สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ข้ามฟ้าไปสนทนา เรื่อง ประชาสังคมกับสังคมการเมือง (ตอนที่ 1)

ยศวดี บุณยเกียรติ

อารัมภบท

เมื่อกลับจากยุโรป ดิฉันเอาภาพที่ถ่ายโพสต์ไว้บนเฟซบุ้ค เพื่อนๆ ที่เข้าไปดูถามว่า “เธอไปทำอะไรมา ประชุมหรือ?” (คงจะเห็นแต่งตัวดูเป็นทางการ) ไม่รู้จะตอบอย่างไรสั้นๆ เลยบอกว่า “ไปเดินไปเดินมา แล้วก็พูดภาษาอังกฤษอีกนิดหน่อย”

สิ่งที่ไปทำก็มีแค่นั้นจริงๆ

แต่เบื้องลึกเบื้องหลังมันมีเรื่องที่ต้องอธิบายกันยืดยาวมากกว่านี้ มันมีทั้งเหตุที่ได้ไป มีสิ่งที่ได้พบเห็นเรียนรู้ ได้คิดตริตรอง ใคร่ครวญ วิเคราะห์ จนกลายเป็นกระบวนการเรียนรู้ในบริบทใหม่ในเรื่องของภาคประชาสังคมกับการเมืองที่อยากจะแบ่งปันเล่าสู่กันฟังไว้ ณ ที่นี้

เมื่อไร ที่ไหน และทำไม

3 คำสำคัญที่ต้องชัดเจนก่อนออกเดินทางคือ ไปเมื่อไร ไปที่ไหน และไปทำไม
วันที่ออกเดินทาง คือ เสาร์ 11 กันยายน 2553 เส้นทางบินสุวรรณภูมิ-แฟรงค์เฟิร์ต-บรัสเซลส์ (จะมีคนมารับที่สนามบิน) วันกลับ ศุกร์ 17 กันยายน 2553 เส้นทางบินเบอร์ลิน-แฟรงค์เฟิร์ต-สุวรรณภูมิ (อ้อ แปลว่าจากบรัสเซลส์จะมีการบินมาเบอร์ลินด้วย)

ก็แปลว่าเราจะไปสองเมืองในสองประเทศ คือ บรัสเซลส์ เมืองหลวงของประเทศเบลเยี่ยม และเบอร์ลิน เมืองหลวงของประเทศเยอรมัน (ดีจริงๆ เมืองแรกเคยไปแล้ว แต่เมืองหลังยังไม่เคยไป)

ไปทำไม? คำถามนี้สำคัญต่อการเตรียมตัว ต้องอ่านโจทย์ให้ดีๆ ว่าเขาให้ไปทำอะไร ไปเข้าสัมมนา (ฟังอย่างเดียว) หรือไปเข้าเวิร์คช้อป (ต้องมีปฏิสัมพันธ์) หรือว่าไปทำอะไรกันแน่

ใบปะหน้าของโปรแกรมที่ส่งมาเขียนเอาไว้ว่าดังนี้

DIALOGUE PROGRAMME

For selected KAS-Partners

From Afghanistan, Malaysia, Pakistan, Thailand and Vietnam

‘Strengthening the interaction of

Civil-society with political society’

Brussels and Berlin

Sunday, 12 to Friday, 17 September 2010

Hosted by Konrad-Adenauer-Stiftung,

‘Multinational Dialogue on Development Policy’

สรุปว่ามูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ เชิญไปสนทนาในเรื่องการสร้างความเข้มแข็งให้ภาคประชาสังคมในการมีบทบาทต่อสังคมการเมือง โดยมีตัวแทนจากอีก 4 ชาติที่ได้รับเชิญไปเช่นกัน

เพราะเหตุนี้ ดิฉันจึงตั้งชื่อเรื่องว่า “ ข้ามฟ้าไปสนทนาเรื่องประชาสังคมกับสังคมการเมือง”

นับว่าเป็นชื่อเรื่องที่บอกนัยถึง 2 อย่างด้วยกัน คือ “ไปไกล” และ “ ไปสนทนา” ... แปลว่าไม่ใช่การพูดฝ่ายเดียว แต่เป็นการพูดคุยซึ่งคงจะมีการถามตอบด้วย

คราวนี้ก็ถึงคำถาม...ไปเพื่อวัตถุประสงค์อันใด

ประชาสังคม กับสังคมการเมือง

2 คีย์เวิร์ดนี้ มีความสำคัญที่ทำให้มูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ เชิญตัวแทนจากภาคประชาสังคม 6 คน จาก 5 ประเทศ บินข้ามน้ำข้ามฟ้าไปสนทนาแลกเปลี่ยนความคิดกับตัวแทนของภาคประชาสังคมและสังคมการเมืองของประเทศในประชาคมยุโรป

ในโปรแกรมไม่ใช้คำว่า “วัตถุประสงค์” หรือ objective ของการไป แต่ใช้คำว่า context ซึ่งแปลว่า “อรรถาธิบาย” ซึ่งสรุปย่อได้ว่า

ในสังคมประชาธิปไตยนั้น มีสองภาคส่วนหรือจะเรียกว่าองค์กรก็ได้ ที่มีความสำคัญไม่แพ้กันคือ ภาคสังคมการเมือง (คือบรรดาพรรคการเมือง) และภาคประชาสังคม (บางคนเรียกว่า สังคมประชา คือประชาชนธรรมดาที่ไม่ใช่นักการเมืองและผู้ที่เกี่ยวข้องกับพรรคการเมือง)

เพราะเหตุที่สังคมการเมืองทำหน้าที่บริหารประเทศโดยการกำหนดนโยบาย (ซึ่งมีผลกระทบต่อประชาชนทุกคนในประเทศ) ดังนั้นสังคมการเมืองจึงต้องฟังความเห็น ความต้องการ เพื่อจะกำหนดนโยบายที่เป็นประโยชน์และตรงกับความต้องการของประชาชน องค์กรภาคประชาสังคมจึงถือว่าเป็นตัวแทนของประชาชนที่จะมีการติดต่อปฏิสัมพันธ์กับสังคมการเมืองได้ในหลายรูปแบบ เช่นการติดต่อสื่อสาร เรียกร้อง ไปจนกระทั่งการมีบทบาทชี้แนะชี้นำไปจนถึงมีอิทธิพลทำให้สังคมการเมืองกำหนดนโยบายในเรื่องต่างๆ

เพราะเหตุที่องค์กรภาคประชาสังคมมีความสำคัญยิ่งในสังคมประชาธิปไตยเช่นนี้ จึงควรที่จะมีความเข้มแข็ง และมีอิสระในการดำเนินการที่ไม่ถูกครอบงำโดยภาคการเมือง องค์กรภาคประชาสังคมจะต้องได้รับความเชื่อถือไว้วางใจ และมีฐานข้อมูลข่าวสารที่เพียงพอ ตลอดจนมีความสามารถในการติดต่อเข้าถึงเจ้าหน้าที่รัฐในระดับสูงได้

การเชิญตัวแทนภาคประชาสังคมจาก 5 ประเทศมาในครั้งนี้จึงเพื่อให้ได้มองเห็นว่า (ประชาคมยุโรปและประเทศเยอรมัน) มีกระบวนการอย่างไรในการกำหนดนโยบาย เพื่อให้ตัวแทนจาก 5 ประเทศได้พบปะพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับบรรดานักคิดและองค์กรภาคประชาสังคมของยุโรป กับตัวแทนสังคมการเมืองและสมาชิกรัฐสภายุโรป

สองคำที่เข้าใจแล้วคือ ภาคประชาสังคม [civil-society] และ สังคมการเมือง [political society]

ตอนนี้มีอีกคำที่ต้องให้ความสำคัญคือ “รัฐสภายุโรป” [European Parliament] ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับ “ประชาคมยุโรป” [European Union-EU] หรือไม่ อย่างไร และมีความสำคัญอย่างไร และเกี่ยวข้องกับมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ อย่างไร

ก่อนจะไปถึงว่าดิฉันไปพบใคร สนทนาเรื่องอะไร เรียนรู้อะไรใหม่ และได้ข้อคิดอะไรกลับมา เราไปทำความเข้าใจกับ ประชาคมยุโรป และรัฐสภายุโรป กันก่อนดีกว่า

ผู้ได้รับเชิญทั้ง 5 ชาติ ร่วมถ่ายภาพกับเจ้าหน้าที่มูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ในสำนักงานมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ (Konrad Adenauer Stiftung-KAS) กรุงบรัสเซลส์ เบลเยี่ยม (จากซ้าย) คาลิด จาฟาร์ (Khalid Jaafar) ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยนโยบาย (Institute for Policy Research-IPR) มาเลเซีย, ยศวดี บุณยเกียรติ ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา, มิเรียม ฟิชเชอร์ (Miriam Fischer) ผู้ช่วยโครงการ Multinational Dialogue on Development Policy, KAS, แอนเดรีย ออสไตเมอร์ เดอ โซซา (Andrea Ostheimer de Sosa) ผู้อำนวยการโครงการ Multinational Dialogue on Development Policy, KAS, ข่าน อาเหม็ด โกรายา (Khan Ahmed Goraya) ผู้อำนวยการฝ่ายบริหาร สถาบันบริการรัฐสภา (Institute for Parliamentary Services-PIPS, ปากีสถาน, อลิซาเบธ แซนฟุคส์ (Elisabeth Sandfuchs) ผู้ช่วยวิจัย Multinational Dialogue on Development Policy, KAS, ศาสตราจารย์ วู ธิ วินห์ (Prof. Vu Thi Vinh) รองเลขาธิการสมาคมเมืองแห่งเวียดนาม (Association of Cities of Vietnam – ACVN เวียดนาม, และ ดร.ฮามิดูลา นูร์ อิบัด (Dr.Hamidullah Noor Ebad) ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยนโยบายแห่งชาติ (National Centre for Policy Research-NCPR อัฟกานิสถาน, (ผู้ที่ไม่อยู่ในภาพคือ ดร.วุฒิสาร ตันไชย รองเลขาธิการสถาบันพระปกเกล้า ซึ่งกำลังเดินทางมาในวันนั้น)

(อ่านต่อฉบับหน้า)