตัวแทน” โดยมีกลไกการเลือกตั้งนั้น จำเป็นต้องสอนให้ “คิดเป็น” ทางการเมืองด้วย เพื่อที่จะไปใช้สิทธิทางการเมืองได้อย่างมีคุณภาพ การให้การศึกษาทางการเมืองอย่างเป็นระบบในครรลองของประชาธิปไตยจะช่วยสร้างการเคลื่อนไหวและการเปลี่ยนแปลงทางความคิด หรือการทำงานทางความคิดกับประชาชน และโดยเฉพาะกับผู้ที่มีสิทธิไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง หรือการไปใช้สิทธิทางการเมืองในรูปแบบอื่น เช่น การลงประชามติ ทั้งนี้เพื่อให้เกิดชุดความรู้ความเข้าใจในหมู่ประชาชน ให้เป็นผู้ที่ใช้สิทธิอย่างมีวิจารณญาณ และมีคุณภาพ เพื่อประโยชน์ของประเทศชาติมากกว่าประโยชน์ส่วนตน หรือพวกพ้องเท่านั้น

(อ่านต่อฉบับหน้า)