ยุทธศาสตร์การสร้างพลเมือง สถาบันนโยบายศึกษา ร่วมกับ สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) จังหวัดสุพรรณบุรี ได้ร่วมกันจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เรื่อง “ยุทธศาสตร์ การสร้างพลเมืองในสังคมประชาธิปไตย” วันที่ 15-16 กุมภาพันธ์ 2556 ที่โรงแรมสองพันบุรี จังหวัดสุพรรณบุรี เพื่อสร้างความเข้าใจพื้นฐานร่วมกันถึงความสำคัญของการสร้างพลเมืองในแนวทางประชาธิปไตย ให้เข้าไปมีส่วนร่วมในกิจกรรมสาธารณะ โดยเฉพาะด้านการมีส่วนร่วมทางการเมือง ซึ่งการที่จะมีบทบาทเช่นนี้ได้ จำเป็นต้องมีความรู้ มีทัศนคติ ค่านิยม เกี่ยวกับระบอบประชาธิปไตย และมีทักษะ สามารถปฏิบัติได้ในการใช้ชีวิตและการทำงานในสังคม โดยมีผู้เข้าร่วมงาน 52 คน จากศึกษานิเทศก์ ครู-อาจารย์ และ กกต. จังหวัด ในเช้าวันแรก คุณสุเชษฐ์ ธีรัทธานนท์ ประธานกรรมการการเลือกตั้งประจำจังหวัดสุพรรณบุรี ได้กล่าวเปิดงาน ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการสร้างคนให้มีสำนึกรักส่วนรวม อยากเห็นคนไทยตั้งใจไปเลือกตั้งโดยเห็นแก่ประโยชน์ของประเทศชาติเป็นหลักสำคัญ ซึ่งสังคมไทยต้องใช้เวลาในการสร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง กกต. เป็นองค์กรอิสระที่ทำหน้าที่นอกจากจัดให้มีการเลือกตั้งโดยบริสุทธิ์และยติธรรม ตั้งแต่ระดับท้องถิ่นที่มี อบต. เทศบาล และ อบจ. แล้ว จนถึงระดับประเทศด้วย แล้วก็ยังต้องทำหน้าที่ให้ความรู้และทำความเข้าใจแก่ประชาชนให้เกิดความตระหนักในการเลือกผู้แทนในแต่ละระดับ เพื่อให้ประชาชนและประเทศชาติได้ประโยชน์ ดังนั้น การจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการเรื่องยุทธศาสตร์การสร้างพลเมืองนี้ ก็จะช่วยทำให้ครู ศึกษานิเทศก์ ซึ่งเป็นบุคลากรทางการศึกษา และผู้ปฏิบัติงานของ กกต. ในจังหวัดสุพรรณบุรี ได้รับความรู้และความเข้าใจที่ชัดเจน ถูกต้อง เพื่อเป็นแนวทางในการนำไปใช้และปฏิบัติตามบทบาทหน้าที่ร่วมกันต่อไป คุณสุเชษฐ์ ธีรัทธานนท์ ประธานกรรมการ การเลือกตั้งประจำจังหวัดสุพรรณบุรีกล่าวเปิดงาน คุณยศวดี บุณยเกียรติ ผอ.ร่วม สถาบันนโยบายศึกษา คุณยศวดี บุณยเกียรติ ผอ.ร่วม สถาบันนโยบายศึกษา ได้กล่าวแนะนำความเป็นมาของโครงการและสถาบันนโยบายศึกษา ที่ให้ความสำคัญกับการสร้างพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย อีกทั้งได้ยกตัวอย่างความสำเร็จของประเทศเยอรมันที่สร้างชาติด้วยการจัดการศึกษาใหม่ในระบอบประชาธิปไตย เป็นการสร้างพลเมืองใหม่ในระบอบประชาธิปไตย ในยุคสมัยของคอนราด อาเดนาวร์ และยังทำอย่างต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน คุณสมชาติ เจศรีชัย ผู้ทรงคุณวุฒิ กกต. ซึ่งได้รับเชิญเป็นวิทยากรในครั้งนี้ด้วย ได้กล่าวถึงความสำคัญของ กกต. ในการทำหน้าที่สำคัญในการให้ความรู้ระบอบประชาธิปไตยแก่พลเมืองตามรัฐธรรมนูญ ที่ระบุไว้ชัดเจนในมาตรา 236(8) ซึ่ง กกต. มีหน้าที่ให้การสนับสนุน ส่งเสริม และประสานงานร่วมกับองค์กรอื่นของรัฐ หรือสนับสนุนองค์กรเอกชนในการให้การศึกษาแก่ประชาชนเกี่ยวกับการปกครองระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข และส่งเสริมการมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชน ซึ่งโดยนัยนี้ บทบาท กกต. จึงต้องให้น้ำหนักกับการศึกษาเพื่อสร้างพลเมือง ซึ่งเป็นการสร้างความสามารถให้แก่พลเมืองที่จะใช้วิจารณญาณได้ถูกต้องในการเลือกตั้ง และแสดงความรับผิดชอบต่อผลการเลือกตั้ง ซึ่งหากให้ทำได้เช่นนี้จนกระทั่งพลเมืองเกิดจิตสำนึกประชาธิปไตยแล้ว เราก็จะได้ผู้แทนที่มีความรับผิดชอบและสำนึกรักประโยชน์ส่วนรวมเช่นเดียวกัน ต่อจากนั้น เป็นการสนทนาแบบโสเครตีส (Socratic Dialogue) เรื่อง “ปัญหาการเมืองไทยแก้อย่างไรดี” โดย ดร.วัฒนา อัคคพานิช มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม เป็นวิธีที่ช่วยให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้มีการโต้ตอบด้วยการแสดงความคิดเห็นด้วยเหตุผลกันอย่างสร้างสรรค์ และสนุกสนานเต็มที่ ต่อสถานการณ์การเมืองไทย การศึกษาไทย และเสนอทางแก้ไข แนวคิดเรื่องการศึกษาเพื่อสร้างพลเมือง เพื่อให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้ข้อมูล ความรู้พื้นฐานในเรื่องประชาธิปไตยเพื่อให้เกิดทัศนคติ ทักษะการคิด และพฤติกรรมทีจะนำไปใช้ในชีวิต สู่การจัดการเรียนรู้ทั้งในและนอกห้องเรียน ซึ่งบรรยากาศการสนทนาด้วยการตั้งคำถามและการโต้ตอบจากผู้เข้าร่วมสัมมนาตลอดในประเด็นประชาธิปไตยกับการเมืองของไทย ช่วยทำให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาสามารถเชื่อมโยงเรื่องการศึกษากับการเมืองได้อย่างเข้าใจมากขึ้น ความรู้ ความเข้าใจทางการเมืองจึงเป็นเรื่องที่นักการศึกษาละเลยไม่สนใจไม่ได้อีกต่อไป ดร.วัฒนา อัคคพานิช มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม สนทนาแบบ โสเครติส (Socratic Dialogue) วันที่ 2 คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร และ ดร.เฉลิมชัย พันธ์เลิศ ในช่วงเช้า เป็นการทบทวนความรู้ ความคิด และความเข้าใจ จากที่ได้รับความรู้และแลกเปลี่ยนประสบการณ์กันในวันแรก โดย ดร.เฉลิมชัย พันธ์เลิศ นักวิชาการสำนักมาตรฐานการศึกษา สพฐ. และคุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผอ.ร่วม สถาบันนโยบายศึกษา ด้วยการแสดงความคิดเห็นจากทุกคน โดยการเขียนบัตรคำ 3 สี (Card Sorting) ใน 3 คำถาม คือ 1. ท่านได้เรียนรู้อะไร 2. ท่านสงสัยอะไรบ้าง และ 3. ท่านจะนำกลับไปปฏิบัติได้อย่างไร ซึ่งกระบวนการนี้ทำให้ผู้เข้าร่วมทุกคนทบทวนความรู้และแสดงออกโดยการบอกด้วยการเขียน อีกทั้งยังสามารถซักถามได้เพิ่มเติมจากการเขียนในบัตรคำต่างๆ ที่มีความคิดแตกต่างกันไป ทำให้ได้ความชัดเจนในเนื้อหาสาระที่ลึกขึ้นและด้วยวิธีการแลกเปลี่ยน เห็นความจำเป็นที่ต้องเปลี่ยนแนวทางการเรียนการสอนมากยิ่งขึ้น ซึ่งข้อสรุปดังกล่าวล้วนได้จากความเห็นของผู้เข้าร่วมสัมมนาที่สอดคล้องไปในทิศทางเดียวกัน และทำให้เห็นแนวทางที่แต่ละกลุ่มที่มีทั้งศึกษานิเทศก์ ครู-อาจารย์ และเจ้าหน้าที่ กกต. จะได้นำวิธีการคิดและการทำงานไปสู่การปฏิบัติตามบทบาทและพันธกิจของตน ดร.เฉลิมชัย พันธ์เลิศ เขียนบัตรคำ 3 สี (Card Sorting) ใน 3 คำถาม คือ 1. ท่านได้เรียนรู้อะไร 2. ท่านสงสัยอะไรบ้าง และ 3. ท่านจะนำกลับไปปฏิบัติได้อย่างไร ส่วนในช่วงบ่าย คุณสมชาติ เจศรีชัย ได้ให้ความรู้และแนวทางในการสร้างยุทธศาสตร์ และสรุปผลของการประชุมเชิงปฏิบัติการยุทธศาสตร์เพื่อสร้างพลเมือง โดยให้ความสำคัญกับการสร้างด้วยการศึกษาในทุกระดับ และหลายรูปแบบ เพื่อให้ได้พลเมืองที่มีวิธีการคิด มีทักษะ และมีพฤติกรรมในแบบวิถีประชาธิปไตย และทำให้คนไทยเป็นพลเมืองที่มีส่วนร่วมในความรับผิดชอบต่อสังคม ไม่ผลักภาระให้กับคนอื่น หรือกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง ก็จะทำให้สังคมไทยเป็นสังคมประชาธิปไตย และหากมีการเลือกตั้ง ก็จะเป็นการใช้สิทธิเลือกตั้งด้วยความรับผิดชอบต่อประเทศชาติด้วย โดยไม่ตกอยู่ภายใต้การครอบงำหรือชักนำเพื่อผลประโยชน์อื่นที่ไม่ใช่ผลประโยชน์ของส่วนรวม คุณสมชาติ เจศรีชัย มอบเกียรติบัตรให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาทุกท่าน อย่างไรก็ดี ได้มีการจัดทำผลสำรวจความคิดเห็นในประเด็นเกี่ยวกับการแก้ปัญหาการเมืองไทยให้เป็นประชาธิปไตยทั้งก่อนและหลังการสัมมนา (Pre-test และ Post-test) ผลปรากฏว่า ผู้เข้าร่วมสัมมนาให้ความเห็นที่ชัดเจนขึ้นในขั้นสุดท้าย คือ Post-test ว่า การจะสร้างการเปลี่ยนแปลงในทางการเมืองให้เป็นประชาธิปไตยนั้น ก็ต้องแก้ที่การศึกษา ด้วยการสร้างพลเมืองให้มีความเป็นประชาธิปไตยที่มีความรับผิดชอบ ซึ่งเป็นการแก้ไขปัญหาอย่างยั่งยืนมากกว่าการแก้ที่นักการเมือง หรือปราบปรามคนโกง คนไม่ดี ซึ่งปราบเท่าไหร่ก็ไม่หมด หรือแม้แต่การแก้รัฐธรรมนูญก็จะไม่สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงได้ ข้อสรุปนี้เป็นเครื่องชี้วัดที่ชัดเจนถึงความรู้ ความเข้าใจ ของผู้เข้าร่วมสัมมนาที่ได้เปลี่ยนวิธีคิดใหม่ และเห็นความจำเป็นในการสร้างพลเมืองให้เกิดสำนึกประชาธิปไตย และเป็นสำนึกทางการเมืองที่จะเลือกสิ่งที่จะก่อประโยชน์ต่อประเทศชาติในระยะยาว ผลสรุปแบบสอบถามก่อนและหลังการสัมมนา เรื่อง "ท่านคิดว่าวิธีแก้ปัญหาการเมืองไทยเหล่านี้ วิธีใดน่าจะได้ผลดีที่สุด"