ประสานพลัง สร้างพลเมือง ประเทศไทยรับเอาระบอบประชาธิปไตยมาใช้ร่วม 80 ปีแล้ว แต่การพัฒนาการเมืองที่มีแก่นกลางอยู่ที่การพัฒนาคนให้สอดรับกับระบอบก็ยังเป็นไปอย่างเชื่องช้า มิหนำซ้ำยังเป็นปัญหาที่ไม่อาจขับเคลื่อนสังคมด้วยวิถีทางประชาธิปไตยให้รุดหน้ากระทั่งเกิดความมั่นคงทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองได้ การสร้างพลเมืองให้อยู่กับระบอบและมีวิถีประชาธิปไตย หมายถึงการพัฒนาคนในสังคมให้รู้ว่า พวกเขาล้วนมีค่า มีศักดิ์ศรี เป็นมนุษย์ที่มีศักยภาพ ที่พร้อมจะเปลี่ยนแปลงตนเอง ไปสู่การเปลี่ยนแปลงสังคมใหญ่อย่างมีสำนึกร่วมในประโยชน์ส่วนรวม เป็นที่แน่นอนว่า การสร้างคนเช่นนี้ต้องเตรียมกันเสียแต่เนิ่นๆ โดยผ่านกระบวนการ การบ่มเพาะและปลูกฝังให้เติบโตเต็มศักยภาพ จึงต้องทำกันตั้งแต่เด็กเล็กไปจนกระทั่งเป็นผู้ใหญ่ ไม่รู้จบ กระทรวงศึกษาธิการซึ่งมีหน้าที่ต้องให้การศึกษาเพื่อการนี้โดยตรงทั้งในและนอกระบบซึ่งต้องใช้เวลานาน ก็ไม่อาจทำหน้าที่นี้ได้ครบถ้วนแต่โดยลำพัง จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ส่วนอื่นของสังคม อาทิ องค์กร แลสถาบันอื่นๆ ของรัฐได้เข้ามาส่งเสริม สนับสนุนและมีส่วนร่วมในการสร้างพลเมืองนี้ ให้เกิดเป็นรูปธรรมอย่างกว้างขวางและต่อเนื่อง คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) มีหน้าที่โดยตรงในการก่อหลักปักฐานเรื่องการสร้างสำนึกพลเมือง เพื่อให้เกิดความยุติธรรมและความเสมอภาคในการให้ได้มาซึ่งผู้แทนในทุกระดับ จึงจำเป็นที่คนจะต้องเข้าใจฐานที่มาของความเป็นประชาธิปไตย ให้ปฏิบัติได้ในวิถีชีวิตของพลเมือง และเมื่อมีการเลือกตั้งก็สามารถใช้สิทธิในทางการเมืองได้ด้วยวิจารณญาณของความเป็นพลเมือง ซึ่งต้องสร้างตั้งแต่เด็กถึงผู้ใหญ่ดังปรากฏในรัฐธรรมนูญ มาตรา 236(8) ที่ให้ กกต. เป็นองค์กรหลักร่วมกับองค์กรอื่นของรัฐและประชาสังคมในการให้การศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ซึ่ง กกต. ควรให้ความสำตัญในเรื่องนี้อย่างเต็มที่ สภาพัฒนาการเมือง โดยหลักแล้วคือการพัฒนาพลเมืองภาคประชาชนให้มีความเข้มแข็งตั้งแต่ระดับชุมชน ซึ่งเป็นการส่งเสริมการพัฒนาให้เกิดชุมชนประชาธิปไตยในท้องถิ่นต่างๆ ทั่วประเทศ แต่การจะทำให้พลเมืองมีความแข็งแกร่งและยั่งยืน จำเป็นที่จะต้องมองความสำคัญที่ต้นทางด้วย คือประชากรวัยเด็กและเยาวชน ที่รวมตัวอยู่อย่างเป็นกลุ่มก้อนตามโรงเรียนและสถาบันการศึกษาตามท้องถิ่นต่างๆ ทั่วประเทศ และนับเป็นชุมชนในอีกรูปแบบหนึ่ง ที่สภาพัฒนาการเมืองจะพึงมีส่วนเข้าไปเสริมสร้างให้เกิดชุมชนประชาธิปไตยให้เกิดขึ้นได้ด้วยและคู่ขนานไปกับการสร้างชุมชนประชาธิปไตยในท้องถิ่นต่างๆ ที่โอบล้อมโรงเรียนและสถาบันการศึกษาอยู่แล้วทั่วประเทศ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เป็นองค์กรอื่นๆ ตามรัฐธรรมนูญ ควรมีบทบาทเสริมแรงให้กับทุกองค์กรเพื่อการสร้างความเป็นพลเมือง เพื่อผดุงคุณค่าและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ตามหลักสิทธิมนุษยชนที่จะแสดงถึงการมีสิทธิ มีเสรีภาพ ที่ต้องการความเสมอภาคและความยุติธรรม อันเป็นคุณค่าหลักของประชาธิปไตย ให้พลเมืองได้มีทักษะที่จะไม่ก่อให้เกิดการละเมิดต่อผู้อื่นและส่วนรวม จึงมีแต่การประสานทุกส่วนที่เกี่ยวข้องดังกล่าว รวมทั้งภาคสังคมด้วยการพัฒนาคนตามแนวทางประชาธิปไตย จึงจะเปลี่ยนแปลงประเทศไปสู่ความมั่นคงของความเป็นไทยและมีความเป็นสากลด้วย ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา