สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้ คือโจทย์เดิมที่ยังไม่ได้แก้ปัญหาการศึกษาไทย

      วาระการปฏิรูปประเทศภายใต้เงื่อนไขและเวลาของคณะรัฐประหาร หรืออาจพูดอีกอย่างหนึ่งว่า ภายใต้สถานการณ์ที่ไม่ปกติ ซึ่งมีเรื่องต้องปฏิรูปอยู่หลายเรื่อง ทั้งด้านการเมือง เศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม สังคม หนึ่งในนั้นที่เป็นเรื่องที่น่าจะร้อนไม่แพ้เรื่องเศรษฐกิจและการเมือง ก็คือ เรื่องการศึกษา

      การศึกษาเป็นเรื่องใหญ่ที่สุด ผลิตภาพของคนจะพาชาติรุ่งเรืองหรือรุ่งริ่งก็ล้วนเป็นผลมาจากการจัดการศึกษาทั้งสิ้น

      การศึกษาจึงเปรียบดังการสร้างทั้งสมองและพฤติกรรมของมนุษย์ให้อยู่ในร่องรอยที่สังคมปรารถนา เพื่อที่จะได้เป็น “ทุนมนุษย์” ในการสร้างและจรรโลงสังคมให้ยืนยาว เป็น “ทุน” ที่จะต้านทานและตั้งรับกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นให้ได้ตลอดเวลา

       “คน” จึงไม่เพียงเป็นองค์ประกอบของรัฐในเชิงปริมาณและหากแต่ยังต้องเป็นในเชิงคุณภาพอีกด้วย เพราะด้วยศักยภาพและความสามารถของ “ทุนมนุษย์” นี้ จะเป็นพลังของการขับเคลื่อนสังคมให้แข็งแกร่งได้ในทุกด้าน โดยเฉพาะคุณภาพความเป็นพลเมืองที่จะอยู่กับระบอบประชาธิปไตย

      การจัดการศึกษา เพื่อพัฒนาการเรียนรู้ในการที่จะก่อให้เกิดสังคมประชาธิปไตย จึงควรเป็นโจทย์ใหม่ในวาระของการปฏิรูปการศึกษาที่หมุนเวียนมาอีกครั้ง หลังจากปฏิรูปไปแล้วเมื่อมี พ.ร.บ.การศึกษา ในปี 2542 ซึ่งในครั้งนั้นเป็นการเน้นไปที่การจัดการทางโครงสร้างอำนาจของกระทรวงศึกษาธิการ มากกว่าที่จะสร้างการเปลี่ยนแปลงในเชิงคุณภาพของผู้เรียน

      สังคมประชาธิปไตย ต้องการ “คน” ที่มีความสามารถและลักษณะของความเป็น “ประชาธิปไตย” ในแง่นี้ การจัดการศึกษาของไทย จึงควรมีเป้าหมายเตรียมความเป็น “พลเมือง” ที่จะอยู่กับระบบการปกครองได้ด้วย

      แม้ว่าเราจะอยู่ในช่วงเวลาที่ไม่ปกติ แต่เราก็ต้องช่วงชิงเวลานี้ เพื่อผนึกสร้างทั้งระบบและบรรยากาศที่จะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงคุณภาพ มากกว่าติดอยู่ในข้อจำกัด

      เรื่องการมีหลักสูตรที่ดี มีกิจกรรมเสริม เป็นเรื่องที่ทำกันมานานแล้ว อีกทั้งสถานศึกษาก็ได้กลายป็นสถานที่รองรับกิจกรรมจากโครงการสารพัดนึกของทั้งภาครัฐและเอกชนด้วย

      การลดเวลาเรียน และเพิ่มเวลารู้ กำลังลองผิดลองถูกอยู่ขณะนี้ ก็ไม่ได้หนีไปจากการศึกษาที่เน้นเรื่องหลักสูตรและกิจกรรมเช่นเดิม แม้จะบอกว่า ลดเวลาเรียนวิชาการ แต่เนื้อหาวิชาการไมได้ลดแต่อย่างใด ซึ่งอาจยังไม่สามารถตอบโจทย์การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และการสร้างคุณภาพของความเป็นพลเมืองในตัวผู้เรียนได้ อีกทั้งสังคมหรือชุมชนของผู้เรียนเองก็ไม่สามารถพัฒนาไปสู่ชุมชนประชาธิปไตยที่เด็กจะซึมซับเอาไปเป็นพฤติกรรมจนกลายเป็นวิถีชีวิตในตัวผู้เรียนได้แต่อย่างใด

      การสร้างระบบของโรงเรียนให้เป็นประชาธิปไตย ซึ่งรวมถึงผู้บริหารและครู ให้เป็นตัวแบบของพฤติกรรมความเป็นพลเมืองด้วย จึงเป็นการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างโรงเรียนกับความเป็นพลเมืองและชุมชนที่เด็กๆ เป็นเจ้าของ

      การทำเช่นนี้จะเป็นการคืนการศึกษาและเด็กๆ สู่ชุมชน ไม่แปลกแยก และไม่ทิ่งชุมชน คือการสร้างพลเมืองให้เกิดขึ้นทุกพื้นที่ ซึ่งควรเป็นยุทธศาสตร์การศึกษาด้วยการปฏิรูประบบโรงเรียนให้เป็นโรงเรียนประชาธิปไตยอีกด้วย

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร
ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา