สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

กษัตริย์ฮัสซานัล โบลเกียห์ แห่งบรูไน ดาลุสซาลาม

สมชาติ เจศรีชัย

      ในรัฐสมาชิกสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือ อาเซียน มีสี่จากสิบประเทศที่เป็นเกาะและหรือหมู่เกาะ ได้แก่ สิงคโปร์ อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และบรูไน ซึ่งจะเห็นได้ว่าประเทศเหล่านี้ล้วนมีบทบาทในทางการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ ศาสนาและวัฒนธรรมเป็นอย่างยิ่ง กล่าวคือ เป็นประเทศที่ถูกชาติตะวันตกเข้ามายึดครอง และมีการต่อสู้เพื่อความเป็นเอกราช มีการนับถือศาสนาอิสลามเป็นส่วนใหญ่ (ยกเว้นฟิลิปปินส์) มีพืชจำพวกเครื่องเทศเป็นอันมาก รวมทั้งทรัพยาการที่เป็นพลังงานจากซากฟอสซิล จึงนับได้ว่าเป็นกลุ่มประเทศที่ทรงอิทธิพล โดยเฉพาะบรูไนที่มีสถานะทางเศรษฐกิจที่อยู่ในขั้นดีมากประเทศหนึ่ง

ข้อมูลทั่วไป
      บรูไนหรือเนการา บรูไน ดารุสซาลาม (Negara Brunei Darussalam แปลว่า ดินแดนแห่งความสงบสุข) เป็นประเทศที่ตั้งอยู่บนเกาะบอร์เนียวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ชายฝั่งทางด้านเหนือจรดทะเลจีนใต้ พรมแดนทางบกที่เหลือจากนั้นถูกล้อมรอบด้วยรัฐซาราวัก มาเลเซียตะวันออก พื้นที่ร้อยละ 70 เป็นป่าไม้ มีพื้นที่ทั้งหมด 5,765 ตารางกิโลเมตร แบ่งเป็น 4 เขต คือ เขต Brunei-Muara เขต Belait เขต Temburong และ เขต Tutong เมืองหลวง คือ บันดาร์เสรีเบกาวัน (Bandar Seri Begawan) อยู่ในเขต Brunei-Muara มีประชากรทั้งหมด 418,146 คน (2556) เชื้อชาติมาเลย์ 250,967 คน (67%) จีน 56,187 คน (15%) และอื่น 67,424 คน (18%) อัตราการเพิ่มประชากรปีละ 3.5% (2550) สภาพภูมิอากาศ เป็นอากาศร้อนชื้น มีฝนตกชุกตลอดปี อุณหภูมิเฉลี่ย 23-32 องศาเซลเซียส ฝนตกหนักสุดช่วงเดือนกันยายนถึงมกราคม และพฤษภาคมถึงกรกฎาคม อากาศเย็นสบายที่สุดจะอยู่ช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนเมษายน ภาษามาเลย์ (Bahasa Melayu) เป็นภาษาราชการ ภาษาอังกฤษและภาษาจีนเป็นภาษาที่ใช้สื่อสารแพร่หลาย ศาสนาประจำชาติ คือ ศาสนาอิสลาม (67%) ศาสนาอื่นๆ ได้แก่ ศาสนาพุทธ (13%) ศาสนาคริสต์ (10%) และฮินดู ระบอบการปกครองเป็นแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ (Melayu Islam Beraja (MIB) โดยมีสมเด็จพระราชาธิบดีฮัจญี ฮัสซานัลโบลเกียห์ มูอิซซัดดิน วัดเดาละห์ (His Majesty Sultan HajiHassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah) ทรงเป็นสมเด็จพระราชาธิบดี องค์ที่ 29 ทรงเป็นองค์พระประมุขของประเทศตั้งแต่วันที่ 5 ตุลาคม 2510 ตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2502 (ค.ศ. 1959) เป็นประมุขแห่งรัฐที่มีอำนาจเต็มในด้านบริหาร ซึ่งรวมถึงอำนาจฉุกเฉินที่มีการประกาศใช้มาตั้งแต่เกิดเหตุการณ์ “กบฏบรูไน” (Brunei Revolt) ในปี พ.ศ. 2505 (ค.ศ. 1962) ทรงดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง บรูไนเป็นประเทศผู้ส่งออกน้ำมันเป็นสินค้าหลัก

ประวัติศาสตร์ความเป็นมา
      เป็นดินแดนที่มีความเป็นมายาวนานในประวัติศาสตร์ รัฐสุลต่านแห่งบรูไน ซึ่งถือกำเนิดขึ้นตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 14 มีราชวงศ์ที่ปกครองต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน บรูไนเป็นที่รู้จักและมีอำนาจมากในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 14 ถึงคริสต์ศตวรรษที่ 16 โดยมีอาณาเขตครอบครองส่วนใหญ่ของเกาะบอร์เนียวและส่วนหนึ่งของหมู่เกาะซูลู มีชื่อเสียงทางการค้า สินค้าส่งออกที่สำคัญในสมัยนั้น ได้แก่ การบูร พริกไทย และทองคำ หลังจากนั้นบรูไนเสียดินแดนและเสื่อมอำนาจลงเนื่องจากสเปน และฮอลันดาได้แผ่อำนาจเข้ามา จนถึงสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 19 ในปี พ.ศ. 2431 (ค.ศ. 1888) ด้วยความวิตกว่าจะต้องเสียดินแดนต่อไปอีก บรูไนจึงได้ยินยอมเข้าเป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษ และต่อมาในปี พ.ศ. 2449 (ค.ศ. 1906) บรูไนได้ลงนามในสนธิสัญญายินยอมอยู่เป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษอย่างเต็มรูปแบบ

การได้รับเอกราช
      รัฐธรรมนูญฉบับวันที่ 1 มกราคม 2527 กำหนดให้สมเด็จพระราชาธิบดีทรงเป็นอธิปัตย์ คือ เป็นทั้งประมุขและนายกรัฐมนตรี ในปี 2547 มีการเคลื่อนไหวที่สำคัญเมื่อสมเด็จพระราชาธิบดีฯ ทรงประกาศให้ฟื้นฟูสภานิติบัญญัติขึ้นอีกครั้ง นำไปสู่การเลือกตั้งสมาชิกสภานิติบัญญัติถือเป็นจุดเริ่มต้นของกระบวนการสร้างประชาธิปไตยของบรูไน ซึ่งพัฒนาการดังกล่าวได้รับการตอบรับที่ดีจากต่างประเทศ นักวิชาการ รวมทั้งพรรคการเมืองฝ่ายค้านที่ยังเคลื่อนไหวอยู่ ในปี พ.ศ. 2505 (ค.ศ. 1962) ได้มีการเลือกตั้ง ซึ่งพรรคประชาชนบอร์เนียว (Borneo People’s Party) ได้รับชัยชนะอย่างท่วมท้น แต่ถูกกีดกันไม่ให้จัดตั้งรัฐบาล ต่อมาจึงได้ยึดอำนาจจากสุลต่าน แต่สุลต่านทรงได้รับความช่วยเหลือจากกองทหารกูรข่าที่อังกฤษส่งมาจากสิงคโปร์ หลังจากนั้นได้มีการประกาศภาวะฉุกเฉิน และต่ออายุทุก ๆ 2 ปี เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน หลังจากที่ตกเป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษมาถึง 95 ปี บรูไนก็ได้รับเอกราชเมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2527 (ค.ศ. 1984) สมเด็จพระราชาธิบดีฮัจญี ฮัสซานัล โบลเกียห์ มูอิซซัดดีน วัดเดาละห์ (His Majesty Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah) ทรงเป็นพระราชาธิบดีแห่งบรูไน เป็นพระราชโอรสพระองค์แรกของสุลต่าน เซอร์ มูดา โอมาร์ อาลี ไซฟุดดีน (พระราชาธิบดีพระองค์ที่ 28 แห่งบรูไน) เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2489 ทรงสำเร็จการศึกษาจากวิทยาลัยการทหารแซนด์เฮิร์สต์ ประเทศอังกฤษ และได้รับการสถาปนาเป็นมกุฎราชกุมารเมื่อปี พ.ศ. 2504 พระองค์เสด็จขึ้นครองราชย์ เมื่อวันที่ 5 ตุลาคม พ.ศ. 2510 ในช่วงที่พระองค์ได้รับตำแหน่งประธานอาเซียนได้ให้ความสำคัญกับการแก้ปัญหาความขัดแย้งในทะเลจีนใต้ระหว่างประเทศสมาชิกอาเซียนและประเทศจีนเป็นอันดับแรก โดยจะใช้แนวทาง ‘วิถีอาเซียน’ คือการเจรจาแบบพหุภาคีระหว่างอาเซียนและจีนและเดินหน้าจัดทำหลักปฏิบัติที่มีผลผูกมัด (Code of Conduct) ระหว่าง 2 ฝ่าย

บทสรุป
      การที่สมเด็จพระราชาธิบดีของบรูไนทรงมีบทบาทสูงยิ่งในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ทั้งในฐานะพระประมุขของรัฐ นายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวง ก็แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของผู้ปกครองกับประชาชนของชาติที่ได้รับพระมหากรุณาธิคุณในการดูแลเอาพระทัยใส่เป็นอย่างดี ซึ่งดูได้จากการที่รายได้ประชาชาติและการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ รวมทั้งได้มีการเตรียมความพร้อมความมั่นคงทางอาหาร เพราะอาจไม่แน่ว่าในอนาคตบรูไนที่มีแหล่งน้ำมันของโลกแหล่งหนึ่งอาจหมดน้ำมันลงไม่วันใดก็วันหนึ่ง ตามสภาพแหล่งพลังงานที่เกิดจากซากฟอสซิล อย่างไรก็ดี ในอนาคตหากบรูไนมีการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ฉบับปี พ.ศ.2527 ซึ่งใช้มาแล้วนานถึง 20 ให้มีความเป็นประชาธิปไตยอย่างตะวันตกมากยิ่งขึ้น ก็อาจจะเปลี่ยนโฉมหน้าการเมืองการปกครองไปกว่าปัจจุบันนี้