สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

กับดักคนไทย

      มีการกล่าวกันว่า ประเทศในเอเชียที่กำลังพัฒนานั้น ติดกับดักใน 3 เรื่อง คือ เป็นประเทศที่มีผู้มีรายได้ปานกลาง เป็นสังคมผู้สูงอายุ และเป็นประเทศขาดแคลนทรัพยากร โดยทรัพยากรที่สำคัญที่สุดของประเทศก็คือคน

      คนจึงเป็นตัวแปรสำคัญที่สุด ด้วยเหตุที่คนเป็นผู้สร้าง เศรษฐกิจจะดีขึ้น ยั่งยืนยาว หรือทำให้ยิ่งแย่ หากผู้คนพลเมืองมีฐานด้านคุณภาพ มีศักยภาพเป็นต้นทุน ก็จะช่วยลดทอนปัญหาที่ต้องดูแลไว้ได้มาก

      ว่าไปแล้ว ก็เป็นที่รับรู้โดยทั่วไปว่า “ผลิตภาพของคนไทยต่ำ” เมื่อเทียบกับประเทศในกลุ่มอาเซียน แม้ว่าปัจจุบันอัตราว่างงานของคนไทยต่ำมาก มีไม่ถึง 1% แต่ผลิตภาพกลับต่ำยิ่งกว่า ซึ่งสะท้อนภาพขีดความสามารถ เมื่อเปรียบเทียบกับเพื่อนบ้านอย่างมาเลเซียแล้ว นับว่าต่ำมาก คือ คนมาเลเซีย 1 คน ทำงานได้ 2 เท่ากว่าของคนไทย ซึ่งปรากฏในรายงานของสมาคมการจัดงานบุคคลแห่งประเทศไทย
      ขณะนี้ประเทศไทยมีปัญหาทั่วด้าน ทั้งด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ซึ่งปัญหาส่วนหนึ่งก็เป็นไปตามกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกด้วย คือ เศรษฐกิจผันผวน ตกต่ำไปทั่วโลก อีกทั้งโลกก็เปลี่ยนแปลงไปมากในหลายด้าน การพัฒนาประเทศให้ก้าวทันโลก หรือให้ก้าวกระโดดไปได้นั้น จำต้องอาศัยความรู้เป็นฐาน พ่วงกับการมีนวัตกรรม เพื่อสร้างความคิดให้ใหม่ที่แตกต่างไปจากเดิม และแปลกใหม่ในตลาดเศรษฐกิจ

      การจะเป็นเช่นนั้นได้ ประเทศไทยจำเป็นต้องให้ความสำคัญกับการพัฒนา “คน” ที่ทั้งภาครัฐ เอกชน และสถาบันการศึกษา ต้องทำความเข้าใจและสร้างเสริมความเป็นพื้นฐานของประเทศ ให้อยู่ในทิศทางที่มีความเชื่อในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ ความนับถือตัวเอง และการไม่ยอมสยบต่ออำนาจที่ไม่ถูกต้อง ให้เป็นคุณค่าหลักในทางสังคมตั้งแต่เด็กเล็กไปจนโตอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างความคิดที่แตกต่างอย่างสร้างสรรค์ให้เกิดในสังคมได้

      การศึกษาจึงต้องส่งเสริมการกล้าคิด กล้าแสดงออก กล้าตั้งคำถาม กล้าแสดงเหตุผล และกล้ารับผิดชอบ อันจะก่อให้เกิดความคิดใหม่ๆ ในตัวผู้เรียนที่จะสามารถแสวงหา ค้นคว้า เพิ่มพูนเป็นความรู้แท้ เห็นจริง กระทั่งสร้างความมั่นใจและมีความภูมิใจในตัวเองได้ สิ่งเหล่านี้จะช่วยก่อรูปปลูกฝังการเป็นนักประดิษฐ์คิดค้น สู่การสร้างนวัตกรรมใหม่ๆ ได้ไม่รู้จบ อีกทั้งยังเป็นการสร้างคุณค่าในความเป็นตัวตนของแต่ละคนอย่างมีศักดิ์ศรีอีกด้วย

      ถ้าห้องเรียนในโรงเรียน สถาบันการศึกษา และสังคม ได้ตระหนักและส่งเสริมเช่นนี้ การสร้างทรัพยากรมนุษย์ของประเทศก็จำต้องปลดแอกจากกระบวนทัศน์เดิม และค่านิยมเก่าที่ไม่ทันโลกจากการลดทอนคุณค่าและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของผู้เรียน เป็นเพียงผู้ถูกจองจำทางการศึกษา ที่เรียนเพื่อสอบไล่ตามค่านิยม

      การจะสร้างความแตกต่างกระทั่งมีนวัตกรรม เพื่อไปแข่งขันให้หนีกับดักของตัวเอง จึงยังอาจเป็นเรื่องที่ยาก การลอกเลียนแบบและทำตามๆ กัน จึงมีอยู่ทั่วไป

      แต่เรื่องที่ยากยิ่งกว่าคือ การเปลี่ยนวิธีคิด เพื่อนำไปสู่การสร้างสิ่งใหม่ กับดักนี้จึงเป็นปัญหากับการปฏิรูปคนของประเทศโดยแท้

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร
ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา