สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

การเมืองในรัฐธรรมนูญ

      บรรยากาศการเมืองของประเทศไทยในปีนี้คงหนีไม่พ้นการถกเถียงกันเรื่องรัฐธรรมนูญจากหลายฝ่าย เป็นกิจกรรมสาธารณะในชุมชนการเมืองหรือคอการเมืองที่เฝ้าติดตามการร่างรัฐธรรมนูญ และเชื่อแน่ว่าต้องมีการปรับร่างกันอีกมาก

      จะปล่อยให้ผ่านไปง่ายๆ ได้อย่างไร หากผู้ใช้รัฐธรรมนูญ คือประชาชนผู้เป็นเจ้าของประเทศ ยังไม่เห็นพ้องร่วมกัน บรรยากาศขณะนี้นับว่าดีแล้วที่มีการแสดงออกซึ่งความคิดเห็น การใช้เหตุผลและความอดทนในการรับฟังกันอย่างเต็มที่ จะได้ไม่หลงติดกับความคิดของกลุ่มผู้ร่าง หรือโอนเอียงไปทางใดทางหนึ่ง โดยขาดหลักและเป้าหมายที่จะนำไปใช้แล้วเกิดภราดรภาพขึ้นในสังคม

      ด้วยตัวรัฐธรรมนูญนั้น เป็นทั้งชีวิตและลมหายใจของประเทศและผู้คนทั้งมวลในประเทศด้วย การจัดทำรัฐธรรมนูญจึงถือเป็นภารกิจที่สำคัญยิ่ง เพราะรัฐธรรมนูญจะกำหนดความเป็นไปในชะตากรรมของประเทศ และผู้คนพลเมืองในเวลาต่อมา

      รัฐธรรมนูญที่ดีจึงต้องเกิดจากความตองการของคนทั้งประเทศ และจึงมีภาระในการนำพาประเทศและประชานไปสู่เป้าหมายหรือชะตากรรมใหม่ที่ดีด้วย

      การจัดทำรัฐธรรมนูญใหม่ขณะนี้ถือว่าเกิดจากความต้องการของทุกฝ่ายที่อยากเห็นรัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นเครื่องมือของการปฏิรูปประเทศครั้งใหญ่ ซึ่งแตกต่างจากที่ผ่านมาในทศวรรษ 2540 ที่เป็นเพียงการปฏิรูปการเมือง ปฏิรูปการศึกษา และการปฏิรูปสื่อ เพื่อเพิ่มอำนาจในการตรวจสอบภาคการเมืองอย่างเข้มข้น แต่เมื่อเวลาผ่านไปก็กลับพบว่า มีอุปสรรคมากมาย มิหนำซ้ำ รัฐบาลกลับมีความเข้มแข็งมากยิ่งขึ้น และมองข้ามการมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชน

      รัฐธรรมนูญฉบับปฏิรูปประเทศ จะมีหน้าตาอย่างไรก็ต้องชวนกันติดตาม และแสดงออกบอกความเห็นกันให้เต็มที่ และอย่างสร้างสรรค์กันด้วยเหตุผล ไม่ใช้อารมณ์ความรู้สึกส่วนตัวเหมือนกับเหตุการณ์ที่ผ่านๆ มา จนนำไปสู่การแตกแยก

      การร่างรัฐธรรมนูญครั้งนี้ จะทำเป็นรัฐนูญธรรมที่มุ่งจำกัด และควบคุมอำนาจรัฐ หรือจะเป็นการมุ่งปกป้อง คุ้มครองและส่งเสริมสิทธิ เสรีภาพของประชาชน เป้าหมายของการจัดทำรัฐธรรมนูญเพื่อการปฏิรูป จึงควรก่อให้เกิดประโยชน์อันพึงประสงค์ทั้ง 2 ด้าน คือ รัฐธรรมนูญต้องปฏิรูปให้เกิดความเป็นนิติรัฐ ซึ่งเป็นรัฐที่ปกครองโดยกฎหมายที่แท้จริง โดยเฉพาะการทำให้อำนาจรัฐถูกจำกัด ควบคุมโดยกฎหมายได้ และ รัฐธรรมนูญต้องปฏิรูปให้เกิดความเป็นประชาธิปไตย ซึ่งเป็นการเมืองการปกครองโดยประชานที่แท้จริง โดยเฉพาะการทำให้สิทธิเสรีภาพของประชาชนมีสัมฤทธิผลได้

      รัฐธรรมนูญจะไม่มีความหมาย และไร้ซึ่งประโยชน์ หากไม่มีความเป็นประชาธิปไตยที่มีประชาชนมีความหมายสำคัญอยู่ในระบบการเมือง-การปกครอง

      รัฐธรรมนูญที่กำลังร่างกันอยู่จึงต้องสร้างดุลยภาพระหว่างอำนาจรัฐกับสิทธิเสรีภาพของประชาชน พร้อมๆ ไปกับการสร้างความสอดคล้องระหว่างความเป็นนิติรัฐกับความเป็นประชาธิปไตยคู่ขนานไปด้วย

      แต่เหนืออื่นใด สิ่งสำคัญที่สุดคือจะทำอย่างไรจึงจะสร้างรัฐธรรมนูญขึ้นในจิตใจของประชาชน จึงจะเป็นรัฐธรรมนูญที่เป็นประชาธิปไตยที่ยั่งยืนถาวรในสังคม ซึ่งจำเป็นต้องให้การศึกษาแก่ประชาชนอีกมาก เพื่อการเข้าใจในเรื่องของการเมืองการปกครองอย่างถ่องแท้ กระทั่งสามารถติดตามและเข้าไปมีส่วนสร้างการเปลี่ยนแปลงได้ด้วย ให้สมกับที่มีอำนาจอยู่ในตัวของประชาชนเอง ที่ใครจะครอบงำไม่ได้

      การเมืองในรัฐธรรมนูญ จึงเป็นการเมืองของประชาชน และโดยประชาชนโดยแท้

ทิพย์พาพร ตันติสุนทร
ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา