ความเป็นพลเมืองในสังคมประชาธิปไตย สถาบันนโยบายศึกษาจัดการสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เรื่อง “ความเป็นพลเมืองในสังคมประชาธิปไตย” เป็นกิจกรรมสุดท้ายของปีเมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2554 ที่โรงแรมเซ็นทาราดวงตะวัน จังหวัดเชียงใหม่ กับครูกลุ่มสาระสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 34 (จังหวัดเชียงใหม่และแม่ฮ่องสอน) จำนวน 50 คน โดยมีนายปตินันท์ ไชยวรรณ์ รองผู้อำนวยการ รักษาการในตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียนสันป่าตองวิทยาคม เป็นผู้เปิดการสัมมนา คุณทิพย์พาพร ตันติสนุทร มอบของที่ระลึกแก่ อาจารย์ปตินันท์ ไชยวรรณ์ ดร.นคร เสรีรักษ์ จากนั้น ดร.นคร เสรีรักษ์ ผู้อำนวยการ สำนักอำนวยการไทยพีบีเอส บรรยายเรื่อง “ความสำคัญของพลเมืองกับสังคมประชาธิปไตย” โดยเน้นถึงการมีส่วนร่วมโดยผ่านกระบวนการรับรู้ข้อมูลข่าวสารของทางราชการ ในฐานะที่ครูเป็นทั้ง “พลเมือง” และ “เจ้าหน้าที่รัฐ” จึงต้องเข้าใจใน “สิทธิควรรู้” ที่ตนเองอาจจะเป็นทั้งผู้ตรวจสอบข้อมูลข่าวสารและผู้ต้องเปิดเผยข้อมูลข่าวสาร ไม่ว่าจะอยู่ในสถานะใด การรับรู้ในข้อมูลข่าวสารที่ถูกต้องย่อมเป็นประโยชน์ในการช่วยให้เกิดความคิดอย่างมีเหตุผลซึ่งจะนำไปสู่การกระทำที่ถูกต้องสมดังเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของข้าราชการ พ.ศ. 2540 ที่ให้มีการเปิดเผยข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับการดำเนินการของรัฐแก่สาธารณชน เพื่อให้เกิดความโปร่งใสและธรรมาภิบาลซึ่งเป็นหัวใจสำคัญในสังคมประชาธิปไตย คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา ใช้กิจกรรมเส้นเวลา (Time Line) และกระบวนการห้องกาแฟ (World Cafè) ชวนให้ผู้เข้าสัมมนาร่วมกันและเปลี่ยนความรู้และมุมมองในการพัฒนาการศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมืองในประเทศไทย โดยตั้งคำถามให้ร่วมกันหาคำตอบว่าในอีก 10 ปีข้างหน้า พลเมืองไทยควรมีคุณสมบัติหรือคุณลักษณะเช่นใด และครูอาจารย์จะร่วมสร้างพลเมืองได้อย่างไร กิจกรรมเส้นเวลาทำให้ทุกคนมีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็นที่นำไปสู่ประเด็นหลักที่คนส่วนใหญ่คิดเหมือนกัน จากนั้นอาจารย์หลายท่านได้วิเคราะห์สาเหตุและปัญหาที่นำไปสู่ข้อเสนอแนะ พัฒนาการที่เด่นชัดระหว่างกิจกรรมเส้นเวลาและห้องกาแฟ คือ เมื่อทุกคนรับรู้ถึงกฎกติกามารยาทในการแสดงความคิดเห็น สมาชิกห้องกาแฟสามารถแสดงความเห็นได้มากขึ้น และมีการจับประเด็นที่นำไปสู่การสรุปที่เป็นประโยชน์ กิจกรรมห้องกาแฟ (World Cafè) และ กิจกรรมเส้นเวลา (Time Line) หลังจากเสร็จสิ้นกิจกรรมทั้งสองอย่างแล้ว คุณยศวดี บุณยเกียรติ ผู้อำนวยการร่วมสถาบันนโยบายศึกษา ได้สรุปและชี้ให้เห็นว่ากิจกรรมทั้งสองนี้สามารถจะนำไปใช้ทั้งในและนอกห้องเรียน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในวิชาสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม การเรียนรู้ด้วยกิจกรรมทำให้เกิดความสนุกไม่น่าเบื่อ เป็นการเน้นที่วิธีการมากกว่าสาระ เนื่องจากสาระนั้นสามารถจะค้นคว้าเพิ่มได้ในภายหลัง และเป็นทางที่ทำให้เกิดการเรียนรู้ตลอดชีวิต คุณยศวดี บุณยเกียรติ การอยู่ร่วมกันในสังคมประชาธิปไตยจำเป็นต้องมีกฎระเบียบเป็นเครื่องกำกับให้เกิดความยุติธรรมและปกป้องการเอารัดเอาเปรียบ ในสังคมประเทศมีตั้งแต่กฎหมายรัฐธรรมนูญลงไปจนถึงกฎกระทรวงและเทศบัญญัติ สังคมอื่นๆ ไม่ว่าจะมีขนาดใหญ่ เช่น ชุมชน โรงเรียน ห้องเรียน กลุ่มทำงาน หรือเล็กลงไปจนถึงระดับครอบครัวและกลุ่มเพื่อน ก็สามารถจะสร้างสรรค์กฎกติกาที่ทุกคนจะพร้อมในกันปฏิบัติหากกฎนั้นมีความยุติธรรมเท่าเทียมเสมอภาค ตัวอย่างกฎในห้องกาแฟแสดงให้เห็นว่าการออกกฎไม่ใช่เรื่องที่ยุ่งยากซับซ้อน แต่เป็นเรื่องของสามัญสำนึกเพื่อให้สมาชิกเดินไปสู่เป้าหมายวัตถุประสงค์ที่ต้องการ การปฏิบัติตามกฎทำให้สมาชิกเกิดความอดทน รู้จักรับฟังความคิดของผู้อื่น หัดคิดตามเพื่อวิเคราะห์สรุปด้วยเหตุผล เป็นการฝึกการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม ถ่ายภาพร่วมกัน กิจกรรมที่สนุกสนานทำให้ผู้สัมมนาทุกคนถึงกับลืมเวลาเลิก หลายคนบอกว่าอยากให้มีการสัมมนาเช่นนี้อีก และอีกหลายคนก็มองเห็นแนวทางว่าจะนำไปใช้ในการเรียนการสอนในสาขาวิชาที่ตนรับผิดชอบได้อย่างไร