กกต. จังหวัดฉะเชิงเทรา สนับสนุนครู ทำยุทธศาสตร์การสร้างพลเมืองไทยในระบอบประชาธิปไตย      เมื่อวันที่ 28-29 สิงหาคม 2556 กกต.จังหวัดฉะเชิงเทราร่วมกับสถาบันนโยบายศึกษาได้ ร่วมกันจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เรื่อง “ยุทธศาสตร์การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย” โดยมีครูที่สอนในระดับชั้นประถมศึกษาและมัธยมศึกษาเข้าร่วมครั้งนี้ 40 คน ที่โรงแรมซันทารา เวลเนส รีสอร์ท อ.เมือง จ.ฉะเชิงเทรา ซึ่งการจัดงานครั้งนี้ได้รับการ คุณกิตติวีร์ มุตตาหารัช ผอ.กกต. จ.ฉะเชิงเทรา สนับสนุนทั้งในเรื่องการประสานงาน และงบประมาณอย่างเต็มที่ โดยผู้อำนวยการการเลือกตั้ง ประจำจังหวัดฉะเชิงเทรา คุณกิตติวีร์ มุตตาหารัช ซึ่งเล็งเห็นความสำคัญที่ครูจะได้ทำหน้าที่ในการเป็นสะพานสร้างความรู้ความเข้าใจในเรื่องของการสร้างความเป็นพลเมืองในแนวทางประชาธิปไตยให้เกิดขึ้นในทุกที่ของสังคมไทย เพื่อจะทำให้พลเมืองไทยมีสำนึกของพลเมืองที่จะรับผิดชอบต่อประเทศชาติ และมีวิจารณญาณในการใช้สิทธิในการเลือกตั้ง และการติดตามผลในทางการเมืองอย่างต่อเนื่อง      ในช่วงเช้า พันเอก ทวีพูล ริมสาคร กกต.จังหวัดฉะเชิงเทรา ได้กล่าวต้อนรับและขอบคุณในความร่วมมือของสถาบันนโยบายศึกษา ที่นำทีมวิทยากรมาช่วยในการทำความเข้าใจเรื่องประชาธิปไตยที่ถูกต้อง เพื่อวางแนวทางในการสร้างพลเมืองที่เข้าใจและใส่ใจต่อการเมือง จะได้ไปใช้สิทธิทางการเมืองได้เพื่อเป็นประโยชน์ต่อประเทศ และครูก็เป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญโดยตรงในการสร้างพื้นฐานในเรื่องการเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยให้แก่เยาวชนซึ่งจะเติบโตต่อไปเพื่อรับผิดชอบต่อประเทศชาติ จึงขอให้การสนับสนุนในการจัดงานครั้งนี้อย่างเต็มที่      ต่อจากนั้น Mr.Michael Winzer ผู้แทนมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ประจำประเทศไทย ได้บรรยายเรื่อง “บทบาทของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ในการพัฒนาประชาธิปไตย” ได้กล่าวว่า ความหมายของการศึกษาเพื่อสร้างพลเมือง (Civic Education) นั้น ไม่เพียงแต่ให้ความรู้ความเข้าใจเท่านั้น แต่รวมถึงการสร้างลักษณะ บุคลิกภาพของบุคคลในการคิด การใช้ชีวิต เพื่อให้เกิดสัมฤทธิผลต่อการพัฒนาทางการเมืองด้วย นั่นหมายถึงว่า มีความรู้อย่างเดียวไม่เพียงพอ แต่การศึกษานี้ต้องสร้างพฤติกรรมที่ถูกต้องที่จะอยู่ในสังคมภายใต้ระบอบประชาธิปไตย ผู้เรียนจึงต้องแสดงออกไม่เพียงแต่ตอบคำถาม แต่ต้องสามารถที่จะตั้งคำถามกับทุกสิ่ง และไม่ใช่เป็นเพียงผู้สังเกตการณ์ ฟังข่าว อ่านหนังสือพิมพ์เท่านั้น แต่ยังต้องสามารถที่จะลงมือทำเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงให้เกิดขึ้นได้ด้วย ซึ่งพลเมืองเช่นนี้เขาต้องออกแบบตำแหน่งแห่งหนของตนในทางสังคม และนักการเมืองได้ด้วย ขณะเดียวกัน เขายิ่งต้องมีความอดทน อดกลั้นต่อความคิดเห็นที่แตกต่าง      กล่าวสำหรับประเทศเยอรมันแล้ว การศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมือง (Civic Education) จึงเป็นหลักมั่นในการสร้างความสามารถของคนเยอรมัน ภายหลังระบบเผด็จการที่นำเยอรมันสู่สงครามโลกและทำให้เยอรมันถูกทำลาย ดังนั้น การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองจึงถูกสร้างขึ้นเพื่อสร้างเยอรมันใหม่ภายใต้ระบอบประชาธิปไตย และทำให้เกิดมูลนิธิทางการเมือง เพื่อทำหน้าที่ในการเสริมสร้างความสามารถของพลเมืองในทางการเมืองอย่างต่อเนื่อง ซึ่งมูลนิธิฯ ไม่เพียงทำหน้าที่นี้ในประเทศของตนเอง แต่ยังมีอยู่ในหลายประเทศทั่วโลก ซึ่งอยู่ภายใต้การสนับสนุนงบประมาณของกระทรวงความร่วมมือทางเศรษฐกิจระหว่างประเทศ นอกจากการส่งเสริมให้พลเมืองมีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างแข็งขันแล้ว มูลนิธิฯ ยังส่งเสริมให้ความรู้ทางด้านเศรษฐกิจตามแนวทางเศรษฐกิจเสรีเพื่อสังคม (Social Market Economy) ซึ่งหมายถึงการดำเนินการด้านเศรษฐกิจโดยคำนึงถึงความมั่นคงทางสังคม คือความรับผิดชอบต่อสังคมเป็นเบื้องต้นและเรื่องสิทธิมนุษยชน (Human Rights) ที่ให้ความสำคัญกับคุณค่าของความเป็นมนุษย์ที่มีศักดิ์ศรี อันเป็นหลักสำคัญในกฎหมายพื้นฐาน (Basic Law) หรือรัฐธรรมนูญของเยอรมัน นำสู่การปฏิบัติในสังคมเพื่อสนับสนุนให้เกิดสังคมประชาธิปไตย      ยิ่งกว่านั้น มูลนิธิฯ ยังให้ความสำคัญกับประวัติศาสตร์ของชาติ จึงมีการสร้างหอจดหมายเหตุ (Archive) ที่ใหญ่มาก ณ กรุงเบอร์ลิน คุณ Winzer ได้กล่าวย้ำว่า “เราจำเป็นต้องรู้ประวัติศาสตร์ รู้เรื่องของวันวาน เพื่อสะท้อนอดีตของเรา หากว่าเราต้องการจะออกแบบวันพรุ่งนี้ และต้องทำให้เรื่องของอดีตยังคงอยู่คู่การเรียนรู้สำหรับวันนี้ด้วยเช่นกัน”      ระบบการศึกษาของเยอรมันนั้น มุ่งฝึกฝนให้เกิดคุณลักษณะสำคัญที่ว่า ไม่เอาของผู้อื่น (not take) แต่เป็นผู้ให้ ผู้เสียสละ (but give) ไม่เป็นผู้ชอบบ่น วิจารณ์ (not complain) แต่ต้องเป็นผู้สร้างการเปลี่ยนแปลง (but change) ซึ่งต้องอยู่บนพื้นฐานของการอดทน การมีส่วนร่วมกับสังคม และหลักการประชาธิปไตย      การจัดการอบรมเพื่อความเป็นพลเมืองจึงควรเลือกกลุ่มเป้าหมายให้ชัดเจน ซึ่งสามารถจัดกลุ่มได้ 4 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ใหญ่ที่สุด คือ กลุ่มคนที่ไม่สนใจการเมือง กลุ่มสังเกตการณ์ เป็นผู้เฝ้าดู เช่น พวกที่ติดตามฟังข่าว ดูทีวี อ่านหนังสือพิมพ์ ชอบวิจารณ์ แต่ไม่สนใจที่จะเข้าไปมีส่วนร่วมใดๆ ซึ่งก็เป็นกลุ่มใหญ่รองลงมา กลุ่มพลเมืองสาธารณะ (Public Citizen) คือ กลุ่มที่เข้าไปแทรกแซงทางการเมือง มีส่วนร่วมเป็นครั้งคราว กลุ่มพลเมืองแข็งขัน (Active Citizen) คือ กลุ่มเล็กที่สุด มีความรู้ เข้าร่วมทางการเมืองมากที่สุด และต่อเนื่องยาวนานที่สุด      ภารกิจของการทำงานด้าน Civic Education ก็คือ ทำอย่างไรให้กลุ่มใหญ่ที่สุดให้เล็กลง และทำให้กลุ่มเล็กที่สุดทำงานต่อเนื่องให้นาน ไม่ใช่ทำกลุ่มเล็กให้เป็นกลุ่มใหญ่ ซึ่งเป็นไปได้ยาก ซึ่งกลุ่มที่ 1 คือ กลุ่มที่ใหญ่สุด มีอยู่ทั่วโลก จะทำอย่างไรให้เขาตื่นตัว (active) มากขึ้น ครูจึงมีบทบาทและเป็นคนสำคัญที่สุดในการสร้างความคิด และบุคลิกภาพประชาธิปไตยในตัวเด็กให้มีความต่อเนื่องยาวนาน จึงอยากเห็นครูได้เรียนรู้ร่วมกันในครั้งนี้ และเมื่อกลับไปแล้วก็คงจะเกิดแนวคิดใหม่ๆ เพื่อสร้างพลเมืองให้เกิดขึ้นทั้งในโรงเรียน ในชุมชน และในสังคมไทย      ดร.วัฒนา อัคคพานิช วิทยากรกระบวนการในการทำให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาซึ่งเป็นครูได้แสดงออกซึ่งความคิดเห็น โต้แย้ง และย้อนแย้งกับวิทยากร ที่เรียกว่าการสนทนาแบบ Socratic Dialogue ต่อประเด็นปัญหาการเมืองไทย การไม่รู้ทันนักการเมือง การตรวจสอบนักการเมือง การปราบปรามการซื้อสิทธิ์ขายเสียง การจัดทำงบประมาณแผ่นดิน การเสียภาษี ซึ่งโดยทั่วไปคนไทยยังไม่มีความเข้าใจต่อประเด็นเหล่านี้เพียงพอ และทำให้มีผลต่อการตัดสินใจทางการเมือง เมื่อมีการเลือกตั้ง หรือการลงประชามติในเรื่องสำคัญๆ ของประเทศ ประเด็นปัญหาเหล่านี้จะแก้ไขอย่างไร ซึ่งวิทยากรได้ตั้งปัญหาเพื่อชวนคิดและถกเถียง เพื่อหาความเข้าใจร่วมกันว่าจะพัฒนาประชาธิปไตย หรือการเมืองไทยอย่างไร จะหวังจากการแก้ไขที่นักการเมือง การแก้ไขรัฐธรรมนูญ หรือการแก้ที่ตัวประชาชนด้วยการพัฒนาประชาชนให้รู้เรื่องทางการเมือง เพื่อที่จะได้เป็นผู้กำกับประเด็นทางการเมือง และตรวจสอบทางการเมืองได้ด้วย      คุณสมชาติ เจศรีชัย ให้ความรู้เรื่องการจัดทำยุทธศาสตร์เพื่อสร้างพลเมือง ที่ครูอยากเห็นในสังคมไทย ซึ่งจำเป็นต้องสร้างความคิดเห็นร่วมกันทั้งสังคม ไม่ว่าจะเป็นส่วนราชการ ทั้งส่วนกลาง ภูมิภาค ท้องถิ่น ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม และสื่อ จะต้องมาทำความเข้าใจและวางทิศทางการสร้างพลเมืองให้มีศักยภาพเพียงพอที่จะมีส่วนร่วมในการสร้างเสถียรภาพของการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ซึ่งสำหรับประเทศไทยแล้ว มีประชาชนเพียงร้อยละ 10 ที่มีความรู้ทางการเมือง และสามารถเข้าไปมีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างแข็งขัน จึงจำเป็นที่จะต้องช่วยกันผลักดันยุทธศาสตร์การสร้างพลเมืองให้สามารถที่จะเพิ่มพลเมืองเข้ามารับผิดชอบในการพัฒนาการเมืองและระบอบประชาธิปไตยให้มากขึ้น      ดร.เฉลิมชัย พันธ์เลิศ ได้นำสู่การสรุปและทบทวนความรู้จากวันแรก เพื่อให้ครูได้ตั้งคำถามที่สงสัยให้เกิดการแลกเปลี่ยนเพิ่มเติม และส่วนที่ครูรู้และเข้าใจ ก็สามารถขยายความเข้าใจให้มากขึ้น อีกทั้งยังได้เสนอสิ่งที่คาดว่าจะสามารถนำสิ่งที่ได้เรียนรู้ครั้งนี้ไปปฏิบัติต่อได้อย่างไร ซึ่ง ดร.เฉลิมชัย ได้ใช้กระบวนการเขียนบัตรคำ (Card Sorting) เพื่อให้แต่ละคนได้เขียนสิ่งที่เป็นความคิดของตนลงไปบนกระดาษสีที่เตรียมไว้ แล้วนำเอาบัตรคำของแต่ละคนมารวมกลุ่มเพื่อแสดงเหตุผลและอภิปราย เป็นความเห็นร่วมกันของกลุ่มในเรื่องของการหาแนวทางในการสร้างการเรียนรู้เรื่องการเมืองในระบอบประชาธิปไตยที่สามารถนำไปปฏิบัติได้ทั้งในห้องเรียน ในครอบครัว ในชุมชน และสังคม      คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ได้จัดให้มีการทำงานกลุ่ม โดยแต่ละกลุ่ม ให้อภิปรายและค้นหาลักษณะที่สำคัญของความเป็นพลเมือง 6 ประการ ซึ่งจากการทำงานของกลุ่มสามารถสรุปและหลอมรวมลักษณะที่สำคัญของความเป็นพลเมืองในสังคมประชาธิปไตย ดังนี้ คือ มีความรู้และศรัทธาในระบอบประชาธิปไตย มีการใช้เหตุผล คิดอย่างมีวิจารณญาณ มีคุณธรรม มีธรรมาภิบาล รู้จักอดทน อดกลั้นต่อความคิดที่แตกต่าง รักสันติวิธี มีความสามัคคี ใช้เสรีภาพด้วยความรับผิดชอบทั้งต่อตนเองและสังคม ไม่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน มีวินัยและเคารพกฎ กติกา ของสังคมที่เป็นธรรม      คุณยศวดี บุณยเกียรติ ได้กล่าวสรุปและกล่าวปิดงานโดยการเล่าเรื่องเกี่ยวกับภาพยนตร์เรื่อง The Readers ซึ่งเป็นภาพยนตร์สะท้อนแนวคิดของสำนึกพลเมืองในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่ประเทศเยอรมันปกครองในระบบลัทธินาซี ภาพยนตร์เรื่องนี้ช่วยให้วิเคราะห์คุณลักษณะของพลเมืองปรากฏในเรื่อง โดยยึดถือกฎ กติกา และกฎหมายอย่างเคร่งครัด แต่ได้ส่งผลเสียหายร้ายแรงต่อมนุษยชาติ และฝากข้อคิดไว้ว่า เราต้องการพลเมืองเช่นใดในสังคมไทย      การประชุมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ ได้มีการจัดทำแบบสอบถามทั้งก่อนและหลัง (pre-test/post-test) ทำให้ได้ข้อสรุปในเรื่องของการแก้ไขปัญหาการเมืองไทยได้อย่างไรชัดเจนขึ้น ดังภาพที่แสดงให้เห็น ซึ่งแสดงการเปรียบเทียบความเปลี่ยนแปลงความคิดเห็นของผู้เข้าร่วมการสัมมนาทั้งก่อนและภายหลังการสัมมนาเสร็จสิ้นแล้วพบว่า การแก้ไขปัญหาของประเทศไทยนั้น ไม่อาจฝากความหวังไว้ที่นักการเมือง หรือการแก้ไขกฎหมายหรือรัฐธรรมนูญ แต่ต้องแก้ที่ตัวประชาชน โดยการพัฒนาด้านการศึกษาให้ประชาชนมีสำนึกและรับผิดชอบต่อประโยชน์ของส่วนรวม