ยุทธศาสตร์การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย       เมื่อวันที่ 17-19 ธันวาคม 2556 สถาบันนโยบายศึกษา ร่วมกับ สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) จังหวัดเพชรบูรณ์ จัดประชุมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง “ยุทธศาสตร์การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย” ณ โรงแรมบรีซฮิลล์ อ.เขาค้อ จ.เพชรบูรณ์ โดยมีกลุ่มเป้าหมายที่หลากหลาย ทั้งเจ้าหน้าที่ในสำนักงาน กกต. ศึกษานิเทศก์ กศน. ครู-อาจารย์ ผู้นำท้องถิ่น และสื่อมวลชน ได้มาร่วมแลกเปลี่ยนเพื่อหาแนวทางการสร้างพลเมืองไทยใหม่ให้สอดคล้องกับระบอบประชาธิปไตย และวิธีการที่จะสามารถนำไปปฏิบัติให้เกิดขึ้นจริงตามสภาพพื้นที่ของแต่ละคน       การจัดประชุมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ เริ่มตั้งแต่เวลาเย็นค่ำของวันที่ 17 ธันวาคม หลังจากรับประทานอาหารเสร็จแล้ว โดยเวลา 19.00 น. คุณสมาน ปางวัชรากร ประธานกรรมการการเลือกตั้งประจำจังหวัดเพชรบูรณ์ ได้กล่าวเปิดถึงสาระสำคัญของการจัดงานครั้งนี้ ที่ต้องการเห็นการเลือกตั้งที่เป็นไปโดยสุจริตและเที่ยงธรรมเกิดขึ้น ซึ่งจำเป็นต้องมีพลเมืองที่รู้ระบบและกลไกของระบอบการเมืองการปกครอง การเลือกตั้งซึ่งเป็นกระบวนการคัดกรองคนเข้าไปสู่การใช้อำนาจทางการเมืองแทนคนจำนวนมากจะสร้างประโยชน์แก่ประเทศและประชาชนหรือไม่ จึงต้องการความรู้ ความเข้าใจในเรื่องนี้อย่างจริงจัง และคาดหวังว่าการประชุมครั้งนี้จะเป็นโอกาสในการสร้างความเข้าใจเรื่องการสร้างพลเมืองที่มีความสำคัญกับระบอบประชาธิปไตย       คุณชนาธิป บุณยเกตุ ผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้งจังหวัดเพชรบูรณ์ ได้กล่าวต้อนรับและขอบคุณสถาบันนโยบายศึกษา ที่ได้ให้ความร่วมมือและสนับสนุนโครงการนี้อย่างจริงจัง และทาง กกต. จังหวัดเพชรบูรณ์ ก็มีความพร้อมในกระบวนการจัดประชุมร่วมกันในครั้งนี้ เพื่อที่จะได้สร้างความรู้ ความเข้าใจในความสำคัญของการสร้างพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ทั้งในเชิงแนวคิด แนวทางปฏิบัติ และเทคนิควิธีการต่างๆ ให้เกิดขึ้นทั้งกับเจ้าหน้าที่ กกต. กศน. ผู้นำท้องถิ่น ศึกษานิเทศก์ ครู-อาจารย์ และสื่อที่มากันในครั้งนี้       คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้ดำเนินการครั้งนี้ ได้กล่าวขอบคุณในความร่วมมือกับทุกฝ่ายที่มาร่วมกันคิดและร่วมกันสร้างพลเมืองให้เป็นผู้ที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม เนื่องจากระบอบประชาธิปไตยเป็นเรื่องที่ต้องการการมีส่วนร่วมจากสมาชิกของสังคมทุกๆ คน ทุกสาขาอาชีพ ความรับผิดชอบทางสังคมจึงเป็นเรื่องที่พลเมืองจะต้องใส่ใจ ดังกรณีที่มีการเลือกตั้ง ผู้ที่ไปลงคะแนนเสียงจึงพึงตระหนักถึงเสรีภาพที่จะเลือกโดยอยู่บนพื้นฐานของความรับผิดชอบต่อการเลือกของตนว่าจะมีผลอย่างไรต่อสังคม เป็นต้น       คุณสมชาติ เจศรีชัย ได้ตั้งคำถามผ่านตัวละครในภาพยนตร์เรื่อง “The Reader” เป็นภาพสะท้อนของคนในสังคมเยอรมันในสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งมีบทบาทและหน้าที่ของการเป็นพลเมืองดี เคารพกติกา และกฎหมายอย่างเคร่งครัด ในยุคเผด็จการนาซี และให้การบ้านแก่ผู้เข้าร่วมประชุมได้คิดหาคำตอบว่า พบพลเมืองแบบใดในภาพยนตร์เรื่องนี้ เพื่อนำสู่การประชุมเชิงปฏิบัติการต่อไปในวันรุ่งขึ้น       วันที่ 18 ธันวาคม วันที่ 2 ของการประชุม ในช่วงเช้า คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ได้กล่าวถึงการทำงานของสถาบันฯ ติดต่อกันมานานถึง 28 ปีแล้วในปีนี้ และได้รับการสนับสนุนจากมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ อย่างต่อเนื่อง โดยเน้นที่การกระจายอำนาจและการสร้างประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมแก่พลเมือง ทั้งนี้ เพื่อทำให้ประชาชนได้เป็นพลเมืองที่รู้จักหน้าที่และความรับผิดชอบต่อสังคมส่วนรวมตลอดเวลา ซึ่งเป็นการเน้นสร้างคนให้อยู่และคิดในแนวทางประชาธิปไตยแบบเต็มเวลา (Full Time Democracy) ไม่ใช่เป็นเฉพาะกิจ เฉพาะเวลา (Part Time Democracy) ในแบบที่สนใจเฉพาะการไปเลือกตั้ง หรือประท้วงเฉพาะกิจเมื่อตนเสียประโยชน์เท่านั้น และไม่สนใจติดตาม ตรวจสอบการเมือง หรือเรื่องของสังคมในฐานะที่ตนเป็นสมาชิกของสังคม ด้วยเหตุนี้ การสร้างพลเมืองจึงต้องมียุทธศาสตร์ที่ชัดเจนในการวางแนวทางการศึกษา การเรียนรู้ แก่พลเมืองอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เด็กไปจนถึงผู้ใหญ่ เพื่อให้เรื่องประชาธิปไตยเป็นเรื่องของสังคม การทำความเข้าใจต่อแนวคิดในเรื่องการสร้างพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย จึงเป็นเรื่องสำคัญยิ่ง ซึ่งที่ประชุมแห่งนี้จะได้ทำงานร่วมกันกับแนวคิดนี้ตลอด 2 วัน 2 คืน       ต่อจากนั้น ดร.วัฒนา อัคคพานิช ได้พูดถึงความสำคัญของการวางรากฐานความรู้ ความเข้าใจทางการเมืองแก่ประชาชน เพื่อให้ประชาชนรู้ระบบการเมืองการปกครองและระบบงบประมาณ ภาษีของประเทศ เพื่อให้ได้รู้ทันทางการเมือง (Political Literacy) จะได้สามารถใช้วิจารณญาณได้ดีและรอบคอบขึ้น เพื่อการติดตามข่าวสารทางการเมือง ไปจนถึงการใช้สิทธิทางการเมืองและการลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง ซึ่ง ดร.วัฒนา ได้ใช้กระบวนการ Socratic Dialogue ทำให้ผู้เข้าร่วมสนุกสนานกับการโต้ตอบ ตั้งคำถามกันอย่างกว้างขวาง และการตั้งคำถามย้อนแย้งกับวิทยากรอีกด้วย ทำให้เกิดความรู้ความเข้าใจที่ลุ่มลึกมากยิ่งขึ้น และทำให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาเห็นความสำคัญในการให้การศึกษาทางการเมืองแก่พลเมืองอย่างจริงจัง และเห็นว่า การเมืองเป็นเรื่องของทุกคน และทุกเรื่องในชีวิตประจำวันล้วนเกี่ยวข้องกับการเมืองทั้งสิ้น       ในช่วงบ่าย คุณสมชาติ เจศรีชัย ได้นำสู่การจัดทำยุทธศาสตร์เพื่อสร้างพลเมือง โดยชี้ให้เห็นว่าในสังคมกำลังพัฒนาทั้งหลาย มีประชาชนที่เข้าใจเรื่องประชาธิปไตยถึงขั้นที่เข้าไปมีส่วนร่วมทางการเมืองในสัดส่วนที่น้อย เมื่อเทียบกับประเทศที่พัฒนาแล้ว ซึ่งประเทศเหล่านี้ได้ให้ความสำคัญกับการสร้างพลเมืองอย่างเข้มแข็ง จึงทำให้ประชาธิปไตยในประเทศกำลังพัฒนาไม่มีความต่อเนื่อง เพราะรัฐไม่ได้จัดกระบวนการทางการศึกษาและการกล่อมเกลาทางสังคมในแนวทางประชาธิปไตย เพื่อสนับสนุนให้พลเมืองมีความคิดและความรับผิดชอบต่อประเทศได้ ดังเช่นสังคมไทย ที่ยังไม่เคยมีความชัดเจนในเรื่องนี้ตั้งแต่แนวคิด เรื่องการสร้างพลเมืองที่ควรตกผลึกร่วมกันทั้งสังคมทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นภาครัฐ ราชการ ภาคธุรกิจ ภาคสังคม ประชาคม ตั้งแต่ระดับท้องถิ่นจนถึงระดับชาติ เพื่อให้เข้าใจบทบาทของพลเมืองต่อการขับเคลื่อนทางการเมืองในสังคมประชาธิปไตย ที่ทุกคนต้องมีส่วนร่วม จะทำให้พลเมืองมีข้อมูล ความรู้ และมีวิจารณญาณเมื่อถึงวันไปเลือกตั้ง และยังต้องติดตามผลจากการเลือกตั้งอีกเมื่อผู้แทนไปทำหน้าที่ในสภา ซึ่งแนวคิดนี้จะเกิดขึ้นได้จริง ต้องได้รับความรู้และเข้าใจจากทุกองค์กรของสังคมร่วมกันทั้งประเทศ       ในตอนค่ำ ดร.เฉลิมชัย พันธ์เลิศ ได้ทำหน้าที่นำสู่การทบทวนความรู้และการสะท้อนความคิดเห็น ทั้งที่เข้าใจและยังไม่เข้าใจจากที่ได้มีการประชุมเชิงปฏิบัติการตั้งแต่วันแรก เพื่อเป็นเวทีให้เกิดการคลี่คลายในประเด็นปัญหาต่างๆ เพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจในเรื่องยุทธศาสตร์การสร้างพลเมืองให้มากยิ่งขึ้น ทั้งในสถานศึกษาและนอกสถานศึกษา นอกจากนี้ ที่ประชุมยังได้ระดมความคิดเห็นในแต่ละกลุ่ม ถึงแนวทางการนำไปสู่การปฏิบัติที่จะเกิดขึ้นได้ในพื้นที่การทำงานต่างๆ อีกด้วย       วันที่ 19 ธันวาคม ช่วงเช้า ได้มีการทำงานกลุ่มและนำเสนอลักษณะของพลเมืองในสังคมประชาธิปไตย ซึ่งแต่ละกลุ่มได้มีการระดมความคิดและถกเถียงกันอย่างกว้างขวาง นำสู่ข้อสรุปที่น่าสนใจต่อลักษณะของพลเมืองในสังคมไทยที่อยากเห็น คือ มีความรู้ มีความเข้าใจต่อสังคมไทยและสังคมโลก มีจริยธรรม มีความยุติธรรม มีความเอื้อเฟื้อ มีภารดรภาพ มีสำนึกต่อส่วนรวม มีจิตสาธารณะ เคารพต่อกฎหมาย รู้จักใช้เสรีภาพ ที่ไม่ละเมิดผู้อื่น เคารพความแตกต่าง และไม่ใช้ความรุนแรงต่อกัน       ต่อจากนั้น ดร.วัฒนา อัคคพานิช ได้สรุปผลจากแบบสอบถามทั้งก่อนและหลังการสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เพื่อตรวจสอบความคิดและทัศนคติของผู้เข้าร่วมสัมมนาต่อการแก้ไขปัญหาการเมืองไทย ดังปรากฏผลตามภาพประกอบ ดังนี้       จากภาพดังกล่าว จะพบว่า เมื่อผู้เข้าร่วมประชุมทุกคนเข้าใจเรื่องสภาพปัญหาการเมืองไทย และแนวคิดยุทธศาสตร์การศึกษาเพื่อสร้างพลเมือง ผ่านการคิด การถกเถียง อภิปราย ตลอดเวลา 2 วัน 2 คืน ทำให้เห็นข้อสรุปที่เปลี่ยนแปลงไป โดยให้ความสำคัญกับการเตรียมคนให้มีคุณภาพด้วยการศึกษาที่สอดคล้องกับระบอบประชาธิปไตยมากยิ่งขึ้น ก็จะทำให้กระบวนการด้านการปราบปรามน้อยลง การออกกฎหมายที่ไม่จำเป็นก็จะลดลง รวมถึงด้านอื่นๆ ด้วย       คุณสุภารัตน์ วสะภาคย์ ที่ปรึกษาและกรรมการคณะกรรมการส่งเสริมการมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชน สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร ที่ได้มาเข้าร่วมงานในครั้งนี้ ได้กล่าวถึงบทบาทของรัฐสภาในการส่งเสริมประชาธิปไตย และมียุทธศาสตร์ในการทำงานด้านนี้ชัดเจน เพื่อที่จะสร้างพลเมืองหรือบุคคลประชาธิปไตยให้เกิดขึ้น ซึ่งการได้มาร่วมงานครั้งนี้เป็นประโยชน์ในการทำงานร่วมกันต่อไป       สุดท้าย คุณสุวิทย์ ศรีวงษา รองผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้งจังหวัดเพชรบูรณ์ ได้กล่าวปิดงานว่า การประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ ได้วางแนวทางและแนวคิดเรื่องการสร้างพลเมืองในสังคมประชาธิปไตยที่เป็นประโยชน์ต่อผู้ปฏิบัติงานของ กกต. และผู้เข้าร่วมงานครั้งนี้มาจากหลายหน่วยงานเพื่อให้เกิดความร่วมมือในลักษณะเครือข่ายที่จะทำงานร่วมกับ กกต. จังหวัดเพชรบูรณ์ต่อไป และได้กล่าวขอบคุณสถาบันฯ ที่ได้ให้เกียรติและให้ความสำคัญในการมาจัดงานครั้งนี้ที่จังหวัดเพชรบูรณ์