คนไทยในสังคมประชาธิปไตย       เมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม 2560 สถาบันนโยบายศึกษา ร่วมกับศูนย์ข้อมูลท้องถิ่นเพื่อการพัฒนา จ.นครราชสีมา (LICD) และ มูลนิธิองค์กรกลางเพื่อประชาธิปไตย (P-NET) ได้ร่วมกันจัดวงสนทนา เรื่อง การพัฒนาประชาธิปไตยในบริบทของสังคมไทย ซึ่งมีวิทยากรหลายท่านได้มาแบ่งปันความรู้และประสบการณ์ตลอดทั้งวัน ทั้งนี้ ผู้ที่เข้าร่วมงาน มีทั้งนักศึกษา สื่อมวลชน นักธุรกิจ และผู้นำชุมชน ที่อยู่จังหวัดนครราชสีมา และจังหวัดใกล้เคียง       การจัดงานครั้งนี้ ได้รับความร่วมมืออย่างดียิ่งจาก ดร.ปรีชา อุยตระกูล นักวิชาการศูนย์ข้อมูลท้องถิ่นฯ ซึ่งได้ทำงานกับสถาบันนโยบายศึกษามาอย่างต่อเนื่องร่วม 30 ปี การมาจัดงานครั้งนี้ในหัวข้อดังกล่าว จึงเป็นเรื่องที่สอดคล้องกับยุคสมัยของการปฏิรูป ที่สังคมไทยต้องการการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันในประเด็นประชาธิปไตย โดยเฉพาะความขัดแย้งในเรื่องประชาธิปไตย ที่มีความเห็นไม่ตรงกันในเรื่องแนวคิดและแนวทางการปฏิบัติ       ในช่วงเช้า คุณสริญญา แท่นแก้ว เจ้าหน้าที่มูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ได้กล่าวถึงความสำคัญและบทบาทของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ในสังคมเยอรมัน และในประเทศต่างๆ 100 กว่าประเทศทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยด้วย เพื่อสนับสนุนและส่งเสริมการเมืองประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมจากทุกคน ซึ่งประเทศเยอรมันให้ความสำคัญ และยังให้ความสำคัญกับการสร้างพลเมืองผ่านการศึกษา หรือที่เรียกว่า Civic Education ที่มีคุณภาพ เพื่อให้คนในสังคมีความสามารถที่จะเข้าร่วมในทางการเมืองได้ ซึ่งทำให้การเมืองเยอรมันมีเสถียรภาพมาอย่างต่อเนื่องเมื่อเริ่มใจแนวทางนี้ในช่วงทศวรรษแรก หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 มีวิทยากร 2 ท่าน คือ คุณสมชาติ เจศรีชัย และ คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ได้นำสู่กระบวนการระดมความคิดจากทุกคนในการออกแบบสังคมประชาธิปไตยที่ทุกคนอยากเห็น และหาความเห็นพ้องร่วมกันในหนทางที่เป็นไปได้สำหรับสังคมไทย ซึ่งผู้เข้าร่วมตื่นตัวในการออกแบบ “จินตภาพสังคมประชาธิปไตยไทย” และมีการแสดงออกพร้อมเหตุผลกันอย่างเต็มที่ ซึ่งในที่สัมมนาได้สรุปสาระสำคัญที่อยากให้เกิดขึ้นในสังคมไทย คือ การเป็นสังคมของความรู้ มีการจัดการศึกษาให้คนตื่นรู้ทางปัญญา เพื่อให้ทุกปัจเจกเข้าถึงการศึกษา และไปสร้างสังคมให้มีความสุข การสร้างสังคมด้วยปัญญาธรรม คารวะธรรม และสามัคคีธรรม ให้เป็นแกนหลักของค่านิยม ที่ยึดหลักศาสนธรรมมาเป็นวิถีชีวิต รวมทั้งในการเรียน การงาน และการทำธุรกิจ การส่งเสริมเสรีภาพของปัจเจกในการคิดและแสดงออกอย่างมีความรับผิดชอบเพื่อประโยชน์ของสังคมส่วนรวม สร้างสังคมไทยให้มีเศรษฐกิจที่ไม่เบียดเบียนเพื่อนมนุษย์ ไม่ทำลายธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และเดินตามรอยศาสตร์พระราชา สร้างสังคมประชาธิปไตยไทยที่มีเป้าหมายเพื่อความสามัคคีและมีความยุติธรรม เป็นสังคมภารดรภาพ       ทั้งหมดนี้ เป็นภาพฝันที่ทุกคนอยากเห็นเป็นพื้นฐานของสังคมไทย ซึ่งไม่ว่าใครจะมีบทบาท อาชีพใด ก็ย่อมยึดหลักการพื้นฐานนี้ ก็จะทำให้การเมือง เศรษฐกิจ และสังคม มีความมั่นคงและเติบโตไปทุกภาคส่วน       การออกแบบสังคมประชาธิปไตยไทย ได้สะท้อนภาพของการอยากเห็นและอยากมีชีวิตอยู่ในสังคมที่สงบสุข อยู่อย่างเอื้อเฟื้อ ไม่เบียดเบียน และตระหนักในคุณค่าและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ของทุกคนร่วมกัน ซึ่งจะปลอดภัยจากการทำลายล้างกัน แม้จะมีความแตกต่างทั้งทางความคิด ความเชื่อ ต่างวัฒนธรรม และต่างอัตลักษณ์ก็ตาม ทั้งนี้ โดยทุกคนมีความเห็นสอดคล้องกัน เพื่อรักษาสังคมให้เดินอยู่ในทางสายกลางที่พร้อมเปิดใจรับความคิดเห็นที่หลากหลาย ด้วยความรักและสามัคคี ตามแนวทางของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทั้งนี้ ในที่สัมมนาได้เน้นย้ำเป็นอย่างมากในเรื่องของศีลธรรมและคุณธรรม ที่สังคมไทยจะต้องฟื้นฟูและปลูกฝังในการใช้ชีวิต ให้เป็นผู้มีจริยธรรมสม่ำเสมอในการดำรงชีวิตอยู่ในสังคม       นอกจากการออกแบบ “สังคมประชาธิปไตยไทย” แล้ว ผู้เข้าร่วมสัมมนายังได้ช่วยกันคิดออกแบบเรื่อง ลักษณะของ “คน” หรือ “พลเมือง” ที่คนไทยควรจะเป็นเพื่ออยู่ในสังคมประชาธิปไตยอีกด้วย       ลักษณะของพลเมืองที่อยากสร้างขึ้นนั้น ได้มีการแบ่งกลุ่มอภิปรายกันอย่างกว้างขวาง ถึงความล้มเหลวของการศึกษาไทยและการกล่อมเกลาทางสังคม ซึ่งยังหาทางออกไม่ได้ แม้ว่าจะมีการปฏิรูปการศึกษามาแล้ว 2 ครั้ง นับแต่ปี 2540 และขณะนี้ที่อยู่ในยุคของ คณะรัฐบาลที่มาจากการรัฐประหาร ซึ่งแม้จะตั้งคณะกรรมาธิการปฏิรูปการศึกษาในสภาขับเคลื่อนประเทศ แต่ยังไม่เห็นทั้งแนวคิดและรูปธรรมในการแก้ปัญหา การสร้างวิธีคิดและบุคลิกภาพของคนไทย ให้มีคุณภาพที่เพียงพอกับการขับเคลื่อนประเทศ เพื่อแก้ปัญหาที่เกิดจากทั้งปัจจัยภายในและภายนอกประเทศในระยะทางของการปฏิรูปในปัจจุบัน ที่สัมมนาได้วางแนวทางการสร้างพลเมืองได้อย่างน่าสนใจหลายเรื่อง กล่าวคือ การสร้างพลเมืองให้เป็นผู้มีสติปัญญา มีสมอง คิดเป็น ทำเป็น ซึ่งต้องจัดการศึกษาที่สนับสนุนความสามารถของปัจเจกให้บรรลุศักยภาพ และความสามารถอย่างเต็มที่โดยไม่ครอบงำและชี้นำ การสร้างพลเมืองที่มีบุคลิกลักษณะที่จะอยู่ในพหุสังคม เข้าใจความแตกต่าง หลากหลาย พร้อมอยู่ร่วม-คิดร่วมกับผู้อื่น สร้างพลเมืองให้เป็นผู้ใช้ความรู้และปัญญา เพื่อสร้างสรรค์สังคม ไม่เอาเปรียบสังคม และมีเป้าหมาย มีบทบาท ที่เป็นส่วนหนึ่งในการสร้างความสามัคคีในชาติให้เข้มแข็ง สร้างพลเมืองให้รักและหวงแหน ปกป้องถิ่นกำเนิด ภูมิปัญญา วัฒนธรรม ทั้งของชุมชนท้องถิ่นและประเทศ สร้างพลเมืองที่มีความสามารถ มีความรู้ที่จะไปมีส่วนร่วมในการพัฒนาทั้งการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม สร้างพลเมืองให้ยึดมั่นในหลักธรรม คำสอนของพุทธศาสนาในการใช้ชีวิต และการปฏิบัติงาน สร้างพลเมืองให้เป็นผู้มีวินัย เคารพกติกาของสังคม และมีความรับผิดชอบต่อสังคม สร้างพลเมืองให้มีค่านิยมของความยุติธรรม ไม่เอาเปรียบ ไม่เบียดเบียน       ส่วนช่วงบ่าย ดร.ปรีชา อุยตระกูล ได้เข้ามาเป็นวิทยากรจุดประกายความคิดในการสร้างสังคมและพลเมืองต่อว่า การจะไปถึงจุดที่ออกแบบกันไว้ในช่วงเช้านั้น สิ่งที่ควรคำนึงถึงคือ การพิจารณาในเรื่องค่านิยมที่ฝังอยู่ในตัวตนคนไทยและสังคมด้วยว่า ค่านิยมอะไรที่สนับสนุน หรือ เป็นอุปสรรคต่อสังคมประชาธิปไตยไทย ที่ออกแบบไว้ จึงนับว่าเป็น “โจทย์” ที่กระตุ้นความคิด การสังเคราะห์ วิเคราะห์ และการหาทางออก เพื่อแก้ไข “ค่านิยม” ทั้งทางสังคมและการเมือง ที่ผิดและบิดเบี้ยวอยู่ในสังคมไทยขณะนี้ เช่น ค่านิยมการเมืองที่ว่า เสียงข้างมาก คือ ชนะทุกอย่าง ทำได้ทุกอย่างโดยไม่ฟังเสียงทัดทานจากเสียงอื่น หรือการตรวจสอบและความเข้าใจที่ว่า ประชาธิปไตย คือ การเลือกตั้งเท่านั้น จึงทำให้คนไทยไม่มีวิจารณญาณในการเลือก เพราะไม่เคยมีพฤติกรรมความเป็นพลเมืองในวิถีชีวิต ในการแสวงหาข้อมูล ความรู้ และเป้าหมายการเลือกไม่ได้อยู่ที่ประโยชน์ของประเทศ หากแต่เข้าใจอย่างคับแคบที่คนรู้จัก และพรรคที่มีข้อเสนอระยะสั้น นอกจากนี้ ยังมีค่านิยมทางสังคมที่หล่อหลอมกันมายาวนาน เช่น อาบน้ำร้อนมาก่อน หรือตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด ซึ่งค่านิยมเหล่านี้ได้บั่นทอนทั้งความคิดและความสามารถของมนุษย์ในการแสวงหาการรู้จักใช้ความสามารถ และการคิดอย่างรอบด้านได้ด้วยตัวเอง หากแต่ต้องเดินตามคนอื่น หรือที่ปฏิบัติตามกันต่อๆ มาเป็นส่วนใหญ่นั่นเอง ซึ่งการแก้ค่านิยมในสังคมไทย ยังเป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลาถกเถียงกันอีกมาก และที่ประชุมก็เสนอที่จะให้มีเวทีเช่นนี้ต่ออีก เพื่อเป็นเวทีระดมสมองจากส่วนต่างๆ ในจังหวัดนครราชสีมา ในการออกแบบประเทศ และสร้างพลเมืองในโอกาสต่อไป       ในช่วงท้าย คุณพลีธรรม ตริยเกษม เลขาธิการ P-NET ได้เสนอมุมมองเรื่องการใช้และการเข้าใจอย่างรู้ทัน Social Media ในการพัฒนาเครือข่ายเพื่อขับเคลื่อนการให้ความรู้ทางการเมืองประชาธิปไตย และการสร้างเครือข่ายผ่าน Social media เพื่อเพิ่มพลังการขับเคลื่อน และการรับรู้ในการสร้างสังคมประชาธิปไตย และพลเมืองไทยให้มีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างมีคุณภาพ ซึ่งเป็นเครื่องมือล้ำหน้าและมีความสำคัญที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ในโลกยุคศตวรรษที่ 21 จึงจำเป็นที่ผู้ใช้จะต้องติดตามข่าวสารทางสังคมอย่างเข้าใจและสามารถที่จะใช้เครื่องมือนี้ในการทำงานโดยไม่ตกเป็นเหยื่อของเทคโนโลยีในศตวรรษของระบบทุนนิยมที่พร้อมจะฉุดรั้งสังคมอย่างไร้จริยธรรม ด้วยเหตุนี้ การทำงานเพื่อสร้างเครือข่ายจึงให้ความสำคัญกับการสร้าง “พลมือง” ดังที่ช่วยกันออกแบบให้เกิดขึ้นในหลายเวที เพื่อแสวงหาจุดร่วมที่ลงตัวของคุณภาพคนในการขับเคลื่อนทางการเมืองของสังคมไทยให้อยู่ในกระบวนการประชาธิปไตย ที่มุ่งสู่การสร้างสังคมเข้มแข็ง เป็นสุข และเป็นธรรม นั่นเอง       ช่วงสุดท้าย ผู้เข้าร่วมสัมมาได้มีความคิดเห็นที่ต้องการให้มีเวทีแลกเปลี่ยน และเสนอทางออกเช่นนี้อีกในจังหวัดนครราชสีมา และต่างพูดกันเป็นเสียงเดียวกันว่า การจัดเช่นนี้เป็นเวทีที่สร้างสรรค์ ทุกคนได้แสดงออกเต็มที่ และไม่มีการโจมตี หรือแสดงอคติต่อฝ่ายใดๆ เลย