การศึกษา กับ สังคม วิกฤติเศรษฐกิจต้มยำกุ้งในปี 2540 เป็นที่มาของอัตราเร่งให้เกิดการปฏิรูปการเมือง ปฏิรูปการศึกษา และการปฏิรูปสื่อ ในทศวรรษ 2540 เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงทั้งทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมของประเทศ ด้วยมิติของการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวางที่สุดของประชาชนให้เข้ามามีส่วนกำหนด และกำกับทิศทางของสังคม แทนที่การรวมศูนย์ของอำนาจรัฐ ราชการ และนักการเมือง ปัญหาเกือบทุกเรื่องถูกโยงไปที่การศึกษา เพราะการศึกษาเป็นเครื่องมือสำคัญของรัฐในการสร้างพลเมือง ยิ่งในสมัยปัจจุบัน โลกยุคใหม่อยู่กับการแข่งขันในทุกมิติ การศึกษายิ่งทวีความสำคัญมากยิ่งขึ้น เพื่อให้ทันกับองศาความรู้และความเร็วที่เปลี่ยนไป เพื่อช่วยแก้ปัญหาทางเศรษฐกิจ สังคม และการแข่งขันในเวทีสากลได้ดีขึ้น ซึ่งต้องการให้เกิดการยกระดับด้านนโยบายถึงขนาดที่ได้รับการขานรับและการสนับสนุนจากทั้งภาครัฐ ภาคธุรกิจ และภาคประชาชน ผู้รู้ที่อยู่ทั้งในและนอกภาคการศึกษา โดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในระบบราชการ สมควรอย่างยิ่งที่จะแสดงบทบาทบอกกล่าวต่อสังคมให้การศึกษาได้ขยายมิติการมีส่วนร่วมออกไปนอกกระทรวงศึกษาธิการ เพื่อช่วยกันจัดวางโครงสร้างและทิศทางของการศึกษาชาติให้สามารถเตรียมคนให้มีความสามารถและมีทักษะเพียงพอที่จะแก้โจทย์ใหม่ที่เกิดขึ้นในสังคมปัจจุบัน การพัฒนาการศึกษาของประเทศมีหลายเรื่องที่ต้องเร่งทำ ทั้งเรื่องการพัฒนาครู การพัฒนาหลักสูตร การพัฒนากระบวนการเรียนการสอน ให้ได้ “คน” ที่มีคุณภาพ จึงไม่ควรจำกัดอยู่เพียงนโยบายทางการเมืองของนักการเมืองที่แม้จะเป็นตัวแทน เพื่อทำหน้าที่กำกับนโยบาย แต่เนื่องจากการเมืองมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา รัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการก็นับว่าเปลี่ยนบ่อยที่สุด จึงทำให้การพัฒนาการศึกษาของประเทศขาดความต่อเนื่อง เหมือนที่มีการกล่าวว่า “นักการเมืองมาแล้วก็ไป” แต่การศึกษาต้องชัดเจนและต้องได้รับการพัฒนาต่อเนื่อง การศึกษาจึงควรได้รับการสนับสนุน การชี้แนะ และร่วมผลักดัน แก้ไข จากนอกภาคการศึกษา ที่ประกอบส่วนอยู่ทั้งในภาครัฐ เอกชน และสังคม เพื่อให้การจัดการศึกษาและการเรียนรู้ไม่ให้แยกส่วนจากสังคม การศึกษาต้องบอกได้ว่าเกี่ยวข้องกับเศรษฐกิจอย่างไร การศึกษากับการเมืองสัมพันธ์กันอย่างไร และการศึกษาช่วยสร้างสังคมให้เกิดสันติสุข ยุติธรรมได้อย่างไร เพื่อให้เป็นการวางรากฐานใหม่ของการศึกษาไทยได้ตอบสนองความต้องการของปัจเจกบุคคล ชุมชนและสังคมประเทศ การพัฒนาคนให้มุ่งเรียนทางวิชาการสายสามัญเป็นด้านหลัก และละเลยการพัฒนาการศึกษาสายอาชีวะ คงไม่เอื้อต่อการพัฒนาด้านเศรษฐกิจของประเทศและของโลก จึงควรได้รับการทบทวนและเร่งแก้ไข ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา