สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

“เรื่องอาเซียน”

วีรชนคนอาเซียน : อองซานแห่งพม่า
      ดินแดนสุวรรณภูมิเป็นภูมิภาคที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติ จึงถูกหมายปองจากมหาอำนาจในยุคล่าอาณานิคม ราวคริสต์ศตวรรษที่ ๑๕ และ ๑๖ ไม่จะเป็นฮอลันดา (หรือเนเธอร์แลนด์) อังกฤษ สเปน โปรตุเกส หรือฝรั่งเศสก็ตาม อย่างไรก็ดี คนอาเซียนก็มีความโดดเด่นในการต่อสู้เพื่อเอกราชของชาติ แสดงให้เห็นถึงความกล้าหาญทางจริยธรรมและกล้าเสียสละชีวิตตนเองเพื่อประชาชน เพื่อนำประเทศไปสู่การได้รับอิสรภาพ ซึ่งจากอดีตก่อนการรวมตัวเป็นสมาคมประชาชาติของรัฐแถบย่านนี้ ได้ปรากฏตัวของวีรชนคนกล้า ที่ได้รับการยกย่องเชิดชู เมื่อเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลงมาสู่ประเทศของตนอย่างเอกอุ ในท่ามกลางการล่าอาณานิคมและเข้าปกครองประเทศของมหาอำนาจ มีการรวมตัวกันของบรรดาคนพื้นเมืองที่ลุกขึ้นต่อสู้ ซึ่งจะฉายให้เห็นวีรภาพของเหล่าบรรดาผู้นำการต่อสู้เพื่อเอกราชของชาติต่างๆ ทั้ง มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย เวียดนาม ลาว เขมร และพม่า โดยจะเริ่มจากประเทศตะวันตกริมสุดของภูมิภาคคือ พม่าหรือสหภาพสาธารณรัฐแห่งเมียนมาร์

ข้อมูลทั่วไป
      พม่าประกอบไปด้วยประชาชนมากมายหลายชนชาติ ซึ่งแต่ละชนชาตินั้นมีวัฒนธรรมความเป็นอยู่ที่ต่างกัน เช่น ยะไข่ ไทยใหญ่ คะฉิ่น กระเหรี่ยง มอญ ฯลฯ ซึ่งก็ครอบครองดินแดนของตน เมื่อพม่าจะมีการรวมชาติจึงเกิดการต่อต้านสู้รบกันเรื่อยมา ในยุคก่อนการเข้ามาครอบครองของอังกฤษ ในช่วงศตวรรษที่ ๑๖ พม่าปกครองโดยระบบกษัตริย์โดยเฉพาะในสมัยราชวงศ์ตองอู ที่มีความเป็นปึกแผ่น กษัตริย์ที่คนไทยรู้จักกันเป็นอย่างดีก็คือ บุเรงนอง ต่อมาเมื่อกษัตริย์อ่อนแอพม่าจึงต้องประสบกับการุกรานของประเทศที่อยู่รายรอบไม่ว่าจะเป็นจีนในสมัยราชวงศ์แมนจู รวมทั้งอินเดีย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่อังกฤษเข้ามาปกครองอินเดีย พม่ามีปัญหากับอังกฤษก็เนื่องจากการปราบปรามชนกลุ่มน้อยของพม่าที่รุกล้ำเข้าไปใน แคว้นเบงกอลของอินเดียซึ่งอยู่ในเขตการปกครองของอังกฤษ ในช่วงปี ๒๓๒๗ – ๒๓๒๘ และในระหว่างปี ๒๓๖๐ – ๒๓๖๘ พม่าได้มีชัยชนะเหนือแคว้นอัสสัมของอินเดีย ต่อมาในห้วงปี ๒๓๕๔ – ๒๔๒๙ อังกฤษยกกำลังทหารยึดพม่าตอนล่างไว้ทั้งหมด และผนวกพม่าเข้ากับอินเดียให้อยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษในปี ๒๔๒๙ อังกฤษได้เนรเทศพระเจ้าธีบอและราชวงศ์ไปอยู่อินเดีย ส่งผลให้สถาบันศาสนาที่อุปถัมภ์โดยกษัตริย์ล่มไปด้วย วัดไม่ได้เป็นศูนย์กลางในการดำรงชีวิตของประชาชนอีกต่อไป วิถีชีวิตของชาวบ้านถูกปล่อยปละละเลย พระสงฆ์ไร้ระเบียบวินัย โดยอังกฤษไม่ได้ตั้งใครขึ้นเป็นกษัตริย์พม่าอีกเลยผลของสงครามครั้งสุดท้ายทำให้สถาบันกษัตริย์ที่มีมาอย่างยาวนานของพม่าต้องเป็นอันล่มสลาย พม่าตกอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษทั้งหมด ช่วงเวลาที่พม่าอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษ อังกฤษได้นำระบบการปกครองแบบรัฐบาล ๒ ระดับเข้ามาใช้ คือ รัฐบาลของเมืองแม่ และรัฐบาลของคนพื้นเมืองอังกฤษควบคุมนโยบายใหญ่ๆ เช่น การคลัง การต่างประเทศ รัฐบาลพื้นเมืองดูแลเพียง การ ศึกษา สาธารณสุข ป่าไม้ เท่านั้น

การกอบกู้อิสรภาพของพม่า
      อย่างไรก็ดี ในช่วงเวลาที่พม่าอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษ ได้มีการปฏิรูปการศึกษาเป็นแบบตะวันตก ส่งเสริมการเรียนภาษาอังกฤษ ให้ชาวพม่าเลิกสนใจภาษาพม่าหันมาสนใจภาษาอังกฤษ พูดภาษาอังกฤษ เพื่อการเข้ารับราชการ และปฏิบัติตนตามแบบตะวันตกทุกๆ ด้าน เพื่อประโยชน์ต่อระบบราชการและความมั่นคงทางธุรกิจของอังกฤษ ที่สำคัญคือ มีการจัดตั้งมหาวิทยาลัยร่างกุ้ง ใช้การเรียนการสอนแบบอังกฤษ เปิดโอกาสให้คนเรียนดีเข้ารับราชการและได้รับทุนการศึกษา คนกลุ่มนี้นิยมอังกฤษ เข้ารับราชการการอังกฤษ ไม่สนใจการเมืองและสังคมในพม่า ทำให้ชาวพม่าส่วนใหญ่ไม่ชอบนักการเมืองพม่า และกลุ่มนักศึกษาที่หางานทำไม่ได้ รวมกลุ่มกันตั้งขบวนการชาตินิยมต่อต้านอังกฤษ และได้รับความนิยมจากประชาชนจำนวนมาก

      ระหว่างปี ๒๔๔๙ – ๒๔๘๐ การศึกษาแบบตะวันตกของพม่าได้ขยายกว้างไปทั่วประเทศ ประชาชนชาวพม่าไม่ต้องการที่จะอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษอีกต่อไป อีกทั้งยังไม่ต้องการที่จะฟื้นฟูการปกครองในระบอบกษัตริย์อีกต่อไปด้วย การศึกษาช่วยเปิดโลกภายนอกให้กับคนพม่า ชาวพม่าเริ่มรวมตัวต่อต้านอังกฤษ โดยการเริ่มต้นด้วยการประท้วงไม่ให้ชาวตะวันตกเข้าสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ทางศาสนาโดยไม่ได้ถอดรองเท้า ซึ่งนับว่าเป็นการแสดงออกในการต่อต้านชาวตะวันตกอย่างชัดเจนที่สุด

การเรียกร้องเอกราชในพม่า
      ชาวพม่าต่อต้านอังกฤษอย่างรุนแรง เพื่อเรียกร้องความเป็นเอกราช อังกฤษอ้างว่า พม่ายังไม่พร้อมที่จะปกครองตนเอง เนื่องจากขาดการจัดการบริหารปกครอง และยังไม่มีรัฐธรรมนูญ ดังนั้น นักศึกษาแห่งมหาวิทยาลัยร่างกุ้ง นำโดยนักศึกษาชาวพม่า นำโดย อองซาน อูนุ และเนวิน ก่อตั้งขบวนการชาตินิยม เรียกว่า กลุ่มตะขิ่น (THAKIN) ตะขิ่น แปลว่า นาย (Master) เป็นคำที่อังกฤษบังคับให้ชาวพม่าเรียกตนเองว่า “นาย” อันเป็นความรู้สึกข่มขืนจิตใจของนักศึกษาชาวพม่า ที่ไม่พอใจต่อการปกครองของชาวอังกฤษ โดยประสงค์จะรณรงค์ให้อังกฤษแก้ไขการปกครองในพม่า แยกพม่าออกจากอินเดีย และให้ชาวพม่ามีส่วนร่วมในการปกครองตนเอง และในบรรดาผู้นำนักศึกษาที่มีบทบาทสูงยิ่ง ได้แก่ อองซาน โดยอองซานได้เข้าร่วมกับกลุ่มเคลื่อนไหวทางการเมืองระดับชาติ ขับไล่อังกฤษ และเรียกร้องเอกราชให้พม่า กลุ่มตะขิ่นได้ชักชวนชาวบ้าน ชาวไร่ ชาวนา กรรมกร ตั้งกลุ่มย่อย ๆ ขึ้นมาเพื่อร่วมกันเรียกร้องให้อังกฤษแก้ไขและปฏิรูปการปกครอง ทำให้กลุ่มตะขิ่นเข้าถึงการปกครองในระดับล่างและได้รับคะแนนความนิยมจากประชาชนทั่วไป กลุ่มตะขิ่นมีฐานอำนาจมากขึ้นจนสามารถเจรจาต่อรองกับอังกฤษได้ เมื่อเกิดสงครามมหาเอเชียบูรพาในสงครามโลกครั้งที่ ๒ ญี่ปุ่นเข้ามาให้การสนับสนุนทั้งการเงินและอาวุธในการก่อตั้ง "กองกำลังปลดปล่อยพม่า” (Burmese Independence Army : BIA) ในปี ๒๔๘๔ เมื่อญี่ปุ่นสามารถยึดพม่าได้จากอังกฤษในวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๔๘๖ ก็ได้ประกาศให้พม่าเป็นเอกราช และแต่งตั้งนายพลอองซานให้เป็นนายกรัฐมนตรี แต่เมื่อพบว่าเอกราชที่ญี่ปุ่นสัญญาไว้ไม่เป็นความจริง ในช่วงปลายสงครามโลก อองซานจึงได้กลับไปเข้าร่วมกับฝ่ายสัมพันธมิตรเพื่อขับไล่ญี่ปุ่นออกไปจากพม่าได้สำเร็จ อองซานได้ลงนามในสัญญากับ Clement Attlee นายกรัฐมนตรีของอังกฤษ โดยอังกฤษยินยอมให้ชาวพม่าเข้ามาปกครองทั่วไป และจะมอบเอกราชให้พม่าภายใน ๑ ปี พม่าเตรียมร่างรัฐธรรมนูญในปี ๒๔๙๐ และจะมีการเลือกตั้งในปีเดียวกัน แต่ก่อนประกาศใช้รัฐธรรมนูญ อองซาน และรัฐมนตรี ๘ คนถูกลอบสังหาร อูนุกลายเป็นผู้นำและได้ทำการร่างรัฐธรรมนูญ เจรจากับอังกฤษจนได้รับเอกราช และเป็นนายกรัฐมนตรีของพม่าในวันที่ ๔ มกราคม ๒๔๙๐ ความสำเร็จในการกอบกู้เอกราชให้พม่า นอกจากจะเป็นความกล้าหาญและความสามารถของอองซานแล้ว ยังเกิดจากความรักในเสรีภาพของคนพม่าเองที่ลุกขึ้นมาต่อสู้กับมหาอำนาจ แต่ท้ายที่สุดแล้ว พม่าก็คงต้องเรียนรู้เกี่ยวกับ “อำนาจ” และการบริหารอำนาจ รวมทั้งการอยู่ร่วมกันกับหลายเผ่าพันธุ์ เพื่อมิให้พม่าย้อนกลับไปสู่การถูกครอบครองโดยต่างชาติ แต่เป็นอำนาจครอบงำทางด้านเศรษฐกิจ ซึ่งในยุคปัจจุบันพม่าเป็นชาติในอาเซียนที่มีพัฒนาการทางเศรษฐกิจในระดับ “ดาวรุ่ง” ของภูมิภาคประเทศหนึ่ง

สมชาติ เจศรีชัย