อย่าลืม “คน” กับ “ชุมชน”      อันที่จริง รัฐธรรมนูญก็ได้ให้ความสำคัญกับเรื่องคนและชุมชนอยู่มาก ดังจะเห็นบทที่ว่าด้วยการบริหารจัดการในเรื่องทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ที่ให้คนในชุมชน หรือชุมชนในความหมายดั้งเดิมที่อยู่กันมานาน ได้เป็นผู้มีส่วนที่จะอยู่ ดูแล และรักษาเอาไว้ ซึ่งหมายถึงความเป็นเจ้าของสิทธิในชุมชนนั่นเอง ชุมชนจะมีความหมายมากน้อยเพียงใดก็อยู่ที่คนในชุมชนได้รู้คุณค่าและพร้อมพิทักษ์ปกป้องทั้งในเรื่องสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม ภาษา และประเพณีต่างๆ เพื่อยืนยัน “ตัวตน” ของคนที่มีอยู่จริงในชุมชน ไม่ใช่ชุมชนล้มหายไปจากแผนที่ประเทศหรือของโลก      ความสำคัญของคนกับชุมชนมีมากขนาดว่า การท่องเที่ยวที่สร้างรายได้มหาศาลของประเทศก็ยังเอาจุดขายของพื้นที่ชุมชนซึ่งล้วนอุดมด้วยทรัพยากรป่า เขา ทะเล และความงดงามของวัฒนธรรมที่สะท้อนภูมิปัญญาและอัตลักษณ์ที่มีอยู่อย่างหลากหลาย      แต่ชุมชนควรมีค่ามากกว่าจะนำมาเป็นจุดขายด้านท่องเที่ยวเท่านั้น แท้จริงแล้วพื้นที่ชุมชนคือทุนมหาศาลของประเทศที่ควรได้รับความสนใจ และทุ่มเทให้กับการพัฒนาให้ถูกทาง โดยเฉพาะการลงหลักปักฐานด้านการศึกษา ที่ชุมชนควรเป็นเจ้าของในหลายเรื่อง เพื่อพัฒนา “ตัวตน” ของ “ชุมชน” ให้มีจุดยืนบนฐานของตนเอง เพื่อกำหนดชะตาชีวิตและทิศทางการพัฒนาให้สนองความต้องการของชุมชน ไม่ใช่สนองความต้องการส่วนกลาง กระทรวงศึกษาธิการหรือรัฐบาล แต่ในทางกลับกัน กระทรวงศึกษาธิการและรัฐบาลควรพิจารณาให้ความสำคัญกับการสนับสนุนเรื่องของท้องถิ่นอย่างเต็มที่ เพื่อให้ชุมชนและท้องถิ่นจัดการตนเองได้และไม่เป็นภาระแก่ส่วนกลาง ซึ่งสอดคล้องกับหลักการกระจายอำนาจอยู่แล้ว      เรื่องที่เป็นของดี เป็นภูมิปัญญาของชุมชน ต้องนำมาเป็นความรู้จัดหลักสูตรการเรียนการสอน เพื่อสืบทอด สืบสานความรู้และวัฒนธรรมให้เป็นที่จดจำและนำไปใช้ได้ มีหลายอย่างที่ควรลงมือทำทันที อาทิ เรื่องชุดนักเรียน ทำไมจึงไม่ส่งเสริมผ้าทอพื้นเมืองนำมาใช้เป็นชุดนักเรียน ซึ่งนอกจากจะสร้างอัตลักษณ์ ความภูมิใจแก่ผู้ใช้แล้ว ยังสร้างเศรษฐกิจในชุมชนต่างๆ ทั่วประเทศให้หมุนเวียนอย่างดีเยี่ยม ไม่ต้องไปซื้อชุดนักเรียนที่เหมือนกันทั้งประเทศ เรื่องศิลปะและดนตรีพื้นบ้านก็สมควรอย่างยิ่งที่จะนำเข้าไปอยู่ในหลักสูตรการเรียนรู้ของโรงเรียนต่าง ๆ ทั้งนี้ รวมถึงกีฬาด้วย ซึ่งโรงเรียนทั่วประเทศกลับไปให้ความสำคัญกับกีฬาสากลมากว่ากีฬาที่เป็นสมบัติของชาติที่โด่งดังไปทั่วโลก เช่น มวยไทย ซึ่งยังไม่เห็นนโยบายของการศึกษาบ้านเราในการส่งเสริมให้มวยไทยบรรจุอยู่ในวิชาพลศึกษาตั้งแต่เด็ก เพื่อให้เด็กไทยรู้จักมวยไทยอย่างดีลึกซึ้ง และสืบสานความเป็นไทยจากศิลปะการต่อสู้ และเป็นการออกกำลังกายอย่างดียิ่ง      การคำนึงถึงความหลากหลายของพื้นที่ ควรนำมาเป็นองค์ประกอบร่วมในการจัดทำหลักสูตรการศึกษา ซึ่งต่างจากการศึกษาปัจจุบันที่กำหนดทุกอย่างจากส่วนกลาง เหมือนสินค้าเหมาโหลจากโรงงานอุตสาหกรรม การศึกษาแบบที่เป็นอยู่จึงไม่ส่งเสริมศักยภาพของความเป็นมนุษย์ที่จะภูมิใจในตนเอง และไม่สามารถที่จะประกาศพื้นที่ของตนเองในการยืนหยัดอยู่บนโลกใบนี้      ท้องถิ่นทั้งหลาย จึงต้องลุกขึ้นมาจัดการการศึกษาของตนเอง เพื่อผดุงคุณค่าและสิทธิของชุมชนให้มีอยู่จริง ไม่ใช่เพียงแต่ปรากฏเป็นลายลักษณ์อักษรในรัฐธรรมนูญเท่านั้น                     ทิพย์พาพร ตันติสุนทร                     ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา