ปรองดอง : เรื่องของประชาชนหรือนักการเมือง ในขณะที่ ส.ส. ในสภากำลังถกกันเรื่องปรองดองตามผลการศึกษาของสถาบันพระปกเกล้าที่เสนอไว้ให้ออกเป็นพระราชบัญญัตินิรโทษกรรมที่ครอบคลุมหมดทุกคดีหรือเฉพาะบางคดี โดยมีทางเลือก 3 แนวทาง ว่าจะล้มล้างผลทางกฎหมายที่เกิดจากการดำเนินงานของ คตส. แบบใดนั้น ในรายงานของสถาบันพระปกเกล้ายังเสนอให้มีการเปิดเวทีเสวนาให้ทุกภาคส่วนของสังคมได้มีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็นที่จะนำไปสู่ลู่ทางอื่นๆ ในการแก้ไขปัญหาความแตกแยกในสังคมไทย โดยที่ภาคพลเมืองมีส่วนร่วมอย่างเป็นอิสระ ไม่ถูกกำหนดหรือถูกครอบงำโดยพรรคหรือนักการเมือง เพื่อสนับสนุนแนวคิดนี้ สถาบันนโยบายศึกษาจึงจัดเวทีสาธารณะในวันอังคารที่ 24 เมษายน 2555 ณ โรงแรม ทีเค พาเลซ ถนนแจ้งวัฒนะ กรุงเทพฯ ในเวลา 13.30 -16.30 น. บรรยากาศการเสวนา เราได้เชิญนักวิชาการ นักสิทธิมนุษยชน นักธุรกิจ และผู้ที่สนใจเข้าร่วมแลกเปลี่ยนความคิดเป็นจำนวน 20 ท่าน โดยมี อ.เธียรชัย ณ นคร จาก มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช และ ผอ. ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ร่วมกันนำการเสวนา อ.เธียรชัย ณ นคร เปิดประเด็นโดยการตั้งคำถามว่า การปรองดองในสภาโดยนักการเมืองจะแก้ปัญหาที่กำลังร้อนระอุในปัจจุบันได้จริงหรือไม่ ด้วยเหตุผลว่านักการเมืองย่อมคำนึงถึงผลประโยชน์เป็นหลัก กระบวนการปรองดองจึงเกิดยาก ในขณะที่สื่อมีอิทธิพลทางความคิดสูง ถึงจะปรองดองกันได้ในสภา แต่หากประชาชนทั่วๆ ไปไม่ยอมรับก็ยากที่จะเกิดการปรองดองที่แท้จริงได้ ในฐานะนักวิชาการที่มีประสบการณ์บนเวทีสาธารณะมากว่า 20 ปี อ.เธียรชัย ได้ให้ข้อคิดว่า ลำพังเพียงการเปิดเวทีสาธารณะเพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็นไม่เพียงพอที่จะทำให้เกิดผลกระทบในสังคม ภาคประชาสังคมต้องจับมือกับสื่อเพื่อเผยแพร่ความคิดให้กว้างออกไป เรื่องนี้ตรงกับข้อเสนอของสถาบันพระปกเกล้า แต่จะกว้างแค่ไหน ใช้ทรัพยากรจากไหนในการดำเนินการ มีอะไรเป็นเกณฑ์ประเมินและตัวชี้วัดความสำเร็จ จะต้องมีคำตอบที่ชัดเจนจึงจะสามารถนำไปสู่การปรองดองที่ภาคประชาสังคมมีส่วนร่วมได้ คุณวรวัชร ศรัทธาวัฒนกุล จากศูนย์ประสานงานภาคพลเมือง มีความเห็นว่า ขณะนี้ประชาชนมีวิจารณญาณในการตัดสินใจเรื่องการเมืองด้วยตนเองแล้ว โดยยกตัวอย่างผลการเลือกตั้งนายก อบจ. ที่ปทุมธานี เป็นข้อพิสูจน์ ว่าคนเสื้อแดงไม่จำเป็นต้องลงคะแนนให้ผู้สมัครพรรคเพื่อไทยเสมอไป อ.อรรถพล วชิรสิโรดม จากคณะวิทยาการจัดการ ม.ศิลปากร ในฐานะคนรุ่นใหม่ บอกว่า คนหนุ่มสาวปัจจุบันนี้สนใจเรื่องเศรษฐกิจมากกว่าการเมือง ขอให้เรียนจบมีงานทำมีเงินใช้ก็พอใจแล้วเพราะไม่คิดว่าตนเป็นส่วนหนึ่งของสังคม คุณวงษ์ภูมิ วนาสิน ประธานมูลนิธิพัฒนาผู้นำเยาวชน กล่าวว่า ต้องเปลี่ยนทัศนคติและวัฒนธรรมการเมืองกันใหม่ว่าการเลือกตั้งไม่ใช่การมอบอำนาจให้นักการเมืองเป็นผู้ตัดสินใจแทนประชาชน เพราะนักการเมืองในประเทศที่เป็นประชาธิปไตยมากให้ความสำคัญในเรื่องสิทธิมนุษยชน แต่นักการเมืองในประเทศประชาธิปไตยน้อยสนใจแต่เรื่องอำนาจการตัดสินใจ คุณจิรพรรณ กาญจนอุดม จากสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร เสริมว่า ที่นักการเมืองไม่พัฒนาเพราะขาดความกตัญญูรู้คุณแผ่นดิน เห็นแก่อำนาจและเงิน คุณจรูญ พงศาปาน อนุกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เสนอทางแก้คือต้องกระจายอำนาจให้มากกว่านี้ และอ้างถึงการปรองดองของท่านอาจารย์ปรีดี พนมยงค์ คือการไม่กลับมาตายในประเทศไทย เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาความวุ่นวายในประเทศ คุณชัยวัฒน์ สุรวิชัย ผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาการเมือง มีความเห็นว่า จะปรองดองได้ต้องเริ่มที่ตนเอง เข้าใจปัญหา ทำจริง และต้องแลกเปลี่ยนความคิดกับทั้งคนที่คิดเหมือนและคิดต่าง คุณผาสุก กัณห์อุไร ผู้อำนวยการฝ่ายผลิตสื่อ สำนักงาน กกต. เสริมว่า ความศรัทธาที่แตกต่างทำให้เกิดความขัดแย้ง ทางแก้ต้องให้รู้ความจริงและถอย คือยอมละวางความยึดมั่นหรือศรัทธาลงบ้างจึงจะไม่เกิดการปะทะ ดร.วัฒนา อัคคพานิช คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ม.ราชภัฏนครปฐม กล่าวว่า การเสนอว่าปรองดองคือการให้นักการเมืองรักและสามัคคีกันคือความเข้าใจผิดแบบไร้เดียงสา การเมืองไทยเป็นเรื่องของผลประโยชน์จากงบประมาณจำนวนมหาศาลในภาครัฐ แต่มิใช่อุดมการณ์ที่แตกต่างระหว่างพรรคการเมืองทำให้เกิดความขัดแย้ง ทางแก้ต้องให้ประชาชนรู้ให้เท่าทันนักการเมือง ติดตาม ตรวจสอบนักการเมือง ทางแก้คือให้การศึกษา ทำให้คิดเป็น คุณวิลาศ โลหิตกุล ผู้อำนวยการสถาบันพัฒนาประชากรและชุมชน มีความเห็นว่า เพราะการบังคับใช้กฎหมายอ่อนแอ ไร้ผล จึงมีการแสวงหาผลประโยชน์มากขึ้น หากทุกคนถือประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าส่วนตนก็จะไม่มีความขัดแย้งและไม่ต้องปรองดอง อย่างไรก็ตาม การให้การศึกษาต้องใช้เวลา จึงต้องมีการตั้งกติกาใหม่ เช่น ไม่ให้นักการเมืองอยู่ในอำนาจนาน ไม่ว่าแนวทางของการปรองดองจะเป็นอย่างไร จะต้องสามารถปฏิบัติได้จริง คุณศรีสุวรรณ จรรยา นายกสมาคมต่อต้านสภาวะโลกร้อน กล่าวว่าความขัดแย้งเป็นเรื่องปกติไม่น่าวิตก คนอยู่ร่วมกันต้องมีความขัดแย้งกัน นักการเมืองหาทางออกเพื่อแสวงหาผลประโยชน์ของตนโดยการปรองดอง เพราะการปรองดองและการแก้ไขรัฐธรรมนูญในขณะนี้เริ่มโดยพรรคเพื่อไทยที่กำลังเป็นรัฐบาล จึงมองว่าเป็นการแสวงหาประโยชน์มากกว่าต้องการปรองดองจริงๆ ทางแก้ไขคือต้องให้ประชาชนมีอำนาจและกลไกในการติดตามตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล โดยเริ่มต้นจากการให้ความรู้แก่ประชาชนและกระตุ้นให้คิด คุณโสภณ ตะติโชติพันธุ์ จากสำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เสริมว่า คนไทยขาดสิทธิในการรับรู้ เมื่อไม่รู้จริงก็ไม่รู้ว่าจะให้อภัยใครหรือปรองดองกับใคร ต้องทำความจริงให้ปรากฏก่อนจึงจะปรองดองกันได้ ศ.ดร.ธีรภัทร เสรีรังสรรค์ จากสาขาวิชารัฐศาสตร์ ม.สุโขทัยธรรมาธิราช เห็นด้วยว่าความขัดแย้งเป็นเรื่องปกติธรรมชาติที่มีมานาน บางครั้งมีการแสดงออกเนื่องจากผู้มีอำนาจดึงประชาชนมาเป็นเครื่องมือหรือแนวร่วม ทางแก้ไขมี 4 วิธี คือ หนึ่ง : แก้ด้วยระบบการเมือง ซึ่งยากและช้า สอง : แก้นอกระบบการเมือง เช่นญี่ปุ่นหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ได้สหรัฐอเมริกามาปรับระบบใหม่ ไทยอาจจะใช้โอกาสการเป็นประชาคมอาเซียนเป็นเครื่องมือได้ แต่ก็ยังคาดการณ์ยาก เพราะแต่ละประเทศอาเซียนยังมีความแตกต่างกันมาก สาม : แก้โดยการล้มระบบเดิมและสร้างระบบใหม่ ทำได้สองวิธีคือปฏิวัติ (ใช้ความรุนแรง) และใช้สันติวิธีคือยึดหลักกฎหมายไม่ยอมให้มีการละเมิดกฎหมาย ที่ผ่านมาเราใช้การปฏิวัติเพื่อแก้ไขปัญหา แต่ผู้นำการปฏิวัติไม่มีคุณสมบัติเพียงพอจึงยังแก้ไขไม่สำเร็จ สี่ : ไม่ทำอะไรเลย คือปล่อยวางให้เป็นไปเองตามสถานการณ์ ผศ. ดร.จันทจิรา เอี่ยมมยุรา จากคณะนิติศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ ให้ความเห็นว่า การจะปรองดองได้ต้องเริ่มที่ตัวเองปฏิบัติ 3 ประการ คือ ทำอย่างสม่ำเสมอ สอง มีความยุติธรรมซึ่งเกิดจากความสม่ำเสมอ ไม่มีความเหลื่อมล้ำในการบังคับใช้กฎหมาย เป็นการปรองดองโดยธรรมชาติ และ สาม ทำความจริงให้ปรากฏ จึงจะตัดสินใจได้ เพราะประชาธิปไตยไม่เป็นกลาง คนชนบทจึงต้องหาตัวแทนหรือผู้แทนมารักษาผลประโยชน์ จึงไม่สามารถแก้ปัญหาการซื้อเสียงได้จนกว่าจะมีความยุติธรรมและสม่ำเสมอในสังคมไทย คุณโสภณ ตะติโชติพันธุ์ ได้เสริมว่า วัฒนธรรมไทยไม่เหมาะกับการปกครองระบอบประชาธิปไตย เพราะเรายึดระบบอาวุโส การศึกษาเป็นเชิงพาณิชย์ มีอัตลักษณ์คือพรรคข้าราชการ ฯลฯ สังคมไทยต้องเปลี่ยนค่านิยมเหล่านี้ให้เป็นสากล ยอมรับกติกาสมัยใหม่จึงจะอยู่ได้ รัฐธรรมนูญต้องมีความเสมอภาคอย่างแท้จริงและให้ความสำคัญต่อประชาชนมากที่สุด หากไม่เป็นเช่นนั้นก็จะเกิดการฉีกรัฐธรรมนูญกันบ่อยๆ หลังจากที่ทุกคนได้แสดงความเห็นในรอบแรกไปแล้ว อ.เธียรชัน ณ นคร สรุปความเห็นในรอบแรกว่า ต้องมีกลไกให้ประชาชนเข้าร่วมเรื่องการเมืองมากกว่านี้ ปัจจุบันยังหาวิธีที่ประชาชนจะทัดทานนักการเมืองไม่ได้ วันนี้คนมองว่าการเมืองเป็นเรื่องของชนชั้นสูงในสังคมประชาชนไม่มีส่วนร่วม เป็นความคิดผิดที่จะต้องปรับใหม่ สำหรับการแสดงความเห็นในรอบที่สอง มีทั้งการขยายความหรือสนับสนุนความเห็นในรอบแรก เช่น คุณชัยวัฒน์ สุรวิชัย สนับสนุนเรื่องการทำความจริงให้ปรากฏและเสริมว่าต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเอง คุณวิลาศ โลหิตกุล สนับสนุนว่าการปฏิบัติตามกฎหมายต้องไม่มีข้อยกเว้นสำหรับผู้ใด คุณโสภณ จริงจิตร ผู้ตรวจการ สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ สนับสนุนเรื่องการทำความจริงให้ปรากฏ แต่มีความเห็นว่าคงใช้เวลานาน จึงสงสัยว่าการปรองดองจะคอยได้แค่ไหน และจะเลือกแนวทางใดในการปรองดอง คือระหว่างการไม่มีคนผิดเลย กับการมีคนผิดบ้าง คุณโสภณ ตะติโชติพันธุ์ กล่าวว่า ความเชื่อทางการเมืองและศาสนาเป็นสิ่งที่เปลี่ยนยาก หากเกิดความขัดแย้งก็ยากจะปรองดอง การสร้างวัฒนธรรมการเมืองจึงต้องไม่ใช้แค่คำสอน แต่ต้องลงมือปฏิบัติจริง ดร.จันทจิรา เอี่ยมมยุรา ได้กล่าวว่า ความเห็นทั้งหมดในวันนี้ถูกต้องทั้งสิ้น แต่เรามองภาพจากด้านเดียวหรือไม่ การสร้างความปรองดองโดยวิธีพิเศษ เช่นใช้อัศวินม้าขาวเป็นเรื่องที่ไม่ยุติธรรม ดังนั้น เราจะกล้าหรือไม่หากจะประกาศว่าจะต้องลบล้างผลพวงของการรัฐประหาร 19 กันยายน 2549 เสียก่อนจึงจะปรองดองกันได้ หรือว่าทักษิณจะต้องขึ้นศาลและไม่มีการอภัยโทษจึงจะเกิดการปรองดอง ผู้เข้าร่วมเสวนา การเสวนาในวันนี้แม้จะยังไม่มีข้อสรุปว่าการปรองดองเป็นเรื่องของประชาชนหรือนักการเมือง แต่ก็ได้ข้อเสนอที่หลากหลายทั้งที่สามารถปฏิบัติได้โดยภาคประชาชน ภาครัฐและนักการเมือง เช่น ภาคประชาชนต้องเริ่มต้นที่ตนเองก่อน เช่น แลกเปลี่ยนความคิดเห็น มีความสม่ำเสมอในความคิดและการกระทำ หยุดหรือถอยหลัง ภาครัฐต้องให้การศึกษาแก่พลเมืองเพื่อให้คิดเป็น ต้องบังคับใช้กฎหมายอย่างเสมอภาคยุติธรรม ออกกติกาหรือกฎหมายใหม่ถ้าจำเป็น สื่อทำความจริงให้ปรากฏ ภาคประชาสังคมเรียกร้องให้มีกลไกที่ประชาชนจะสามารถตรวจสอบฝ่ายการเมือง เปลี่ยนค่านิยมบางเรื่อง เช่น ระบบอาวุโสและส่งเสริมความเสมอภาคเท่าเทียม เป็นต้น ในขณะที่ทางฝ่ายนักการเมืองนั้น ผู้ร่วมเสวนามีความเห็นว่าเป็นเรื่องปกติที่มีความขัดแย้ง เพราะการเมืองไทยมีผลประโยชน์ แม้ไม่อาจขจัดความขัดแย้ง แต่ก็สามารถลดลงได้หากมีการกระจายอำนาจและงบประมาณออกจากส่วนกลาง ลดอำนาจการตัดสินใจที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง หรือออกกฎกติกาใหม่ในระยะเวลาการดำรงตำแหน่งของฝ่ายบริหาร ทั้งหมดนี้สามารถจะเลือกได้ว่าจะใช้กระบวนการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในชาติอย่างปกติ หรือใช้กระบวนการนอกการเมืองนอกชาติ จะเปลี่ยนแบบรวดเร็วรุนแรง เช่น ทำปฏิวัติรัฐประหาร หรือเปลี่ยนช้าๆ แบบสันติโดยใช้หลักกฎหมาย และการเปลี่ยนแปลงแบบสุดท้ายคืออยู่เฉยๆ ไม่ทำอะไรเลย ปล่อยทุกอย่างเป็นไปตามธรรมชาติ สถาบันนโยบายศึกษาหวังว่าเวทีเสวนาเล็กๆ วงนี้จะเป็นจุดเริ่มต้นที่จะขยายต่อออกไป เพื่อให้เกิดข้อคิดและแนวทางที่จะสร้างความปรองดองแห่งชาติโดยการมีส่วนร่วมของภาคพลเมืองอย่างแท้จริงต่อไป