มหาอุทกภัยกับความไม่เชื่อมั่น อภิมหาอุทกภัย ปี พ.ศ. 2554 ที่เกิดขึ้นส่งผลกระทบต่อทุกชีวิต ทุกสาขาอาชีพ ทุกภาคส่วนทั้งสังคม ขณะที่นักลงทุนสูญเสียความเชื่อมั่น ประชาชนหมดความเชื่อถือต่อการบริหารจัดการวิกฤตของภาครัฐ โรงงานอุตสาหกรรมจมน้ำมิดหลังคา บ้านเรือน ที่พักอาศัย และอู่ข้าว-อู่น้ำ เรือกสวนไร่นาของเกษตรกรตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำถูกทำลายสิ้น เส้นทางคมนาคมสายหลักใช้การไม่ได้ทั้งทางถนนและทางรถไฟที่น้ำท่วมสูง เส้นทางความเสียหายและสูญเสียอย่างที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนในรอบ 50 ปี ก็ได้เกิดขึ้นตลอดแนวของเส้นทางน้ำ อันเกิดจากพายุหลายลูกตั้งแต่เดือนสิงหาคมถึงเดือนตุลาคม หลายพื้นที่จึงถูกน้ำท่วมขังอยู่นานนับเดือน ทั้งสถานที่ราชการ รวมถึงโรงเรียน มหาวิทยาลัย ไม่เว้นแม้สนามบินดอนเมือง อันเป็นที่ตั้งของศูนย์ประสานงานเพื่อช่วยเหลือผู้ประสบภัย (ศปภ.) ของรัฐบาล ความสับสนในข้อมูลและความอลหม่านเกิดขึ้นทั่วทุกพื้นที่ของสังคม อาการสำลักความไม่เชื่อถือในข้อมูลของรัฐบาลเกิดขึ้นเมื่อมีการอพยพผู้คนหลายพื้นที่ และหลายครั้ง ปรากฏการณ์การบริหารจัดการภาวะวิกฤตน้ำแบบ “เอาไม่อยู่” ลามไปถึงศูนย์บัญชาการน้ำท่วมที่เรียกว่า ศปภ. ที่ดอนเมืองก็ต้องอพยพเช่นเดียวกับประชาชน ความแตกแยกและความขัดแย้งกันทางสังคมเพิ่มมากขึ้นในเรื่องการบริหารจัดการ ทั้งระหว่างส่วนราชการด้วยกันเอง ระหว่างรัฐบาลกลางกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เช่น กทม. รัฐบาลกลาง กับส่วนภูมิภาค ระหว่างส่วนราชการกับชาวบ้าน และระหว่างชาวบ้านกับชาวบ้านด้วยกันเองที่ได้รับผลกระทบจากการบริหารของภาครัฐ การจะเรียกใช้โอกาสวิกฤตของน้ำท่วมเพื่อแสวงหาความปรองดองดังที่รัฐบาลร้องหา จึงเป็นไปไม่ได้เอาเสียเลย ความไม่มีเอกภาพเมื่อรัฐมนตรีของรัฐบาลขัดแย้งกันเองในเรื่องข้อมูลและการบริหารจัดการ บวกกับภาพความแปลกแยกและความไม่เชื่อมั่นต่อรัฐบาลยิ่งมีมากขึ้นในหมู่ภาคธุรกิจและภาคประชาสังคม จึงปรากฏความอ่อนแอของภาคการเมือง ภาวะการนำของรัฐบาล และการทำงานของส่วนราชการต่างๆ ทุกระดับที่ขาดการประสานการทำงานอย่างมีบูรณาการ การไร้ประสิทธิภาพในการให้ข้อมูลข่าวสารที่ถูกต้องของรัฐบาล ถูกทดแทนด้วยการรายงานข่าวสถานการณ์น้ำท่วมจากจุดเกิดเหตุต่างๆ ผ่านประชาชน (Citizen Report) โดยตรงจำนวนมาก การระดมสรรพกำลังออกมาช่วยเหลือเรื่องสิ่งของจำเป็นทั้งอุปโภคและบริโภคชนิดข้ามถิ่น โดยพลังจิตอาสา ไม่ต้องมีการร้องขอ จึงเห็นได้จากการรวมตัวกันเป็นทีมของชาวต่างจังหวัดที่มีรถขนาดใหญ่ มีเรือ มีอาหาร มียาที่จำเป็น ถูกส่งมาช่วยผู้ประสบภัยทั้งที่กรุงเทพฯ และจังหวัดโดยรอบ ทั้งนี้ ผนวกกับภาคธุรกิจที่ร่วมแรงแข็งขันกับภาคประชาชนด้วย เป็นความเชื่อมั่นและความเป็นเอกภาพในหมู่ประชาชนต่อการแก้ไขปัญหาแบบพึ่งพากันเอง สะท้อนความไร้เอกภาพและความไม่เชื่อมั่นต่อภาคราชการ การเมือง และรัฐบาล มหาอุทกภัยครั้งนี้ จึงเป็นทั้งประสบการณ์ และบทเรียนให้แก่ทุกฝ่าย สำหรับภาคพลเมืองต้องเพิ่มการพัฒนาการเข้าถึงข้อมูลและเข้าไปมีบทบาทกำกับ ตรวจสอบการทำงานของกลไกรัฐ และรัฐบาลให้มากขึ้น เพื่อลดการพึ่งพาต่อภาครัฐราชการอย่างถึงที่สุด สำหรับฝ่ายราชการและรัฐบาล ต้องเปิดโอกาสให้ภาคประชาชนได้เข้าไปมีส่วนร่วมและเปิดเผยข้อมูล ข้อเท็จจริงอย่างตรงไปตรงมาให้ถึงที่สุดเช่นกัน เพื่อที่จะเป็นการเพิ่มประสิทธิภาพให้แก่การร่วมมือกันของทั้งสังคมในการฝ่าวิกฤตร่วมกันตั้งแต่ระดับส่วนการปกครองท้องถิ่นจนถึงระดับรัฐบาล ที่แต่ทำเช่นนี้ ความเชื่อมั่นทั้งสังคมจึงจะเกิดขึ้นได้ ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา