สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การเมืองและการเลือกตั้งอาเซียน : สิงคโปร์

สมชาติ เจศรีชัย

เพื่อนบ้านของเราประเทศหนึ่งที่มีอันดับดัชนีภาพลักษณ์คอร์รัปชั่น (Corruption Perception Index : CPI) ดีที่สุดในอาเซียน ระบบเศรษฐกิจและการศึกษาก็ดีที่สุดในอาเซียน ที่สำคัญ การเมืองมีเสถียรภาพ (Political Stability) มากที่สุดประเทศหนึ่งของอาเซียน หลายคนที่มีโอกาสไปเที่ยวหรือไปประชุมที่สิงคโปร์ก็จะพูดถึงแง่มุมต่างๆ ของสิงคโปร์ แม้ว่าสิงคโปร์จะไม่มีทรัพยากรธรรมชาติมากนัก แต่สิ่งที่สิงคโปร์มีก็คือ “ประชากรที่มีคุณภาพ”

ความเป็นมาทางการเมืองการปกครอง

เมื่อมาเลเซียได้รับเอกราชจากอังกฤษ สิงคโปร์ได้ตัดสินใจรวมเข้ากับมาเลเซีย เรียกว่า “สหภาพมาลายา” ในช่วงปี 1963-1965 อยู่ได้เพียง 2 ปี เนื่องจากสิงคโปร์เห็นว่ามีการเหยียดชนชาติกัน ทำให้พรรคกิจประชาชน (PAP: People’ Action Party) ซึ่งนายลี เป็นผู้ก่อตั้ง ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1961 ประกาศให้สิงคโปร์เป็นเอกราชตั้งแต่วันที่ 9 สิงหาคม 2508 (ค.ศ. 1965) ตั้งแต่บัดนั้นมา ในชื่อ สาธารณรัฐสิงคโปร์

นับแต่ที่สิงคโปร์ประกาศเป็นประเทศเอกราช มีอำนาจอธิปไตยของตนเอง โดยปกครองในรูปสาธารณรัฐ สิงคโปร์ก็เป็นประเทศที่มีนายกรัฐมนตรีเพียงคนเดียวมาเป็นเวลานานถึง 25 ปี ทั้งนี้ พรรคกิจประชาชนได้รับชัยชนะในการเลือกตั้งเกือบทุกครั้ง ไม่ว่าจะเป็นการเลือกตั้งทั่วไป หรือการเลือกตั้งซ่อม สิงคโปร์เป็นรัฐเดี่ยว มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบสาธารณรัฐ ใช้ระบบรัฐสภา และเป็นระบบหลายพรรคการเมือง ที่มีพรรคเด่นพรรคเดียวคือ พรรคกิจประชาชน ประเทศสิงคโปร์ถูกจัดเป็นประชาธิปไตยไม่สมบูรณ์ (Flawed democracy)

ระบบการเลือกตั้ง

      สิงคโปร์มีการเลือกตั้งอยู่สองประเภท ได้แก่ 1) การเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภา และ 2) การเลือกตั้งประธานาธิบดี ตามรัฐธรรมนูญการเลือกตั้งทั่วไปของสมาชิกรัฐสภาต้องดำเนินการภายใน 3 เดือนนับตั้งแต่สภาสิ้นสุดลง ประธานาธิบดีสิงคโปร์มาจากการเลือกตั้งโดยตรง มีวาระดำรงตำแหน่ง 6 ปี สมาชิกรัฐสภามาจากการเลือกตั้งทั่วไปทุก 5 ปี พรรคการเมืองสำคัญ 4 พรรค ได้แก่ พรรคกิจประชาชน (People’s Action Party : PAP) จัดตั้งในปี 2497 ซึ่งนับตั้งแต่ปี 2502 ที่เริ่มมีการเลือกตั้ง พรรค PAP ได้รับเสียงข้างมากมาโดยตลอด ทำให้การเมืองและรัฐบาลมีเสถียรภาพมาก พรรคกรรมกร (Worker’s Party : WP) จัดตั้งขึ้นในปี 2500 พรรคประชาธิปัตย์สิงคโปร์ (Singapore Democratic Party : SDP) จัดตั้งในปี 2523 และพรรคพันธมิตรแห่งประชาธิปัตย์สิงคโปร์ (Singapore Democratic Alliance : SDA) จัดตั้งเมื่อปี 2544

      การเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภาเป็นการเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเลือกตั้ง มีวาระการดำรงตำแหน่งคราวละ 5 ปี โดยกฎหมายกำหนดให้แบ่งเขตเลือกตั้งออกเป็น 2 ระบบ ได้แก่ การเลือกตั้งแบบเขตเดียวเบอร์เดียวจำนวน 12 คน มีสมาชิกได้เขตละ 1 ที่นั่ง มีเขตเลือกตั้งดังนี้ 1) Sengang West 2) Bukit Panjang 3) Whampoa 4) Hong Kah North 5) Hougang 6) Joo Chiat 7) Pioneer 8) Potong Pasir 9) Punggol East 10) Radin Mas 11) Yuhua และ 12) Mountbatten

      และการเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภาแบบรวมเขต (เขตใหญ่) ลงคะแนนเลือกตั้งยกพรรคจำนวน 75 คน ใน 15 เขตเลือกตั้ง โดยแต่ละพรรคจะส่งผู้สมัครลงในระบบนี้ได้เขตละ 3 - 6 คน และให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งในแต่ละเขตลงคะแนนเลือกได้เพียงพรรคเดียว โดยพรรคที่ได้คะแนนเสียงสูงสุดจะได้ที่นั่งแบบยกพรรคในเขตนั้นๆ ตามรายชื่อเขตเลือกตั้งและจำนวนที่นั่งที่แตกต่างกันดังนี้ 1) เขตเลือกตั้ง Aljunied GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 2) เขตเลือกตั้ง Ang Mo Kio GRC จำนวน 6 ที่นั่ง 3) เขตเลือกตั้ง Bishan-Toa Payoh GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 4) เขตเลือกตั้ง Chua Chu Kang GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 5) เขตเลือกตั้ง East Coast GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 6) เขตเลือกตั้ง Holland-Bukit Timah GRC จำนวน 4 ที่นั่ง 7) เขตเลือกตั้ง Jurong GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 8) เขตเลือกตั้ง Marine Parade GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 9) เขตเลือกตั้ง Moulmein-Kallang GRC จำนวน 4 ที่นั่ง 10) เขตเลือกตั้ง Nee Soon GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 11) เขตเลือกตั้ง Pasir Ris-Punggol GRC จำนวน 6 ที่นั่ง 12) เขตเลือกตั้ง Sembawang GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 13) เขตเลือกตั้ง Tampines GRC จำนวน 5 ที่นั่ง 14) เขตเลือกตั้ง Tanjong Pagar GRC จำนวน 5 ที่นั่ง และ 15) เขตเลือกตั้ง West Coast GRC จำนวน 5 ที่นั่ง

       คุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้ง การเลือกตั้งเป็นหน้าที่สำคัญสำหรับผู้มีสิทธิเลือกตั้งทุกคน และผู้ที่ไม่ไปใช้สิทธิเลือกตั้งมีความผิดทางอาญา และหน่วยงานที่รับผิดชอบจะดำเนินการลบชื่อผู้นั้นออกจากทะเบียนของผู้มีสิทธิเลือกตั้งทันที แต่กฎหมายก็ยังอนุโลมให้ในกรณีที่บุคคลผู้นั้นยื่นคำร้องแจ้งถึงเหตุผลของการไม่ไปใช้สิทธิหรือเสียค่าปรับเป็นเงิน 5 ดอลลาร์สิงคโปร์ บุคคลผู้มีสิทธิเลือกตั้งต้องมีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ 1) มีอายุครบ 21 ปีบริบูรณ์ 2) มีสัญชาติสิงคโปร์ 3) มีถิ่นพำนักอยู่ในประเทศสิงคโปร์ 4) ไม่เป็นบุคคลที่มีลักษณะต้องห้าม ดังต่อไปนี้ 4.1 ไม่จงรักภักดีต่อชาติ 4.2 ต้องคำพิพากษาประหารชีวิต 4.3 ต้องคำพิพากษาให้จำคุกเกินกว่า 12 เดือน 4.4 กระทำผิดกฎหมายเลือกตั้ง และ 4.5 ปฏิบัติหน้าที่ประจำการในกองทัพที่ไม่ได้รับการอนุมัติเงินงบประมาณจากรัฐสภา เว้นแต่กองทัพจะตั้งอยู่ภายในประเทศ การจัดทำทะเบียนรายชื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้งเป็นอำนาจหน้าที่ของสำนักงานการเลือกตั้ง โดยแยกเป็นรายบัญชีตามเขตเลือกตั้ง ซึ่งการรวบรวมรายชื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้งจะดำเนินการผ่านสำนักงานทะเบียนแห่งชาติ ตามเงื่อนไขและคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่ระบุไว้ในรัฐบัญญัติการเลือกตั้ง ในรัฐบัญญัติการเลือกตั้งยังระบุถึงแนวทางปฏิบัติของการเลือกตั้งไว้ โดยให้นายกรัฐมนตรีมอบหมายให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายทะเบียนทบทวนทะเบียนรายชื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้งเป็นระยะๆ กล่าวคือหลังจากการเลือกตั้งทั่วไปไม่เกิน 3 ปี

      คุณสมบัติของผู้สมัครรับเลือกตั้ง ผู้มีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งต้องมีคุณสมบัติ ดังต่อไปนี้ 1) มีอายุครบ 21 ปีบริบูรณ์ 2) มีสัญชาติสิงคโปร์นับถึงวันสมัครรับเลือกตั้ง 3) มีถิ่นพำนักอยู่ในประเทศโดยมีระยะเวลารวมทั้งสิ้นอย่างน้อย 10 ปี 4) มีวุฒิการศึกษาอยู่ในระดับที่สามรถดำเนินกิจกรรมของรัฐสภาและกระบวนการตรารัฐบัญญัติ สามารถอ่านเขียนภาษาหนึ่งภาษาใดจากภาษาต่างๆ เหล่านี้ ได้แก่ ภาษามาเลย์ ภาษาแมนดาริน ภาษาทมิฬ และภาษาอังกฤษได้

      ระบบการเลือกตั้งของสิงคโปร์ เป็นการลงคะแนนแบบแบ่งเขตเลือกผู้สมัครได้คนละ 1 หมายเลข และแบบรวมเขตเลือกพรรคการเมืองได้คนละ 1 หมายเลขเช่นกัน จากนั้นจะเป็นการนับคะแนนเลือกตั้ง การนับคะแนนในแต่ละหน่วยเลือกตั้งจะส่งผลการนับคะแนนให้ศูนย์กลางการนับคะแนนรวบรวมผลคะแนนทั้งหมด กรณีที่ผลการนับคะแนนจากนอกประเทศไม่ส่งผลกระทบกับผลคะแนนภายในประเทศ โดยถือว่าผู้สมัครซึ่งได้คะแนนเสียงสูงสุดได้ที่นั่งสมาชิกรัฐสภาทันที (เป็นระบบ First-Past-the-Post) ส่วนกรณีที่ผลการนับคะแนนภายนอกประเทศมีผลกับคะแนนในประเทศ ให้เจ้าหน้าที่อำนวยการเลือกตั้งประกาศผลการนับคะแนนภายในประเทศไปพลางก่อน หลังจากที่มีการรวบรวมผลคะแนนทั้งหมดจากนอกประเทศเสร็จสิ้น ให้เจ้าหน้าที่ประกาศผู้สมัครที่ได้รับเลือกเป็นสมาชิกรัฐสภาทันที โดยให้ถือผลคะแนนรวมของผู้สมัครรับเลือกตั้งเป็นที่สุดโดยการประกาศในราชกิจจานุเบกษา

บทส่งท้าย

ระบบการเลือกตั้งของสิงคโปร์เป็นลักษณะของการเลือกตั้งแบบผสมระหว่างแบบแบ่งเขตกับระบบบัญชีรายชื่อพรรค เพียงแต่ในระบบบัญชีรายชื่อพรรคจะมีการแบ่งเขตรวม ไม่ใช้ประเทศเป็นเขตเลือกตั้งเหมือนของไทย แต่จะคล้ายคลึงกับระบบสัดส่วนตามรัฐธรรมนูญเมื่อปี 2550 และใช้ระบบแบ่งเขตคะแนนสูงสุดมาใช้ในการถือว่าผู้ใดหรือพรรคการเมืองใดได้รับการเลือกตั้ง ทั้งนี้ การจะกำหนดวิธีการเลือกตั้งเป็นแบบใดเป็นไปตามความเป็นมาและพัฒนาการทางการเมืองของสิงคโปร์ที่เคยตกเป็นเมืองขึ้นและมีประเทศอังกฤษมาวางระบบไว้ให้ รวมทั้งการเป็นประเทศขนาดเล็กจึงสามารถดำเนินจัดการเลือกตั้งให้สามารถตอบสนองความต้องการของคนในชาติได้