ใครสร้างประชาธิปไตยในโรงเรียน?       วันเสาร์ที่ 7 มกราคม 2560 สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ เริ่มเบิกโรงด้วยงานแรก คือ การสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เรื่อง “การเรียนรู้ประชาธิปไตย : เปลี่ยนกระบวนทัศน์ในโรงเรียน” โดยมี ผอ.ปราณี โสภาพันธุ์ จากโรงเรียนเทศบาลบ้านเขานิเวศน์ เป็นผู้ขอให้สถาบันฯ มาช่วยในครั้งนี้ และมีอีก 2 โรงเรียน คือ โรงเรียนบ้านในวงศ์ และโรงเรียนสตรีระนอง ได้เข้ามาร่วมงานครั้งนี้ด้วย       และเพื่อเป็นการสืบสานพระปณิธานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ทางโรงเรียนได้ขอให้เพิ่มเรื่อง “เศรษฐกิจพอเพียงสู่โรงเรียน” ด้วย เพื่อที่ครูทั้งโรงเรียนจะได้บูรณาการแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงเข้ากับกระบวนการประชาธิปไตยไปในคราวเดียวกัน       ในช่วงเช้าก่อนการสัมมนา ครูทุกท่านพร้อมด้วยศึกษานิเทศก์ และรองนายกเทศมนตรี ได้ร่วมกัน “ถวายคารวาลัย” จะก้าวตาม “อย่างพ่อ” ต่อจากนั้นจึงเข้าสู่การแบ่งกลุ่มเชิงปฏิบัติการ เพื่อให้ความรู้และทำความเข้าใจในเรื่องระบบการเมืองประชาธิปไตยและระบบเศรษฐกิจที่เป็นสากล รวมทั้งอธิบายความเชื่อมโรงระหว่างระบบการเมืองกับระบบเศรษฐกิจ และระบบการเมืองไทยกับระบบเศรษฐกิจที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ซึ่งยังไม่สามารถแก้ปัญหาเรื่องการกินดีอยู่ดีที่พอเพียงแก่ประชาชนทั่วไปได้ จึงจำเป็นที่จะต้องน้อมนำแนวคิดเรื่องเศรษฐกิจของในหลวงรัชกาลที่ 9 มาใช้ในวิถีชีวิตเฉกเช่นเดียวกับเรื่องประชาธิปไตย เพื่อผดุงคุณค่าและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ให้ดำรงอยู่ในสังคม ด้วยเหตุที่เรื่องประชาธิปไตยและเรื่องเศษฐกิจพอเพียงที่ต่างล้วนให้ความสำคัญกับความเป็นมนุษย์นิยม ไม่ใช่วัตถุนิยม โดยที่เน้นการจัดการตนเอง การปกครองตนเอง ในทางปกครองและการพึ่งพาตนเอง ยืนบนลำแข้งของตนเอง ลดการพึ่งพาผู้อื่น แต่อยู่อย่างพึ่งอิงพิงกัน หรือแบ่งปันเกื้อกูลกันเพื่อให้สังคมโดยรวมเป็นสุขและมั่นคง และแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงได้มีการปฏิบัติจนเกิดรูปธรรมเป็นผลสำเร็จในหลายพื้นที่ของประเทศ ซึ่งสนับสนุนการสร้างความมั่นคงในตัวความเป็นมนุษย์ โดยเฉพาะสังคมเกษตรกรรม จำเป็นต้องให้ความสำคัญกับพื้นที่อยู่ พื้นที่ทำกินเพื่อผลิตอาหาร คือมีความมั่นคงทางอาหาร สร้างการพออยู่พอกิน และจะก่อให้เกิดความเข้มแข็งของชุมชนและสังคมประเทศโดยรวมอีกด้วย ซึ่งทั้งหมดนี้ คือ แนวทางการพัฒนามนุษย์ที่สร้างความมั่นคงและยั่งยืนนั่นเอง       จากความเข้าใจนี้ ระบบโรงเรียนที่ประกอบด้วยผู้บริหาร ครู-อาจารย์ และฝ่ายธุรการ จะได้เรียนรู้ร่วมกัน ด้วยการคิดและออกแบบ แสดงออก อภิปราย และเขียน นำเสนอจากการทำงานกลุ่ม เพื่อให้บุคลากรการศึกษาของทั้งโรงเรียนมีความเข้าใจในทิศทางเดียวกัน กระทั่งครูค้นพบแนวทางใหม่ สร้างกระบวนทัศน์ใหม่ให้เกิดขึ้นในระบบการจัดการเรียนการสอนและการเรียนรู้ในโรงเรียน ระหว่างครูกับนักเรียน ระหว่างผู้บริหารกับครูและฝ่ายธุรการ ซึ่งจะทำให้ทุกฝ่ายสนับสนุนซึ่งกันและกันในการสร้าง “ผู้เรียน” ให้เป็นผู้ที่มีวิธีคิดและพฤติกรรมที่จะอยู่ในสังคมประชาธิปไตย ซึ่งการจะเป็นเช่นนี้ไ ก็ด้วย “ครู” ที่จะต้องเป็นผู้สร้างตัวแบบ (Role Model) ในตัวของครูเอง ขึ้นในโรงเรียนของตนเอง ครูทุกๆ คน ก็จะเป็นตัวอย่างให้นักเรียนได้เห็นและเรียนรู้จากพฤติกรรม ทั้งการคิด การแสดงออก และการใช้เหตุผลของผู้สอนที่มีต่อผู้เรียน ซึ่งจะเป็นการเสริมสร้างบรรยากาศและสิ่งแวดล้อมประชาธิปไตยในห้องเรียนและในโรงเรียนทั้งหมดอีกด้วย นักเรียนที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมนี้ทุกๆ ชั่วโมง ก็จะเรียนรู้และซึมซับจดจำตามไปด้วย จนกลายเป็นการสร้างบุคลิกลักษณะและนิสัยที่คุ้นชินทุกๆ วัน ให้เป็นวิถีชีวิตประชาธิปไตยและวิถีชีวิตเศรษฐกิจพอเพียงด้วยนั่นเอง       จะเห็นได้ว่า การสร้างตัวแบบและบรรยากาศความเป็นประชาธิปไตยด้วยตัวครูนี้เอง ก็จะเป็นการสร้างความเป็นประชาธิปไตยสู่ผู้เรียนในทุกวิชาเรียน ทำให้การสร้างพลเมืองประชาธิปไตยเกิดขึ้นได้เร็วขึ้นและไม่ได้ผูกขาดอยู่กับวิชาสังคมศึกษาเท่านั้น การปลูกฝังหน้าที่พลเมืองให้มีความรับผิดชอบต่อสังคมจึงปรากฏอยู่ในทุกชั่วโมงเรียนอย่างมีบูรณาการอีกด้วย       ช่วงบ่าย เป็นช่วงเวลาที่ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้ร่วมประมวลความรู้ ความคิดที่ได้จากการแลกเปลี่ยนกันทั้งวัน และ คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร วิทยากร ยังได้ตอบคำถาม ข้อสงสัย ที่ทุกคนได้เขียนถามกันในที่ประชุม นอกจากนี้ เมื่อคลายข้อสงสัยแล้ว ผู้เข้าร่วมสัมมนายังได้เขียนถึงแนวทางที่จะนำไปสู่การปฏิบัติภายหลังการสัมมนาเสร็จสิ้นอีกด้วย ซึ่งทุกคนเห็นสอดคล้องกันที่จะไปสร้างวิธีการเรียนการสอนใหม่ ที่สนับสนุนความเป็นประชาธิปไตยและช่วยกันสร้างระบบเศรษฐกิจพอเพียงทั้งในโรงเรียน ในครอบครัว และในชุมชน อีกด้วย