สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

วีรชนคนอาเซียน : กษัตริย์ นโรดม สีหนุ แห่งราชอาณาจักรกัมพูชา

สมชาติ เจศรีชัย

      กัมพูชาหรือเขมร ได้รับการกล่าวขานว่าเป็นประเทศหนึ่งที่ร่ำรวยด้านศิลปวัฒนธรรมเป็นอย่างยิ่ง UNESCO ได้ขึ้นทะเบียนให้นครวัดและนครธมเป็นมรดกโลก และในอดีตกัมพูชาหรือเขมรหรือขอมก็มีความเจริญรุ่งเรืองจนกระทั่งแผ่อิทธิพลเข้าไปในบางส่วนของไทยและเวียดนาม ในสภาพที่การเมืองภายในที่ผ่านมากัมพูชาต้องประสบกับวิกฤติการณ์หลายครั้ง ทั้งการถูกครอบครองโดยมหาอำนาจตะวันตก การแทรกแซงการเมืองภายในหลังได้รับเอกราชเป็นระยะจนต้องมีการสถาปนารูปแบบการปกครองกลับไปกลับมาระหว่างแบบสาธารณรัฐ กับราชอาณาจักร ปัจจุบันกัมพูชาเป็นรัฐสมาชิกหนึ่งของอาเซียนที่มีเสถียรภาพของรัฐบาลเป็นอย่างมาก แม้ว่าจะมีการต่อสู้ทางการเมืองภายในประเทศค่อนข้างรุนแรงบ้างในบางช่วงบางเวลาก็ตาม

ข้อมูลทั่วไป
      ราชอาณาจักรกัมพูชาตั้งอยู่กลางภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รายรอบไปด้วยประเทศเพื่อนบ้านทั้งราชอาณาจักรไทย สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียตนาม และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว กัมพูชามีพื้นที่ 181,035 ตารางกิโลเมตร หรือมีขนาดประมาณ 1 ใน 3 ของประเทศไทย เส้นเขตแดนโดยรอบ ประเทศยาวประมาณ 2,000 กิโลเมตร โดยมีเส้นเขตแดนติดต่อกับประเทศไทยยาว 798 กิโลเมตร ชนกลุ่มน้อยในประเทศมีชาวเวียดนาม ชาวจีน ชาวจามและชาวเขากว่า 30 เผ่า มีกรุงพนมเปญเป็นเมืองหลวง ประชากร 15,408,270คน ภาษาราชการ ภาษาเขมร ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ นิกายเถรวาท

ประวัติศาสตร์ความเป็นมา
      กัมพูชาหรือเขมรหรือขอมเป็นอาณาจักรที่มีความรุ่งเรืองในสมัยโบราณ มรดกที่สำคัญที่สุดของอาณาจักรขอมคือ นครวัด และ นครธม ซึ่งเคยเป็นนครหลวง และยังมีลัทธิความเชื่อต่างๆ อย่างหลากหลาย ศาสนาหลักของอาณาจักรนี้ได้แก่ ศาสนาฮินดู พุทธศาสนามหายาน และเถรวาทซึ่งได้รับจากศรีลังกา กัมพูชามีความเจริญรุ่งเรืองสูงสุดและตกต่ำลงเมื่อเกิดสงครามกับอาณาจักรใกล้เคียง และต้องตกเป็นรัฐในอารักขาของฝรั่งเศสตามสนธิสัญญาอารักขาระหว่างฝรั่งเศส-กัมพูชาเมื่อ 11 สิงหาคม พ.ศ. 2406 (ค.ศ.1863) ในสมัยพระนโรดม ฝรั่งเศสปกครองกัมพูชาโดยไม่เข้าไปเกี่ยวข้องกับกิจการภายในมากนัก จนกระทั่ง พ.ศ. 2426 - 2427 หลังจากยึดครองเวียดนามได้ทั้งหมด ได้มีการลิดรอนอำนาจของกษัตริย์และยกเลิกระบบไพร่ทาส ทำให้เกิดการต่อต้านจากประชาชนอย่างรุนแรง จึงต้องเจรจากับพระนโรดม ให้ประกาศสันติภาพ และระงับการแทรกแซงกัมพูชา จนกระทั่งพระนโรดมสวรรคต ฝรั่งเศสได้สนับสนุนให้พระสีสุวัตถ์ มุนีวงศ์ (King Sisowath Monivong )ขึ้นเป็นกษัตริย์ พร้อมทั้งมอบอำนาจการปกครองทั้งหมดให้แก่ฝรั่งเศส

      ระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง ช่วงกลางปี พ.ศ. 2484 กองทัพญี่ปุ่นเคลื่อนเข้าสู่กัมพูชาแต่ยอมให้รัฐบาลวิซี (the Axis collaborationist Vichy government) ปกครองดังเดิม หลังการสิ้นพระชนม์ของกษัตริย์พระสีสุวัตถิ์ มุนีวงศ์ เมื่อวันที่ 23 เมษายน พ.ศ. 2484 ฝรั่งเศสเลือกพระนโรดม สีหนุขึ้นเป็นกษัตริย์ทั้งที่ยังทรงพระเยาว์ ทำให้การสืบราชสันตติวงศ์ของกัมพูชากลับมายังสายของ สมเด็จพระนโรดมพรหมบริรักษ์หรือนักองราชาวดีอีกครั้งหนึ่ง ในช่วงเวลานั้นฝรั่งเศสปกครองกัมพูชาในฐานที่เป็นส่วนหนึ่งของฝรั่งเศสอินโดไชน่า (French Indochina) ปกครองโดยรัฐบาลวิซี ต่อมาญี่ปุ่นได้เข้ายึดครองและสนับสนุนการจัดตั้งรัฐบาลหุ่นเชิดในวันที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2488 โดยมีกษัตริย์พระนโรดม สีหนุเป็นประมุขรัฐ หลังจากญี่ปุ่นยอมแพ้เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2488 กองทัพฝ่ายสัมพันธมิตรได้เข้ามาในพนมเปญ และมีการสถาปนาอำนาจของฝรั่งเศสอินโดไชน่าขึ้นในกัมพูชาอีก

การต่อสู้เพื่อเอกราช
      รัฐบาลฝรั่งเศสได้ตัดสินใจที่จะรวมอินโดจีนเข้ากับสหภาพฝรั่งเศส ในพนมเปญกษัตริย์พระนโรดม สีหนุพยายามเจรจากับฝรั่งเศสเพื่อเรียกร้องเอกราชที่สมบูรณ์ ในขณะที่กลุ่มต่อต้านที่เรียกตนเองว่าเขมรอิสระ ได้ใช้การ สู้รบแบบกองโจรตามแนวชายแดน โดยได้ร่วมมือกับกลุ่มฝ่ายซ้ายทั้งที่นิยมและไม่นิยมเวียดนาม รวมทั้งกลุ่มเขมรเสรีซึ่งเป็นกลุ่มต่อต้านราชวงศ์ของเซิง งอกทัญด้วย หลังสงครามโลกครั้งที่สอง พระองค์ได้รับแรงบันดาลใจในความเป็นชาตินิยมมากยิ่งขึ้น และเริ่มการต่อสู้เพื่อเรียกร้องเอกราชให้กัมพูชาเป็นอิสระจากสหภาพฝรั่งเศส จนฝรั่งเศสพ่ายแพ้ในสงครามอินโดจีนครั้งที่หนึ่ง จึงยอมมอบเอกราชให้แก่กัมพูชา ในปี พ.ศ. 2489 ฝรั่งเศสยอมให้มีการจัดตั้งพรรคการเมืองในกัมพูชา และให้มีการเลือกตั้งภายในประเทศ กษัตริย์พระนโรดม สีหนุได้รับการเลือกตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีคนแรกของกัมพูชา ด้วยพระชันษาเพียง 22 ปี 138 วัน เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2498 ทำให้ต้องทรงสละราชสมบัติ ให้แก่พระบาทสมเด็จพระนโรดม สุรามฤต พระราชบิดา เพื่อทรงดำรงตำแหน่งทางการเมืองเป็นนายกรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 2 กันยายน พ.ศ. 2498

      ต่อมาในปี พ.ศ. 2503 พระบาทสมเด็จพระนโรดม สุรามฤต พระราชบิดาสวรรคต ทรงก้าวขึ้นดำรงตำแหน่งประมุขแห่งรัฐ ของกัมพูชา โดยไม่ได้ประกอบพิธีบรมราชาภิเษก จนกระทั่งถูกปลดออกจากตำแหน่ง โดยนายพลลอน นอลของประเทศกัมพูชา

      หลังจากความวุ่นวายทางการเมืองหลายปี เมื่อมีการสถาปนาราชอาณาจักรกัมพูชาขึ้นมาใหม่ ทรงครองราชสมบัติครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2536 และทรงสละราชสมบัติอีกครั้ง เมี่อวันที่ 7 ตุลาคม พ.ศ. 2547 สมเด็จพระนโรดม สีหนุ ทรงเป็นกษัตริย์แห่งกัมพูชา ประมุขแห่งรัฐกัมพูชา และนายกรัฐมนตรีแห่งกัมพูชาหลายสมัย กระทั่งบันทึกสถิติโลกกินเนสส์ได้ บันทึกไว้ว่า พระองค์ทรงเป็นนักการเมือง ที่ทรงดำรงตำแหน่งทางการเมืองมากมายที่สุดในโลก (the world’s greatest variety of political offices) กล่าวคือ ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ 2 สมัย ทรงเป็นประมุขแห่งรัฐ (ดำรงตำแหน่งกษัตริย์โดยไม่ได้รับการบรมราชาภิเษก) 2 สมัย ประธานาธิบดี 1 สมัย นายกรัฐมนตรี 2 สมัย และประมุขแห่งรัฐของรัฐบาลพลัดถิ่นของพระองค์เองอีก 1 สมัย

บทสรุป
      กษัตริย์นโรดม สีหนุถือได้ว่าเป็นกษัตริย์อันเป็นที่รักของประชาชนชาวกัมพูชาเพราะการต่อสู้เรียกร้องเอกราชจากฝรั่งเศส แม้ว่าจะต้องถูกขับออกนอกประเทศพระองค์ก็ยังคงต่อสู้กับรัฐบาลหุ่นเชิดของต่างชาติ ด้วยการตั้งรัฐบาลพลัดถิ่นขึ้นที่จีน และการก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำประเทศหลายครั้งทั้งในฐานะผู้บริหารสูงสุดและประมุขของรัฐก็นับได้ว่าทรงเป็นหนึ่งในชาวกัมพูชาที่เสียสละเพื่อมาตุภูมิจนกระทั่งเมื่อทรงสละราชสมบัติครั้งสุด ทรงดำรงพระราชอิสริยยศเป็น พระมหาวีรกษัตริย์ โดยทรงได้รับการเฉลิมพระนามว่า “พระกรุณา พระบาทสมเด็จพระนโรดม สีหนุ พระมหาวีรกษัตริย์ พระวรราชบิดาเอกราช บูรณภาพดินแดน และความเป็นเอกภาพแห่งชาติเขมร“