งานมหกรรมรวมใจเพื่อสายน้ำ 2559 พลเมืองกับการสร้างสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน       อีกครั้งที่สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ แห่งประเทศเยอรมัน ร่วมกับสถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (NIDA) และกรุงเทพมหานคร กรมควบคุมมลพิษ กรมพัฒนาที่ดิน สมาคมนักเรียนเก่าญี่ปุ่นในพระบรมราชูปถัมภ์ และโครงการประชารวมใจคืนความสดใสให้คลองแสนแสบ จัดกิจกรรมใหญ่ประจำปีในวันที่ 24 กันยายน 2559 เพื่อเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช เนื่องในโอกาสที่ทรงมีพระชนมายุ 89 พรรษา ณ หอประชุมเฉลิมพระเกียรติ 6 รอบ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (นิด้า)       ตั้งแต่เช้ามีนิทรรศการการจัดการสิ่งแวดล้อมเกี่ยวกับขยะและน้ำเสียจากโรงเรียน ชุมชนและหน่วยงานต่างๆ มีการจำหน่ายผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม และมีการสัมมนาในห้องประชุมตลอดทั้งวัน       หลัง ผศ.ดร. อัศวิน เนตรโพธิ์แก้ว ผู้ช่วยอธิการบดีฝ่ายกิจการนักศึกษาและกิจกรรมเพื่อสังคม กล่าวเปิดการสัมมนา 5 วิทยากรจาก 5 ภาคส่วน เล่าถึงความสำเร็จในการจัดการขยะที่เริ่มจากพื้นที่ใหญ่ลงไปเล็ก คือ       คุณพีรวัส เมฆิน นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการพิเศษ ผู้อำนวยการส่วนสิ่งแวดล้อม สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดบึงกาฬ กล่าวถึง บึงกาฬโมเดล-การจัดการขยะจากต้นทาง ที่เริ่มต้นในปี 2558 จากการสร้างวินัยของประชาชน ที่ต้องบูรณาการร่วมกันทุกภาคส่วน ทั้งประชาชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและหน่วยงานราชการส่วนภูมิภาค ให้ทุกครัวเรือนทำการแยกขยะรีไซเคิลและนำมารวมกันขายให้แก่ผู้รับซื้อ ผลประโยชน์ที่ได้รับคือตัวเงินฝากในธนาคารขยะที่มีการบริหารจัดการอย่างโปร่งใส เมื่อสมาชิกในครอบครัวที่มีบัญชีฝากเสียชีวิตลงจะได้รับเงินฌาปนกิจสงเคราะห์รายละกว่า 2 หมื่นบาท ขณะนี้ทุกๆ หมู่บ้านเข้าร่วมโครงการ และมีเกือบ 5 หมื่นครัวเรือนเข้าร่วมโครงการ ได้เงินจากการซื้อขายขยะแล้วกว่า 23 ล้านบาท แบ่งเป็นเงินฌาปนกิจสงเคราะห์หมุนเวียนรวมกว่า 18 ล้านบาท และได้จ่ายให้ผู้เข้าร่วมที่เสียชีวิตไปแล้วกว่า 10 ล้านบาท       ในอนาคตบึงกาฬโมเดลจะขยายผลการจัดการขยะไปสู่ขยะอินทรีย์เพื่อเป้าหมายสุดท้ายคือการเป็นพื้นที่ที่ปราศจากขยะทุกประเภท (Zero Waste)       อาจารย์วีระพงษ์ พิมพ์สาร ครูวิทยฐานะครูชำนาญการ โรงเรียนมัธยมสุวิทย์เสรีอนุสรณ์ ภาคภูมิใจที่โรงเรียนได้รับเลือกเป็น Eco-school ปลุกพลังเยาวชนให้ตระหนักและลงมือทำจริงในเรื่องการจัดการขยะในพื้นที่โรงเรียน แล้วต่อยอดสร้างองค์ความรู้ สร้างคนจากกระบวนการเรียนรู้ บูรณาการไปสู่ชุมชนและภาคเอกชน อาจารย์ได้ให้นักเรียนขึ้นมาเล่าสิ่งที่ปฏิบัติกันในโรงเรียนและผลที่เกิดอย่างเป็นรูปธรรม       คุณนพดล สุขวรรณ นายกสมาคมนักศึกษาเก่าคณะพัฒนาสังคม นิด้า แกนนำเครือข่ายบางเขน เล่าย้อนไปถึงเมื่อแรกเริ่มก่อตั้งชมรมคนรักมีนบุรี ที่มีพี่น้องมุสลิมจากหลายมัสยิดมาร่วมกันหวังลดปัญหาน้ำในคลองแสนแสบเน่าเหม็น ทุกวันนี้เครือข่ายบางเขนยังเดินหน้าสร้างจิตสำนึกพลเมืองรับผิดชอบสังคม ร่วมพัฒนาแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมในชุมชนของตน มีการรวมคนที่มีอุดมการณ์เดียวกัน ก่อตั้งเครือข่ายและเปลี่ยนประสบการณ์ หาองค์ความรู้และแนวทางใหม่ๆ ที่มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น และขยายพื้นที่ดำเนินการออกไป       คุณอรทัย ทองสา ประธานชุมชนเพชรคลองจั่น เขตบึงกุ่ม กล่าวว่า ความสำเร็จของชุมชนเพชรคลองจั่นเกิดจากวิกฤติที่ต้องแก้ไข โดยการเรียนรู้ปัญหาและเอาชนะอุปสรรคทั้งหลายจนกลายเป็นชุมชนต้นแบบด้านสุขภาวะที่ไม่ปล่อยน้ำเสียลงคลอง (Zero wastewater discharge) เนื่องจากทั้งชุมชนมีการรวบรวมน้ำเสียจากครัวเรือนไปบำบัดรวมกันโดยใช้วิธีทางกายภาพและชีวภาพ มีศูนย์แลกเปลี่ยนเรียนรู้พัฒนาที่อยู่อาศัยและสิ่งแวดล้อม ขยายผลจากชุมชนสู่เยาวชน และร่วมกันผลิตผลิตภัณฑ์ซักล้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมเพื่อใช้ในชุมชนและจำหน่าย       คุณยุพิน สงวนคำ ประธานชุมชนสงวนคำ เขตหนองแขม ถ่ายทอดประสบการณ์ก่อนจะเกิดความสำเร็จในปัจจุบันว่า แต่เดิมนั้นมีปัญหาขยะตกค้างและน้ำเน่าขังจนถึงขั้นสิ่งแวดล้อมวิกฤติ ในปี 2553 เขตหนองแขมริเริ่มจัดเวทีทำประชาคม ยึดหลักประชาธิปไตย เมื่อจะดำเนินการเรื่องอะไรก็เปิดเวทีให้ทุกคนมีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็น เกิดเป็นข้อตกลงร่วมกันที่ตั้งถังขยะ กำหนดวันเก็บขยะ ชุมชนตกลงกันว่าให้ทุกครัวเรือนคัดแยกขยะ ตั้งธนาคารขยะนำรายได้มาใช้ประโยชน์ สร้างโครงการดีๆ เช่น นำขยะรีไซเคิลมาแลกสิ่งของ ทำบ่อหมักขยะอินทรีย์เปียกได้ปุ๋ยใส่ผักปลูกริมรั้ว น้ำหมักที่ได้หยดลงคลองช่วยลดมลพิษ วันนี้ชุมชนสงวนคำเป็นอีกหนึ่งในจำนวนน้อยนิดของชุมชนที่ปราศจากขยะ (Zero waste) เพราะความร่วมมือของทุกคน       วิทยากรอีกสองท่านช่วยกันเล่าเรื่องการจัดการสิ่งแวดล้อมในต่างประเทศ ดร.หลี่ เหริน เหลียง อาจารย์ประจำคณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม นิด้า กล่าวว่า ในช่วงกว่าสิบปีที่ผ่านมาประเทศจีนมีความเจริญด้านเศรษฐกิจอย่างรวดเร็วเกินกว่าร้อยละสิบต่อปีในทุกๆ ปี สร้างปัญหาวิกฤติทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ขณะนี้ภาครัฐจึงมีบทบาทเข้มแข็ง กำหนดนโยบายออกกติกาให้ทุกคนร่วมปฏิบัติชัดเจน นอกจากบทลงโทษเมื่อฝ่าฝืนแล้ว ประชาชนยังต้องร่วมรับผิดชอบค่าใช้จ่ายในการดำเนินงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเมืองใหญ่ เช่น ปักกิ่งและเซี่ยงไฮ้ เป็นต้น       ในประเทศเยอรมันและญี่ปุ่นนั้น แตกต่างจากจีน ดร.พูนศักดิ์ จันทร์จำปี ผู้อำนวยการอาวุโส บริษัท เวสท์แมเนจเมนท์ สยาม จำกัด อดีตนักเรียนเยอรมันและญี่ปุ่น กล่าวว่า ประชาชนในสองประเทศนี้มีระเบียบและจัดการด้านสิ่งแวดล้อมอย่างดีจนเป็นนิสัยทุกๆ ครัวเรือนมีการแยกประเภทขยะก่อนทิ้ง กำหนดวันทิ้งขยะแต่ละประเภทชัดเจน และภาครัฐจัดการขยะและน้ำเสียอย่างทันสมัยและมีประสิทธิภาพ นอกเหนือจากการคัดแยกขยะอย่างเข้มงวดแล้ว ทุกครัวเรือนยังต้องจ่ายค่าจัดการขยะที่เหมาะสมกับประสิทธิภาพการดำเนินการด้วย       ในภาคบ่าย อีกสามวิทยากรร่วมให้ความคิดบทบาทภาครัฐในการบำบัดน้ำเสีย คุณวิวัฒน์ ศัลยกำธร สมาชิกสภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ (สปช.) กล่าวว่า ภาครัฐกำลังปรับบทบาทจากการตั้งรับเป็นฝ่ายรุก โดยส่วนกลางจะลดบทบาทและให้ท้องถิ่นเพิ่มบทบาท โดยมีประชาชนและภาคเอกชนมีส่วนร่วม       คุณภาณุวัฒน์ อ่อนเทศ หัวหน้ากลุ่มงานแผนงานและประเมินผล กองนโยบายและแผนงาน สำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร กล่าวว่า กทม. ดำเนินการเก็บขยะในคูคลองทุกๆ วันอยู่แล้ว และขอร้องไม่ให้ประชาชนทิ้งขยะลงในลำคลอง สนับสนุนให้ติดตั้งถังดักไขมันในครัวเรือนและการทำน้ำหมักชีวภาพจากขยะอินทรีย์เพื่อเทลงลำคลองจะเร่งการย่อยสลายสิ่งปฏิกูลเร็วขึ้นได้       คุณรังสรรค์ ปิ่นทอง ผู้อำนวยการจัดการคุณภาพน้ำ กรมควบคุมมลพิษ กล่าวว่า การจัดการเรื่องสิ่งแวดล้อมต้องปลูกฝังในเยาวชน เมื่อภาครัฐจัดทำโครงการต่างๆ ต้องออกแบบโครงการเพื่อทำให้เกิดการปฏิบัติจริง และต้องมีการประชาสัมพันธ์เพื่อให้มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง       ในวันนี้มีผู้เข้าร่วมการสัมมนามากถึง 1,083 คน หลายท่านได้ร่วมแสดงความเห็นและข้อเสนอแนะ เช่น การให้โรงเรียนและนักเรียนมีส่วนร่วมเพื่อสร้างความยั่งยืนในการทำงาน มีการริเริ่มสร้างกลุ่ม LINE ผู้รักสิ่งแวดล้อมและเผยแพร่ความรู้และข่าวสาร และเรียกร้องให้ดึงกลุ่มผู้ค้าริมถนนและพนักงานกวาดถนนเข้ามาร่วมทำกิจกรรม       ทั้งหมดนี้ตอกย้ำความสำคัญของภาคประชาชนและชุมชนในการมีส่วนร่วมสร้างสภาพแวดล้อมที่ยั่งยืน โดยมีภาครัฐเป็นแกนนำในการบริหารจัดการ และสถาบันการศึกษาร่วมคิดหาเทคโนโลยีและสร้างนวัตกรรมใหม่