โรงเรียน (ใกล้) ตายแล้ว ในช่วงที่เราเผชิญกับวิกฤติตั้งแต่ปี 2540 ถึงปัจจุบัน ทั้งด้านเศรษฐกิจและการเมือง กระทั่งเรื่องภัยพิบัติที่เพิ่งผ่านไปหมาดๆ แต่ละครั้งก็บอกตรงกันว่าเรามีปัญหาเรื่องโครงสร้างพื้นฐาน และเรื่องคุณภาพคน ซึ่งทั้งสองเรื่องนี้ต้องรีบทำ มิเช่นนั้นจะไม่ทันการแข่งขันกับกระแสของโลก เอาเป็นว่าเรื่องใหญ่ๆ ที่ว่าต้องทำเร่งด่วนตั้งท่ามาตั้งแต่วิกฤติเศรษฐกิจรอบแรก กระทั่งจัดการให้มีปฏิรูปการเมือง ตามติดด้วยปฏิรูปการศึกษา ปีนี้ พ.ศ. 2555 แล้ว เป็นเวลา 15 ปีที่ผ่านไป ปัญหาโครงสร้างพื้นฐานที่ว่าไม่พร้อมก็ยังคงอยู่ อีกทั้ง การปฏิรูปการศึกษารอบแรกในปี 2542 และขณะนี้กำลังอยู่ในรอบที่ 2 ทิศทางการศึกษาก็ยังไม่แน่นอน รัฐมนตรีว่าการก็เปลี่ยนบ่อยในแต่ละห้วงของรัฐบาล การศึกษาเป็นเรื่องสำคัญสุดๆ เป็นเรื่องการสร้างคนให้ไปสร้างประเทศให้เจริญรุ่งเรือง การสร้างสิ่งแวดล้อมทางการศึกษา นับแต่โรงเรียน จนถึงอุดมศึกษา ตั้งแต่เด็กถึงรัฐมนตรี จึงต้องยึดในทางที่ถูก คิดให้เป็นธรรม เพื่อต่อสู้กับทางที่ผิด เป็นเท็จ และสุ่มเสี่ยงไร้คุณธรรม เพื่อปูทางสร้างบรรทัดฐานทางสังคม ทั้งความคิดและอุปนิสัย ให้คนคุ้นชินกับการปฏิบัติไปในทางสันติธรรม มากกว่าการแก่งแย่ง เบียดเบียนกัน ประหนึ่งการทำสงครามย่อมๆ ระหว่างกัน การศึกษาไทยจึงควรเป็นทางที่จะสร้างคนให้เป็นมนุษย์ที่มีจิตใจสูง ด้วยความรู้ ความคิด และคุณธรรม เป็นพื้นฐาน ส่วนความเก่ง ความชำนาญ ให้ไปสร้างงาน สร้างอาชีพ หรือรับจ้าง ก็สามารถพัฒนาต่อยอดไปตามความถนัดและศักยภาพ โดยไม่ละทิ้งพื้นฐานของความเป็นมนุษย์ กล่าวสำหรับข่าวรัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการคนใหม่ มีนโยบายการให้บริจาคเงินแก่โรงเรียนได้ โดยโรงเรียนสามารถเพิ่มห้องพิเศษได้นั้น ถือว่าเป็นของเก่าที่เล่ามานานแล้วในเรื่องแป๊ะเจี๊ยะ เพื่อแลกกับการได้ที่นั่งเรียนสำหรับเด็กฝาก การให้เงินบริจาคครั้งนี้จึงเป็นเงื่อนไขที่เปิดโอกาสให้ “เงิน” และ “เส้นสาย” มีอำนาจเหนือความถูกต้องชอบธรรม และความเสมอภาคทางการศึกษาของบุคคลที่รัฐจะต้องจัดให้อย่างทั่วถึงและเป็นธรรม การบริจาคด้วยเงื่อนไขเช่นนี้ จึงทำลายคุณค่าของการบริจาคในความหมายเดิม ที่หมายถึง การสละให้ เป็นความเสียสละที่เห็นแก่ประโยชน์สุขผู้อื่นและส่วนรวมโดยไม่หวังสิ่งตอบแทน เป็นการให้ในความรักของความเป็นเพื่อนมนุษย์โดยแท้ การบริจาคที่พ่วงด้วยผลประโยชน์ต่างตอบแทนเช่นนี้ จึงเท่ากับได้ทำลายคุณค่าที่ดีงามของสังคมและของศาสนิกชน ด้วยเชื่อว่าประโยชน์ของปัจเจกนั้น มีความเชื่อมโยงสัมพันธ์กับประโยชน์สุขของส่วนรวมและสังคม การบริจาคกับการศึกษาเป็นสิ่งดีงามที่พึงทำได้ และควรทำให้มาก แต่ต้องไม่พ่วงเงื่อนไข เพราะการศึกษาไม่ใช่การค้า และไม่ใช่ที่แลกเปลี่ยนสินค้า หากแต่เป็นโรงเรียน โรงหล่อจริยธรรมและวิชาความรู้ให้กุลบุตร กุลธิดา ได้เติบโตเป็นคนมีคุณภาพและคุณธรรม ไม่ใช่สถาบันสอนวิชาศรีธนญชัย ที่จะพูดและทำให้สิ่งผิดให้กลายเป็นถูก กลายเป็นโรงเลื่อยจริยธรรมให้ขาดวิ่น โดยไม่คำนึงถึงศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ ที่คาดหวังไว้ว่า เมื่อเด็กๆ “โตไปไม่โกง” นั้น เป็นอันเลิกคิด และวันนี้ผู้ใหญ่คิดไม่ถูก และโกงกันตั้งแต่ต้นทางที่การศึกษาเสียแล้ว อีกทั้ง คุณภาพการศึกษาก็ตกต่ำจนถึงที่สุด ซ้ำร้าย ยังหาคนรับผิดชอบไม่ได้ มีโรงเรียนอาการขนาดนี้ ก็ถือว่า (ใกล้) ตายแล้ว ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา