นิทานสร้างคุณธรรมในนักเรียนประถมศึกษา การสัมมนาเชิงปฏิบัติการครั้งที่ 2 ในโครงการ “การสร้างคุณธรรมในนักเรียนชั้นประถมศึกษา” จัดที่ห้องประชุมสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาบุรีรัมย์ เขต 1 อ.เมือง จ.บุรีรัมย์ เมื่อวันที่ 22 มีนาคม 2556 โดยมีอาจารย์เข้าร่วม 61 ท่านจาก 30 โรงเรียน ครึ่งหนึ่งเป็นผู้ที่เข้าร่วมการสัมมนาครั้งแรก วิทยากรของเราจึงได้ทบทวนเนื้อหาสาระในการสัมมนาครั้งแรกให้ฟังเพื่อทุกคนจะได้มีความเข้าใจเหมือนกัน พร้อมบอกผลสัมฤทธิ์จากการสัมมนาครั้งแรกว่า อาจารย์ส่วนใหญ่เห็นว่าการสอนศีลธรรมให้เด็กประถมนั้นจะต้องใช้นิทานและกิจกรรม นอกจากนี้อาจารย์ส่วนใหญ่ยังเห็นพ้องกันว่า คุณครูผู้สอนไม่ว่าจะเป็นสาระวิชาก็สามารถที่จะใช้นิทานในการสร้างคุณธรรมได้ทั้งนั้น จากนั้นสองผู้อำนวยการสถาบันนโยบายศึกษาจึงได้ร่วมกันนำเข้าสู่เนื้อหาสาระของการสัมมนาครั้งที่สอง คือ การใช้นิทานสร้างคุณธรรมในนักเรียนประถมศึกษา บรรยากาศการสัมมนา ที่จริงแล้วพ่อแม่ผู้ปกครองก็เล่านิทานให้ลูกฟังเป็นการแสดงความรักความเอาใจใส่ สร้างความผูกพันระหว่างผู้เล่าและผู้ฟัง นอกจากนี้นิทานยังพัฒนาความสามารถทางสติปัญญา (IQ: Intelligent Quotient) ความสามารถทางภาษาและการเรียนรู้โลกทัศน์นอกบ้าน ขณะฟังนิทาน เด็กๆ จะใช้จินตนาการและความคิดไปพร้อมๆ กับความสนุกสนานบันเทิง เด็กๆ จะยึดเอาตัวละครในนิทานเป็นแบบอย่าง ดังนั้น พ่อ-แม่ ผู้ปกครองจำนวนมากจึงใช้นิทานในการสร้างค่านิยมที่ดีให้แก่ลูกหลาน โรงเรียนในศาสนาต่างๆ ใช้การเล่านิทานด้วยภาษาง่ายๆ ที่มีตัวละครตามเรื่องราวในศาสนาให้เด็กๆ ฟัง เป็นการปูพื้นฐานก่อนนำไปสู่การสอนตามหลักศาสนาที่ลึกซึ้งในเวลาต่อไป ด้วยวิธีนี้ นิทานจึงถูกนำมาใช้ในการสร้างค่านิยมทางศีลธรรมจริยธรรม (MQ: Moral Intelligent) และความสามารถทางอารมณ์ (EQ: Emotional Intelligent) ที่เด็กๆ จะซึมซับไปตั้งแต่เยาว์วัย เพราะว่าการเลือกนิทานและวิธีการเล่ามีความสำคัญเท่าๆ กัน การเล่านิทานจึงเป็นทั้งศาสตร์และศิลปะ คือต้องเลือกเรื่องที่เหมาะสมกับวัยของผู้ฟัง และผู้เล่าต้องสื่อความหมายให้ผู้ฟังเข้าใจ ประทับใจและเห็นตามไปกับค่านิยมที่ต้องการจะปลูกฝัง ในการสัมมนาครั้งนี้ สถาบันนโยบายศึกษาจึงได้บอกเล่าให้ครูอาจารย์ทั้งหลายทราบถึงศาสตร์และศิลปะในการเล่านิทาน พร้อมนำตัวอย่างนิทานสอนคุณธรรมหลายๆ เรื่องที่ได้คัดสรรมาแล้วมายกตัวอย่างให้ฟัง นิปุณ แก้วเรือน นักเรียนชั้น ป.5 โรงเรียนสาธิตเกษตร เล่านิทานอีสป เรื่อง “สุนัขจิ้งจอกกับนกกระสา” ตัวแทนของแต่ละกลุ่ม ออกมาเล่านิทานคุณธรรม นิทานสร้างคุณธรรมในเด็กนักเรียนชั้นประถม ควรจะเป็นเรื่องของความซื่อสัตย์ การรักษาสัจจะ ความยุติธรรม ตรงไปตรงมา เพื่อหล่อหลอมให้เป็นคนยืนหยัด มีใจเป็นธรรม มุ่งมั่น จิตใจดี มีเมตตา นอกจากนี้จะต้องเป็นเรื่องราวที่เป็นตัวอย่างของผู้ที่ปฏิบัติตามกฎเกณฑ์เพื่อเตรียมพร้อมให้เติบโตเป็นพลเมืองในสังคม คุณสมบัติเหล่านี้จะสร้างให้เด็กๆ เป็นคนใจกว้าง ไม่เห็นแก่ตัว มีความเข้าใจผู้อื่น มีเหตุผล อดกลั้นไม่ใช้ความรุนแรง และมีความเคารพในสิทธิของผู้อื่น....ที่จริงแล้วคุณสมบัติเหล่านี้คือคุณสมบัติของพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย แต่ถ้าเราใช้คำศัพท์สูง เช่น สิทธิมนุษยชน ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ เสมอภาค ภราดรภาพ ฯลฯ ก็คงจะยากและน่าเบื่อสำหรับเด็กวัย 6-12 ปี หลังจากสร้างความเข้าในเหตุและผลของการใช้นิทานเป็นเครื่องมือในการสร้างคุณธรรมในเด็กชั้นประถมกันมาแล้วทั้งวัน สถาบันนโยบายศึกษาได้อาจารย์ถึง 17 ท่านจาก 10 โรงเรียนที่อาสาจะนำวิธีการของเราไปใช้ในชั้นเรียน สถาบันฯ ได้ส่งหนังสือดีๆ ตามความต้องการของอาจารย์แต่ละท่านไปให้เพื่อเป็นอุปกรณ์ในการเล่านิทาน ตั้งแต่ภาคเรียนแรกของปีการศึกษา 2556 อาจารย์ 17 ท่านนี้จะเริ่มปลูกฝังคุณธรรมและสร้างจริยธรรมโดยการเล่านิทาน และในเดือนตุลาคม 2556 นี้ ทุกท่านจะนำข้อคิดประสบการณ์มาแลกเปลี่ยนกัน และให้สถาบันนโยบายการศึกษาวัดผลเพื่อการพัฒนาโครงการนี้ต่อไปในอนาคต ธรรมชาติของเด็กๆ ชอบเรื่องสนุกสนานและความผ่อนคลาย เมื่อใดที่มีความรู้สึกเช่นนี้ สมองก็จะจดจำได้ดี แต่การฟังนิทานยังมีข้อดีมากกว่านี้ การฟังนิทานเสริมสร้างจินตนาการและความสามารถในทางภาษา กระตุ้นให้เกิดความอยากที่จะอ่านหนังสือ ในชั้นเด็กเล็กอนุบาลมีการเล่านิทานเพื่อการเรียนการสอนอย่างแพร่หลาย แต่เมื่อถึงประถมความต้องการที่จะทำให้เด็กๆ อ่านเขียนหรือคิดเลขให้ได้ทำให้การเล่านิทานอาจจะถูกมองข้ามหรือกลายเป็นเรื่องเสียเวลาไร้ประโยชน์ แลกเปลี่ยนความคิดเห็นและประสบการณ์ ในการปลูกฝังคุณธรรมในนักเรียนประถมศึกษา ด้วยกระบวนการ Card Sorting โดยคุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร คุณยศวดี บุณยเกียรติ และครูจุฑามาศ จันทวงศ์วาณิชย์ ถ่ายภาพร่วมกับนักเรียนโรงเรียนบ้านโพธิ์ดอนหวาย ที่มาร่วมแสดงความสามารถเล่านิทานหุ่นมือ วันนี้ สถาบันนโยบายศึกษาขอเชิญชวนให้ครู-อาจารย์ ผู้ปกครองทุกท่านกลับมาสู่เครื่องมือแรกและดั้งเดิมในการเรียนรู้ ก่อนที่จะมีการประดิษฐ์ตัวอักษรและภาษาเขียนมนุษย์ในยุคก่อนบอกเล่าเรื่องราวต่างๆ ด้วยคำพูดเกิดเป็นเรื่องราวต่างๆ มากมาย นักเล่านิทานที่มีชื่อเสียงที่สุดเมื่อ 2500 ปีก่อน คือ อีสป ทุกวันนี้นิทานอีสปยังถูกตีพิมพ์ในหลายภาษาทั่วโลก ถึงเวลาจะผ่านไปนับพันปี วิทยาการก้าวหน้ามากมาย แต่ธรรมชาติของมนุษย์ยังคงเป็นเช่นเดิม การเล่านิทานให้เด็กๆ ฟังจึงยังคงเป็นวิธีการหล่อหลอมกล่อมเกลาจิตใจให้มีคุณธรรมและจริยธรรมที่จะนำไปใช้ในการดำเนินชีวิต