สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องอาเซียน วีรชนคนอาเซียน : อองซานแห่งพม่า (ต่อจากฉบับเดือนมกราคม 2557)

การกอบกู้อิสรภาพของพม่า
      อย่างไรก็ดี ในช่วงเวลาที่พม่าอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษ ได้มีการปฏิรูปการศึกษาเป็นแบบตะวันตก ส่งเสริมการเรียนภาษาอังกฤษ ให้ชาวพม่าเลิกสนใจภาษาพม่าหันมาสนใจภาษาอังกฤษ พูดภาษาอังกฤษ เพื่อการเข้ารับราชการ และปฏิบัติตนตามแบบตะวันตกทุกๆ ด้าน เพื่อประโยชน์ต่อระบบราชการและความมั่นคงทางธุรกิจของอังกฤษ ที่สำคัญคือ มีการจัดตั้งมหาวิทยาลัยร่างกุ้ง ใช้การเรียนการสอนแบบอังกฤษ เปิดโอกาสให้คนเรียนดีเข้ารับราชการและได้รับทุนการศึกษา คนกลุ่มนี้นิยมอังกฤษ เข้ารับราชการการอังกฤษ ไม่สนใจการเมืองและสังคมในพม่า ทำให้ชาวพม่าส่วนใหญ่ไม่ชอบนักการเมืองพม่า และกลุ่มนักศึกษาที่หางานทำไม่ได้ รวมกลุ่มกันตั้งขบวนการชาตินิยมต่อต้านอังกฤษ และได้รับความนิยมจากประชาชนจำนวนมาก

      ระหว่างปี 2449 – 2480 การศึกษาแบบตะวันตกของพม่าได้ขยายกว้างไปทั่วประเทศ ประชาชนชาวพม่าไม่ต้องการที่จะอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษอีกต่อไป อีกทั้งยังไม่ต้องการที่จะฟื้นฟูการปกครองในระบอบกษัตริย์อีกต่อไปด้วย การศึกษาช่วยเปิดโลกภายนอกให้กับคนพม่า ชาวพม่าเริ่มรวมตัวต่อต้านอังกฤษ โดยการเริ่มต้นด้วยการประท้วงไม่ให้ชาวตะวันตกเข้าสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ทางศาสนาโดยไม่ได้ถอดรองเท้า ซึ่งนับว่าเป็นการแสดงออกในการต่อต้านชาวตะวันตกอย่างชัดเจนที่สุด

การเรียกร้องเอกราชในพม่า
      ชาวพม่าต่อต้านอังกฤษอย่างรุนแรง เพื่อเรียกร้องความเป็นเอกราช อังกฤษอ้างว่า พม่ายังไม่พร้อมที่จะปกครองตนเอง เนื่องจากขาดการจัดการบริหารปกครอง และยังไม่มีรัฐธรรมนูญ ดังนั้น นักศึกษาแห่งมหาวิทยาลัยร่างกุ้ง นำโดยนักศึกษาชาวพม่า นำโดย อองซาน อูนุ และเนวิน ก่อตั้งขบวนการชาตินิยม เรียกว่า กลุ่มตะขิ่น (THAKIN) ตะขิ่น แปลว่า นาย (Master) เป็นคำที่อังกฤษบังคับให้ชาวพม่าเรียกตนเองว่า “นาย” อันเป็นความรู้สึกข่มขืนจิตใจของนักศึกษาชาวพม่า ที่ไม่พอใจต่อการปกครองของชาวอังกฤษ โดยประสงค์จะรณรงค์ให้อังกฤษแก้ไขการปกครองในพม่า แยกพม่าออกจากอินเดีย และให้ชาวพม่ามีส่วนร่วมในการปกครองตนเอง และในบรรดาผู้นำนักศึกษาที่มีบทบาทสูงยิ่ง ได้แก่ อองซาน โดยอองซานได้เข้าร่วมกับกลุ่มเคลื่อนไหวทางการเมืองระดับชาติ ขับไล่อังกฤษ และเรียกร้องเอกราชให้พม่า กลุ่มตะขิ่นได้ชักชวนชาวบ้าน ชาวไร่ ชาวนา กรรมกร ตั้งกลุ่มย่อยๆ ขึ้นมาเพื่อร่วมกันเรียกร้องให้อังกฤษแก้ไขและปฏิรูปการปกครอง ทำให้กลุ่มตะขิ่นเข้าถึงการปกครองในระดับล่างและได้รับคะแนนความนิยมจากประชาชนทั่วไป กลุ่มตะขิ่นมีฐานอำนาจมากขึ้นจนสามารถเจรจาต่อรองกับอังกฤษได้ เมื่อเกิดสงครามมหาเอเชียบูรพาในสงครามโลกครั้งที่ 2 ญี่ปุ่นเข้ามาให้การสนับสนุนทั้งการเงินและอาวุธในการก่อตั้ง "กองกำลังปลดปล่อยพม่า” (Burmese Independence Army : BIA) ในปี 2484 เมื่อญี่ปุ่นสามารถยึดพม่าได้จากอังกฤษในวันที่ 1 สิงหาคม 2486 ก็ได้ประกาศให้พม่าเป็นเอกราช และแต่งตั้งนายพลอองซานให้เป็นนายกรัฐมนตรี แต่เมื่อพบว่าเอกราชที่ญี่ปุ่นสัญญาไว้ไม่เป็นความจริง ในช่วงปลายสงครามโลก อองซานจึงได้กลับไปเข้าร่วมกับฝ่ายสัมพันธมิตรเพื่อขับไล่ญี่ปุ่นออกไปจากพม่าได้สำเร็จ อองซานได้ลงนามในสัญญากับ Clement Attlee นายกรัฐมนตรีของอังกฤษ โดยอังกฤษยินยอมให้ชาวพม่าเข้ามาปกครองทั่วไป และจะมอบเอกราชให้พม่าภายใน 1 ปี พม่าเตรียมร่างรัฐธรรมนูญในปี 2490 และจะมีการเลือกตั้งในปีเดียวกัน แต่ก่อนประกาศใช้รัฐธรรมนูญ อองซาน และรัฐมนตรี 8 คนถูกลอบสังหาร อูนุกลายเป็นผู้นำและได้ทำการร่างรัฐธรรมนูญ เจรจากับอังกฤษจนได้รับเอกราช และเป็นนายกรัฐมนตรีของพม่าในวันที่ 4 มกราคม 2490 ความสำเร็จในการกอบกู้เอกราชให้พม่า นอกจากจะเป็นความกล้าหาญและความสามารถของอองซานแล้ว ยังเกิดจากความรักในเสรีภาพของคนพม่าเองที่ลุกขึ้นมาต่อสู้กับมหาอำนาจ แต่ท้ายที่สุดแล้ว พม่าก็คงต้องเรียนรู้เกี่ยวกับ “อำนาจ” และการบริหารอำนาจ รวมทั้งการอยู่ร่วมกันกับหลายเผ่าพันธุ์ เพื่อมิให้พม่าย้อนกลับไปสู่การถูกครอบครองโดยต่างชาติ แต่เป็นอำนาจครอบงำทางด้านเศรษฐกิจ ซึ่งในยุคปัจจุบันพม่าเป็นชาติในอาเซียนที่มีพัฒนาการทางเศรษฐกิจในระดับ “ดาวรุ่ง” ของภูมิภาคประเทศหนึ่ง

สมชาติ เจศรีชัย