ปรองดอง กับบทบาทของพลเมือง ในห้วงเวลาที่ผ่านมา สถานการณ์ทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ทั้งในระดับสังคมในประเทศและต่างประเทศ ได้ส่งผลกระทบให้เราต้องฉุกคิด ทบทวนต่อปัญหาความมั่นคงทางสังคมของไทยเอง ดังเช่นการเกิดวิกฤติทางการเมืองและเศรษฐกิจในกลุ่มประเทศต่างๆ มีการประท้วงลุกลามไปทั่ว อันเป็นปรากฏการณ์ที่เป็นพลวัตในทุกระดับของสังคม ซึ่งส่งผลต่อความมั่นคงทางสังคมในแต่ละพื้นที่และขยายขอบเขตของปัญหาไปกว้างไกลทั่วโลกในยุคข่าวสารรวดเร็ว และนับว่าเป็นความเสี่ยงทางสังคมที่อาจเกิด “ลัทธิเอาอย่าง” ทำให้กระทบต่อความมั่นคงของชาติไปด้วย สังคมไทยทุกวันนี้เกิดปรากฏการณ์แตกแยกกันทางความคิด และพร้อมที่จะนำไปสู่การแตกหักได้ทุกเมื่อ ซึ่งคนไทยคงคาดเดาได้ไม่ยากกับความรุนแรง ควันไฟ และคาวเลือดที่เพิ่งผ่านไป ซึ่งยังไม่เห็นสัญญาณใดๆ ที่จะแก้ไข นอกจากการคิดแก้แค้น เอาคืน ตราบใดที่เรื่องของความขัดแย้งนี้ตีวงไว้ให้นักการเมืองและรัฐสภาจัดการเยียวยาและปรองดอง หากเป็นเช่นนี้บทบาทของพลเมืองและภาคประชาสังคมจะอยู่ที่ใดเล่า เพราะการแตกแยกทางการเมืองที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน สาเหตุเกิดจากนักการเมืองล้วนๆ และยังส่งผลให้เกิดความไม่มั่นคงทางสังคมอย่างทั่วด้าน อันเป็นการคุกคามต่อการดำรงอยู่ของความเป็นมนุษย์ที่ต้องการความมั่นคงและสงบสุข ซึ่งถือว่าเป็นภัยคุกคามที่มีผลกระทบต่ออำนาจอธิปไตยด้วยเช่นกัน เพราะพลเมืองผู้เป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยได้ถูกตัดขาดจากการมีส่วนร่วมในการสร้างความปรองดองให้เกิดขึ้นในชาติ อีกทั้งยังเป็นการละเมิดสิทธิของพลเมืองอีกด้วย ในเมื่อการเมืองเป็นเรื่องการทำประโยชน์หรือกิจสาธารณะ เรื่องของรัฐก็เป็นเรื่องสาธารณะ และรัฐในระบอบประชาธิปไตยก็มีพลเมืองเป็นศูนย์กลางและเป็นผู้ค้ำยันการอยู่รอดของรัฐด้วย ดังนี้ การแสวงหาแนวคิดเพื่อการ “ปรองดอง” จึงต้องให้พลเมืองได้มีส่วนในการกำหนดด้วย เพราะถือเป็นหน้าที่และความรับผิดชอบของพลเมือง ที่จะพิทักษ์รักษาความมั่นคงของสังคมและรัฐ นี่จึงเป็นวิธีการเดียว คือ วิธีการประชาธิปไตยที่เปิดโอกาสให้ทุกภาคส่วนได้เข้ามาระดมหาทางแก้ไขปัญหาของสังคม นี่จึงเป็นบทบาทและเป็นภาระของพลเมืองที่จะต้องช่วยกันส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิของพลเมือง และสิทธิมนุษยชน คือ สิทธิมนุษย์ในสังคมที่มีสมองที่จะคิด และรักในเสรีภาพที่จะแสดงออก บอกความถูกผิด ชั่วดี อย่างตรงไปตรงมาด้วยความรับผิดชอบต่อสังคม ด้วยความรักในความยุติธรรมอย่างเสมอหน้าโดยสันติวิธี เวทีการปรองดองที่ปราศจากวิธีการประชาธิปไตยที่มีพลเมืองเป็นแกนหลัก จึงไม่มีอะไรมากไปกว่าการเมืองของนักการเมืองกันเองที่ปฏิเสธบทบาทพลเมืองและละเมิดสิทธิพลเมืองทั้งหลายอีกด้วย การพูดเรื่องปรองดองในทุกวันนี้จึงต้องเปิดใจกว้างและรับฟังจากทุกฝ่าย ทุกพื้นที่ อย่ารวบรัดตัดตอน ผูกขาดความถูกผิดอยู่ที่ฝ่ายการเมือง หรือแบบพวกมากลากไป สังคมต้องการความรู้ทั่วด้านจากทุกภาคส่วน และรอการตกผลึกความคิดร่วมกันจากทุกฝ่าย แม้อาจต้องใช้เวลา ก็นับว่าจำเป็นเพื่อที่ทุกๆ ฝ่ายจะก้าวไปได้ด้วยกัน โดยไม่ดึงดันจากฝ่ายใดๆ ด้วยความอดทน อดกลั้น และด้วยสันติวิธีเท่านั้น ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา