กระจายอำนาจในรูปแบบ “จังหวัดปกครองตนเอง”       มูลนิธิส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น ร่วมกับ สถาบันนโยบายศึกษา สำนักงานคณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย (คปก.) สำนักงานประสานการพัฒนาสังคมสุขภาวะ (สปพส.) จัดการสัมมนา “การกระจายอำนาจในรูปแบบ ‘จังหวัดปกครองตนเอง” วันพฤหัสบดีที่ 8 พฤษภาคม 2557 ณ โรงแรม เวียงตากริเวอร์ไซด์ อำเภอเมืองตาก จังหวัดตาก นายอุดร ตันติสุนทร ประธานมูลนิธิส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น ได้ให้เกียรติเป็นประธานกล่าวเปิดประชุมและบรรยายพิเศษความว่า ปัญหาของคนจังหวัดตากจำเป็นต้องให้คนจังหวัดตากร่วมจัดการ โดยการเลือกตั้งคนดีมาบริหารบ้านเมืองทุกสี่ปี ตามพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่ว่า “..ในบ้านเมืองนั้น มีทั้งคนดีและคนไม่ดี ไม่มีใครที่จะทำให้ทุกคนเป็นคนดีได้ทั้งหมด การทำให้บ้านเมืองมีความปกติสุข เรียบร้อย จึงมิใช่การทำให้ทุกคนเป็นคนดี หากแต่อยู่ที่การส่งเสริมให้คนดีปกครองบ้านเมืองและควบคุมคนไม่ดี ไม่ให้มีอำนาจ ไม่ให้ก่อความเดือดร้อนวุ่นวายได้” การเลือกตั้งมีทั้งระดับชาติและระดับท้องถิ่น โดยปัจจุบันมีผู้มีสิทธิเลือกตั้งอายุ 18 ปีบริบูรณ์ ประมาณ 42 ล้านคน เมื่อมีการเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภาแล้ว ส.ส. จะไปเลือกประธานสภาผู้แทนราษฎร ซึ่งจะทำหน้าที่ประธานรัฐสภาด้วย จากนั้น ส.ส. ก็จะไปเลือกนายกรัฐมนตรี นายกรัฐมนตรีจะไปแต่งตั้งรัฐมนตรีอีกจำนวน 35 คน ประกอบขึ้นเป็นคณะรัฐมนตรี รัฐมนตรีในฐานะเจ้ากระทรวงก็จะดูแลปกครองบังคับบัญชาปลัดกระทรวง อธิบดีสั่งราชการข้าราชการที่มาประจำตามจังหวัดต่างๆ ซึ่งวิธีการเช่นนี้มีปัญหามาก เช่น เวลาเกิดเหตุเกี่ยวกับสัตว์ป่วยขึ้นมา ปศุสัตว์จังหวัดต้องรายงานอธิบดีกรมปศุสัตว์ อธิบดีต้องรายงานปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ แล้วต้องรายงานรัฐมนตรีกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่เป็นเจ้านายโดยตรง ซึ่งอย่างนี้ทำให้การแก้ปัญหาล่าช้า ในระบบการบริหารที่มีศูนย์สั่งการอยู่ที่ส่วนกลางอย่างเดียว       หากบ้านเมืองได้นักการเมืองไม่ดี เราก็ยังมีศาล โดยเฉพาะศาลรัฐธรรมนูญ เป็นหลักในการค้ำจุนความเป็นธรรมของบ้านเมือง ตราบใดที่ยังมีราชการบริหารส่วนภูมิภาค ก็จำเป็นต้องมีการแก้ไข เพื่อให้สามารถแก้ไขปัญหาของท้องถิ่นได้ โดยการเปลี่ยนนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดมาเป็นผู้ว่าการ ตามรัฐธรรมนูญปัจจุบัน จังหวัดที่มีความพร้อมก็สามารถจัดให้มีการปกครองตนเอง ซึ่งมีการยกร่างพระราชบัญญัติจังหวัดปกครองตนเอง โดยประชาชนจำนวน 10,000 คน เข้าชื่อเสนอกฎหมายไปยังสภาผู้แทนราษฎร เมื่อมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแล้ว โดยสาระหลักของร่างพระราชบัญญัตินี้ สภาผู้แทนราษฎรจะออกกฎหมายกลาง จากนั้นจะไปถามประชาชน เมื่อประชาชนตัดสินใจแล้วว่าจะปกครองตนเอง ก็จะต้องไปออกพระราชกฤษฎีกาให้การบริหารราชการจังหวัดนั้นเป็นจังหวัดปกครองตนเองต่อไป จังหวัดปกครองตนเองจะมีสภาพลเมืองจะมาจากการเลือกตั้ง โดยแบ่งเป็นกลุ่มอาชีพต่างๆ จังหวัดตากมีพื้นที่ 10 ล้านไร่ เป็นป่าไม้เสีย 9 ล้านไร่ อีก 1 ล้านไร่เป็นที่อยู่อาศัย ที่ทำกิน ปัญหาสำคัญ ทั้งเรื่องการศึกษา สาธารณสุข และอื่นๆ คนตากต้องลุกขึ้นมาช่วยคิดจัดการปัญหาต่างๆ ด้วยตนเอง มากกว่ารอนโยบายจากส่วนกลางที่มาจากนักการเมือง ซึ่งมีความล่าช้าและไม่ตอบสนองกับความต้องการของคนในท้องถิ่น นายสวิง ตันอุด เครือข่ายภาคประชาชนขับเคลื่อนเพื่อจังหวัดปกครองตนเอง (คปป.) บรรยาย เรื่อง “ร่างกฎหมายจังหวัดปกครองตนเอง” ได้เสนอ 3 ประเด็นที่สำคัญ ได้แก่ หลักคิดในการทำร่างกฎหมาย เนื้อหาสาระของร่างกฎหมาย และการขับเคลื่อนร่างกฎหมายให้เป็นจริง       ในส่วนของหลักคิด ปัจจุบันบ้านเมืองมีปัญหาหลายประการ อาทิ การประท้วงปีละไม่ต่ำกว่า 7,000 ครั้ง เกิดระบบธุรกิจการเมือง โดยการใช้อำนาจทางการเมืองให้เกิดความร่ำรวยเฉพาะกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง และสร้างวิกฤตความขัดแย้งทางการเมือง ซึ่งเกิดจากโครงสร้างการรวมศูนย์อำนาจ งบประมาณ และการตัดสินใจไว้ที่ส่วนกลาง ทำให้ระบบการบริหารประเทศไร้ประสิทธิภาพ เกิดการแย่งชิงอำนาจจนกลายเป็นวิกฤตของชาติ การพัฒนาไม่สอดคล้องกับความต้องการของคนในชุมชนท้องถิ่น การตรวจสอบโดยประชาชนกระทำได้ยาก ประชาชนยังขาดอำนาจในการจัดการพื้นที่ตนเองไม่สามารถมีส่วนร่วมในการเป็นเจ้าของทรัพยากรในท้องถิ่น จึงได้เสนอแนวทางแก้ไขปัญหาโดยการร่วมกันขับเคลื่อนร่างพระราชบัญญัติจังหวัดปกครองตนเองที่ยกร่างโดยคณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย (คปก.) การปฏิรูปดังกล่าวจะเป็นการลดอำนาจรัฐส่วนกลาง โดยที่รัฐบาลกลางจะมีงานหลักๆ ในการใช้อำนาจรัฐสำคัญ 4 ประการ ได้แก่ 1 ด้านการต่างประเทศ 2 ด้านความมั่นคงของประเทศ 3 ด้านการยุติธรรม และ 4 ด้านความมั่นคงทางเศรษฐกิจ การเงินการธนาคาร และภาษีอากร นอกเหนือจากนั้น รัฐบาลควรกระจายอำนาจและความรับผิดชอบให้กับชุมชนท้องถิ่นผู้เป็นเจ้าของพื้นที่มีอำนาจในการตัดสินใจบริหารจัดการท้องถิ่นของตนเอง โดยให้มีการเลือกตั้งผู้ว่าการจังหวัด สภาท้องถิ่น และให้มีสภาพลเมือง ทั้งในท้องถิ่นระดับบนและระดับล่างในทุกจังหวัด ต้องปฏิรูประบบการเงินการคลังของประเทศ ให้ประชาชนและจังหวัด ผู้เป็นเจ้าของพื้นที่และเจ้าของภาษี เป็นผู้จัดเก็บภาษีโดยตรงในสัดส่วน 70% เก็บไว้ในพื้นที่จังหวัด ส่วนอีก 30% จัดส่งให้ส่วนกลาง ต้องปฏิรูปการปกครองส่วนท้องถิ่น ด้วยการให้ชุมชนท้องถิ่นเป็นผู้บริหารจัดการเกี่ยวกับทรัพยากรดิน น้ำ ป่า การศึกษา สุขภาวะ รวมทั้งสามารถออกข้อบัญญัติท้องถิ่นและมีระบบการบริหารของตนเอง นายพิชัย นวลนภาศรี สมาชิกสภาพัฒนาการเมือง ได้เสนอทัศนะว่า การปฏิรูปประเทศจะทำโดยการปะผุ คือแก้ไขเล็กๆ น้อยๆ ไม่ได้ เพราะประเทศเรามีปัญหามากทั้งด้านการเมือง การศึกษา สังคม และเศรษฐกิจ และไม่สามารถใช้วิธีการมองแบบแยกส่วนแก้เป็นเรื่องๆ ไม่ได้ เพราะทุกประเด็นปัญหามีความเชื่อมโยงกัน เช่น ปัญหาความยากจน ก็โยงกับป่าไม้ น้ำ และที่ดิน จากการศึกษาของคณะกรรมการปฏิรูปประเทศไทย ชุดที่คุณอานันท์ ปันยารชุน เป็นประธาน เคยให้ความเห็นไว้ อาจกล่าวได้ว่า วิกฤติของประเทศทุกวันนี้ เป็นผลมาจากการบริหารงานที่รวมศูนย์อำนาจไว้ที่ส่วนกลาง จึงมีการดิ้นรนไปเป็น ส.ส. เพื่อไปแย่งชิงงบประมาณที่ส่วนกลาง ฉะนั้น จึงต้องมีการกระจายอำนาจ ทั้งภารกิจและงบประมาณ การพัฒนาท้องถิ่นปัจจุบันมีงบประมาณน้อยมาก เพราะไปอยู่ที่ส่วนกลางถึงร้อยละ 70 ท้องถิ่นได้รับมาเพียงร้อยละ 30 เท่านั้น ความเจริญจึงไปกระจุกที่ส่วนกลาง คนจึงออกเดินทางจากจังหวัดต่างๆ เข้ามาสู่ส่วนกลางเพื่อหางานทำ และเรียนต่อ ดังนั้น เพื่อกระจายการพัฒนาและการตัดสินใจออกไปให้จังหวัด จึงจำเป็นต้องมีการจัดความสัมพันธ์ของโครงสร้างอำนาจใหม่ เพื่อให้มีความรู้ ความเข้าใจ และมีความพร้อมในการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัด ให้มีสภาท้องถิ่น และสภาพลเมืองที่มาจากทุกกลุ่มอาชีพ เพื่อเชื่อมโยงกับประชาชนในท้องถิ่นมากขึ้น นายธีรพงษ์ พร้อมพอชื่นบุญ ผู้จัดการ พอช. ภาคเหนือตอนล่าง กล่าวถึงปัญหาของประเทศมีสาเหตุมาจากความเหลื่อมล้ำในการดูแลประชาชนอย่างไม่เท่าเทียมกัน เพราะมีการรวมศูนย์อำนาจไว้ที่ส่วนกลางมากเกินไป จึงทำให้เกิดการแย่งชิงอำนาจ ใครได้อำนาจก็ได้ทรัพยากร การคอร์รัปชั่นจึงเกิดขึ้นมากเป็นเงาตามตัว การปฏิรูปจึงต้องเกิดขึ้น หลังปี 2535 จนถึงยุค 2540 จึงได้กำหนดให้มีการปฏิรูปไปแล้ว เช่น ระบบสุขภาพและการสาธารณสุข การปฏิรูปการเมือง แต่ก็ยังไปไม่ถึงไหน เป็นการปฏิรูปเชิงเดี่ยวที่โครงสร้างอำนาจเท่านั้น แต่ไม่ได้ลงลึกถึงการปฏิรูปเชิงพื้นที่ เพราะระดับจังหวัดนั้นเป็นพื้นที่ระดับล่างที่สามารถนำไปปฏิบัติให้ถึงประชาชนได้ทั้งด้านการมีสุขภาพดี รักษาทรัพยากรดี อาชีพดี มีการรักใคร่ปรองดองไม่ขัดแย้งกัน ซึ่ง พอช. เคยลงพื้นที่ไปจัดการอย่างได้ผลมาแล้ว ตัวอย่างเช่น ที่ตำบลหนองสาหร่าย กาญจนบุรี จึงต้องมีการจัดการและเปลี่ยนแปลงนโยบายในระดับพื้นที่ ให้ประชาชนสามารถริเริ่มและมีส่วนร่วมในการจัดการแก้ไขปัญหาได้ด้วยตนเอง ซึ่งต้องทำถึงระดับตำบล และขับเคลื่อนให้ครบทุกจังหวัด นางทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา ได้กล่าวถึงหลักการสำคัญคือต้องสร้างประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมเชิงพื้นที่ทุกระดับ และชุมชนท้องถิ่นเป็นหลักคิดสำคัญในการปฏิรูป ดังคำกล่าวที่ว่า “ไม่มีชุมชนท้องถิ่น ก็ไม่มีประเทศ” ทรัพยากรทั้งหมดมีอยู่ในท้องถิ่น คนในท้องถิ่นรู้ดีว่าพื้นที่มีทรัพยากรอะไร จะรักษาไว้อย่างไร ประเทศประกอบไปด้วยชุมชนท้องถิ่น และเมือง ก็คือ จังหวัด แต่ปัญหาคือการรวมศูนย์อำนาจที่ส่วนกลางมากเกินไป ทำให้ทรัพยากรถูกส่งเข้าสู่ส่วนกลาง ไม่กระจายไปสู่พื้นที่ชุมชนได้อย่างเพียงพอ และในการปฏิรูปนั้น สิ่งสำคัญที่สุดคือ “คน” เพราะคนเป็นศูนย์กลางการพัฒนาทุกอย่าง คือทรัพยากรที่สำคัญที่สุดของรัฐ จึงจำเป็นต้องมียุทธศาสตร์ในการสร้างคนให้เหมาะสมกับการพัฒนาและความเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะในศตวรรษที่ 21 ซึ่งเป็นความสัมพันธ์ของคนทั้งโลก ต้องมีความรู้ และต้องทันการเปลี่ยนแปลงของโลกที่คนติดต่อกันตลอด ทั้งเป็นการอ้อมรัฐหรือลอดรัฐ เพราะโลกยุคใหม่ติดต่อกันด้วยระบบอินเตอร์เน็ต ถ้าสามารถปฏิรูปคนได้ ให้มีลักษณะของความเป็นพลเมืองที่มีความรักและภูมิใจในท้องถิ่น ก็จะมีความสามารถสร้างความก้าวหน้าให้กับท้องถิ่นและมีความรับผิดชอบให้กับชุมชนท้องถิ่นของตนอย่างสุดความสามารถ เมื่อมีการปรับโครงสร้างอำนาจใหม่แล้ว คนก็ต้องไปทำหน้าที่ในการตรวจสอบ คนต้องเป็นนายของตัวเองไม่ใช่คอยแต่จะไปพึงผู้แทน ต้องใช้ผู้แทนให้ทำงานให้กับท้องถิ่น มีคำกล่าวว่า “ประชาชนเป็นอย่างไร ผู้แทนเป็นอย่างนั้น” ถ้าประชาชนฉลาดเลือก จากการมีข้อมูลความรู้ที่เพียงพอ ก็จะได้ผู้แทนที่รู้จักคิดเพื่อประโยชน์ส่วนรวมด้วย ซึ่งเรื่องนี้การศึกษาช่วยได้ รวมทั้งการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น ให้การศึกษามีความสัมพันธ์กับท้องถิ่น ไม่ใช่แยกส่วนไม่เกี่ยวกัน การเปลี่ยนแปลงในเชิงโครงสร้างทางอำนาจและการปกครอง รวมทั้งการออกกฎหมายและรัฐธรรมนูญต่างๆ จะไม่สามารถนำไปสู่การปฏิบัติได้หากละเลยการปฏิรูปคน ไม่สร้างโอกาสและความสามรถให้กับทุกคนเข้ามาเป็นเจ้าของและเป็นหุ้นส่วนในการเปลี่ยนแปลงการใช้อำนาจและการปกครองทั้งในระดับชุมชน ท้องถิ่น และประเทศ บรรยากาศการสัมมนา