สัมมนาจับตาย ปาหี่รับฟังโครงการน้ำ 3.5 แสนล้าน       เมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน ที่ผ่านมา สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราดอาเดนาวร์ ร่วมกับสมาคมต่อต้านสภาวะโลกร้อน ได้จัดสัมมนา “จับตาย...ปาหี่รับฟังโครงการน้ำ 3.5 แสนล้าน” ขึ้น ณ โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ กรุงเทพฯ โดยมีผู้ร่วมงานกว่าสองร้อยคน       โดยกิจกรรมแบ่งเป็นสองช่วง ซึ่งในช่วงเช้าได้เปิดเวทีนักวิชาการร่วมกันหาทางออก พร้อมทั้งข้อเสนอแนะ และช่วงบ่ายเป็นการสัมมนาภาคประชาชนโดยมีนักวิชาการร่วมอภิปรายอย่างกว้างขวางในโครงการบริหารจัดการน้ำของรัฐบาลที่ส่งผลกระทบต่อประชาชน จากการดำเนินการที่ไม่โปรงใส ซึ่งทั้ง 2 เวทีนี้จะเป็นการเรียนรู้ แลกเปลี่ยนข้อมูลด้านลึกในแต่ละพื้นที่ และเพื่อปรึกษาหารือร่วมกันในการหาทางออกอย่างเป็นรูปธรรม       คุณศรีสุวรรณ จรรยา นายกสมาคมต่อต้านสภาวะโลกร้อน ได้กล่าวถึงที่มาที่ไปของโครงการน้ำ 3.5 แสนล้านของรัฐบาลภายหลังจากที่ ศาลปกครองกลาง มีคำสั่งเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2556 ให้รัฐบาลปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 57(2) มาตรา 67(2) โดยให้นำแผนบริหารจัดการน้ำไปจัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นของประชาชน และผู้มีส่วนได้เสียก่อนที่จะดำเนินการจ้างออกแบบ ในแต่ละแผนงาน ในแต่ละโมดูล เนื่องจากโครงการบริหารจัดการน้ำที่ทำขึ้นอาจมีผลกระทบต่อชุมชนและสิ่งแวดล้อมอย่างร้ายแรง จึงเป็นที่มาของการเดินหน้ารับฟังความคิดเห็นของประชาชนในหลายพื้นที่ และพบว่ามีความไม่โปร่งใสและปกปิดข้อมูล       คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร กล่าวเปิดงาน โดยสนับสนุนการทำงานของทั้งภาควิชาการและภาคประชาชนที่มารวมตัวกันในการแก้ปัญหาในประเด็นสาธารณะ โดยเฉพาะเรื่องการจัดเวทีโครงการน้ำ เพื่อรับฟังประชาชนของรัฐบาล ซึ่งเป็นแต่เพียงการออกไปฟังแต่ไม่ได้รับเอาสิ่งที่เป็นความคิดเห็น ความต้องการ และความเดือดร้อนของประชาชนในแต่ละพื้นที่มาเป็นองค์ประกอบสำคัญในการลงพื้นที่ต่างๆ การจัดงานนี้จึงเห็นความจำเป็นที่จะได้มีการรวบรวมประเด็นต่างๆ นำสู่การพูดคุย เนื้อหาข้อสรุปในการร่วมมือกันทำงานต่อไป       นักวิชาการกว่า 40 คน ที่ติดตามโครงการน้ำได้มีข้อสังเกตและข้อเสนอที่เป็นประโยชน์ดังนี้ คือ       1. รัฐบาลควรชี้แจงเรื่องโครงการน้ำ 3.5 แสนล้าน นี้ให้ชัดเจน ซึ่งขณะนี้รัฐบาลไม่ได้ชี้แจงถึงข้อเสียหรือผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากโครงการฯ ไม่มีการให้ความรู้แก่ประชาชน เพื่อประโยชน์ในการตัดสินใจต่อโครงการของรัฐที่อาจส่งผลกระทบต่อชุมชน และวิถีชีวิต       2. การทำโครงการฯ นี้ควรคำนึงถึงการอยู่ร่วมกันระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ การเคารพในชุดความรู้และภูมิปัญญาของกลุ่มชาติพันธ์ เพราะชุดคำตอบแบบสำเร็จรูปบางครั้งไม่สามารถตอบโจทย์หรือแก้ปัญหาบางเรื่องได้ นอกจากนี้ยังได้กล่าวถึงการให้ความสำคัญกับมูลค่า มากกว่าคุณค่า โดยคุณพฤ โอโดเชา ย้ำว่า ธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม วิถีชีวิต หรือภูมิปัญญานั้น ไม่สามารถตีค่าเป็นเงินได้ ที่สำคัญรัฐบาลหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องควรจะให้ความสำคัญและสื่อสารกับภาคประชาชนอย่างจริงใจมากกว่านี้       3. มิติทางกฎหมาย เช่นการทำสัญญา หรือ TOR, ขาดการบูรณาการกันในแต่ละโครงการ รวมถึงการรับฟังความคิดเห็นจากภาคประชาชน ซึ่งรัฐบาลควรให้ความสำคัญมากกว่าที่ทำอยู่ ไม่ใช่ทำประชาพิจารณ์เพียงรูปแบบ แต่ขาดสาระสำคัญจากความต้องการของประชาชน       4. โครงการที่ดำเนินการไปแล้วในหลายพื้นที่พบว่ามีการทุจริต และการดำเนินโครงการฯ นั้นขาดการศึกษาผลกระทบ ทำให้การก่อสร้างในหลายพื้นที่สร้างปัญหาให้กับชาวบ้านมากกว่าแก้ไขและป้องกัน อีกทั้ง ยังเป็นการทำลายวิถีชีวิตและคุณภาพชีวิตของชุมชนอีกด้วย       5. การใช้ปีฐานในการดำเนินการโครงการนั้นหากใช้ข้อมูลจากปี 2554 เพียงปีเดียวอาจจะทำให้โครงการไม่สอดคล้องกับความเป็นจริงได้ เพราะในปีดังกล่าวประเทศไทยได้รับผลกระทบจากพายุ ทำให้มีปริมาณน้ำฝนมากกว่าปกติ ที่สำคัญกระทรวงต่างๆ ควรมีบทบาทและแนวทางในการดำเนินการแก้ปัญหาที่ชัดเจนและสอดคล้องกัน ไม่ใช่ต่างหน่วยงานเอาโครงการมารวมกันจนเป็นโครงการใหญ่ ใช้งบประมาณสูง แต่ไม่มีความเชื่อมโยงกัน       6. การปกป้องสิทธิของประชาชน โครงการนี้ TOR ไม่ชัดเจน รวมถึงนโยบายของรัฐบาลที่ยังไม่ชัดเจนส่งผลให้การวางแผนและการดำเนินโครงการขาดการบูรณาการและสร้างปัญหาอยู่ในขณะนี้ ซึ่งมีขั้นตอนทางวิศวกรรมที่ไม่ถูกต้อง อาจกล่าวได้ว่าลุกขึ้นยืนก็ผิดทิศแล้ว และมีการนำเอาแผนแม่บทไปรับฟังความคิดเห็นจากประชาชนซึ่งไม่ถูกต้อง บางพื้นที่ได้นำเอาโครงการจากผู้รับเหมาไปใส่แค่ปกแล้วใช้ในการรับฟังความคิดเห็นซึ่งเป็นเรื่องที่ไม่ถูกต้อง แสดงให้เห็นว่าภาครัฐขาดการศึกษาและความจริงใจที่จะให้ข้อมูลแก่ภาคประชาชน       7. ควรมีการตั้งคณะกรรมการภาคประชาชน เพื่อร่วมมือกันศึกษาความคุ้มทุนของงบประมาณในการดำเนินโครงการ การบูรณาการความรู้ร่วมกับภูมิปัญญาชาวบ้าน การให้ความรู้และข้อมูลอย่างรอบด้านยังเป็นสิ่งละเลย และควรเร่งดำเนินการด้านสำคัญของการศึกษาผลกระทบ ทั้ง EIA และ EHIA มากกว่านี้ รวมไปถึงการสื่อสารกับภาคประชาชน       นอกจากนี้ ดร.เสรี ศุภราทิศย์ ยังได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะของโครงการที่เป็นการออกแบบและการสร้าง (Design and Built) การศึกษา EIA และ EHIA ต้องใช้เวลามาก แต่ลักษณะของโครงการที่เป็น Design and Built นั้นสามารถสร้างข้ออ้างในการศึกษาผลกระทบดังกล่าวได้ รวมไปถึงภาครัฐควรมีมาตรการตรวจสอบทั้งก่อนและหลังดำเนินโครงการว่ามีความแตกต่างกันอย่างไร       การจัดเวทีเพื่อรับฟังจากประชาชนนี้ รัฐบาลจะยังคงดำเนินต่อไปจนถึงเดือนธันวาคม 2556 ซึ่งกรุงเทพมหานครเป็นสถานที่สุดท้าย ซึ่งที่ประชุมแห่งนี้จะยังคงตามเก็บข้อมูลเพิ่มเติมและควรที่ประชาชนจะได้ติดตามและตรวจสอบกันต่อไป