เสรีภาพในการชุมนุมในที่สาธารณะ (ครั้งที่ 2) วันเสาร์ที่ 6 พฤศจิกายน 2553 สถาบันนโยบายศึกษา โดยการสนับสนุนของมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ได้จัดการเสวนาแสดงความคิดเห็น เรื่อง “เสรีภาพในการชุมนุมในที่สาธารณะ” ขึ้นอีกเป็นครั้งที่ 2 ในครั้งนี้จัดที่ห้องแวนด้า 1 โรงแรม ทีเค พาเลซ ถนนแจ้งวัฒนะ กรุงเทพฯ มีผู้เข้าร่วมเสวนาจากครั้งที่แล้ว และผู้เสวนาใหม่ เข้าร่วมจำนวน 17 คน ประกอบด้วย นักวิชาการ นักกฎหมาย เจ้าหน้าที่ของรัฐ นักธุรกิจ และนักศึกษา คุณธีรพันธ์ นาทีกาญจนลาภ อนุกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ด้านเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เป็นผู้ดำเนินรายการ กล่าวเปิดประเด็นถึงวัตถุประสงค์การจัดเสวนาในเรื่องดังกล่าวขึ้นอีกครั้งว่า จะได้เป็นเวทีแลกเปลี่ยนทัศนะเกี่ยวกับการชุมนุมสาธารณะ เพื่อลดผลกระทบต่อการชุมนุมในที่สาธารณะให้สังคมไทย และขอให้ผู้เข้าร่วมเสวนาได้แสดงความคิดเห็นต่อจากการเสวนาครั้งที่แล้วในเรื่องความจำเป็นที่จะต้องมีกฎหมายเกี่ยวกับการชุมนุมในที่สาธารณะ คุณโสพล จริงจิตร ผู้อำนวยการกลุ่มตรวจสอบเรื่องร้องเรียนศาล 3 สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวเพิ่มว่า การเสวนาครั้งที่ผ่านมามีทั้งผู้ที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ อีกทั้งยังได้หัวข้อสรุปเพิ่มเติมใน 8 ประเด็น คือ 1) พ.ร.บ.เสรีภาพในการชุมนุมในที่สาธารณะต้องออกมาเพื่อคุ้มครอง รักษาความสงบเรียบร้อย 2) ประเภทของการชุมนุม (การชุมนุมอยู่กับที่, การเดินประท้วง) 3) วิธีการจัดการชุมนุม 4) มาตรการคุ้มครองการชุมนุม 5) ข้อจำกัดของการชุมนุม 6) ข้อยกเว้นในการชุมนุม (การชุมนุมตามประเพณี, การชุมนุมทางวิชาการ) 7) หน้าที่ของผู้จัดการชุมนุม และ 8) บทลงโทษผู้ฝ่าฝืนการชุมนุม การเสวนากันวันนี้ก็เพื่อรับฟังความคิดเห็นเพิ่มเติมจากกรอบ 8 ประการข้างต้น เพื่อนำไปใช้ในงานวิจัยต่อไป คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา กล่าวถึงความคืบหน้าของร่าง พ.ร.บ.การชุมนุมในที่สาธารณะ พ.ศ. .... ของรัฐบาลว่า อยู่ในสภาฯ แล้ว ความเป็นไปได้ที่จะสามารถทำได้ก็คือ นำความคิดเห็นของทุกท่านเสนอให้สภาพิจารณาประกอบ หรือหากมีความเป็นไปได้ก็อาจจะทำร่าง พ.ร.บ. ในอนาคต หากการเมืองมีการเปลี่ยนแปลงและอยู่ในโอกาสที่จะทำได้ อย่างไรก็ตาม การเสวนาเรื่องนี้จะยังมีอีก 3 ครั้ง ในภูมิภาคด้วย สุดท้ายก็จะเป็นผลงานวิจัยเพื่อเผยแพร่สู่สาธารณะ และโดยส่วนตัวก็เห็นด้วยที่จะมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ เพราะการชุมนุม โดยเฉพาะการชุมนุมทางการเมือง ก่อให้เกิดปัญหาทางเศรษฐกิจ สังคม อีกทั้งผู้นำการชุมนุมยังขาดความรับผิดชอบที่จะคุ้มครองให้ความปลอดภัยต่อผู้มาร่วมชุมนุม ฝ่ายเจ้าหน้าที่รัฐก็ใช้ดุลพินิจที่ผิดพลาดได้ จึงต้องมีกฎหมายเพื่อบอกว่าเจ้าหน้าที่รัฐต้องทำอะไร และไม่ต้องทำอะไรให้ชัดเจนที่จะไม่ละเมิดสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐาน และประชาชนทั่วไปต้องได้รับการคุ้มครองป้องกันเพื่อให้ได้ใช้ชีวิตทั้งส่วนตัวและสาธารณประโยชน์ได้ตามปกติ ดร.เฉลิมชัย ยอดมาลัย นสพ.แนวหน้า กล่าวว่า ไม่เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ มีความคิดว่า การชุมนุมนั้นผู้ที่มาชุมนุมหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องควรมีจิตสำนึกด้วยตนเองในการมาชุมนุมหรือการจัดชุมนุมที่จะกระทำโดยสงบไม่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อนและปราศจากอาวุธ ยกตัวอย่างการชุมนุมของต่างประเทศ เช่น ประเทศฝรั่งเศส การชุมนุมของเขาจะไม่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน ตำรวจไม่ถืออาวุธ ดังนั้น ขอยืนยันว่าคนไทยมีสิทธิและเสรีภาพในการชุมนุม แต่ต้องมีจิตสำนึกที่ดีที่จะไม่ทำให้คนอื่นเดือดร้อน เช่น ไม่ยึดถนน ไม่ส่งเสียงดังเกินเหตุ และไม่ถืออาวุธ เช่น มีด ระเบิด เข้าไปชุมนุม คุณพิทักษ์ เกิดหอม คณะอนุกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติเพื่อพิจารณากลั่นกรองเรื่องร้องเรียน กล่าวว่า เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ แต่กฎหมายที่ออกมานั้นควรเป็นในลักษณะที่ “ส่งเสริมการใช้สิทธิการชุมนุม” มากกว่า “การจำกัดสิทธิการชุมนุม” บรรยากาศในห้องสัมมนา ด้าน รศ.ดร.สุธาชัย ยิ้มประเสริฐ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งเข้าร่วมเสวนาเรื่องดังกล่าวในครั้งที่ผ่านมากับสถาบันฯ ยังยืนยันความเห็นเดิมว่า ไม่เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ เพราะ 1) การชุมนุมเป็นอาวุธของประชาชน คนด้อยโอกาส การจำกัดการชุมนุมด้วยการออกกฎหมายไม่สามารถแก้ปัญหาได้ 2) ระดับความรุนแรงของการชุมนุมทางการเมืองผันแปรไปตามความเป็นประชาธิปไตยหรือไม่เป็นประชาธิปไตย ดังนั้น การชุมนุมจึงไม่ใช่เรื่องร้ายแรงในระบอบประชาธิปไตย ควรหาทางออกโดยทำให้บ้านเมืองอยู่ในภาวะปกติ และ 3) ความรุนแรงที่เกิดจากการชุมนุมส่วนใหญ่เกิดจากรัฐ ดังนั้น ปัญหาของการชุมนุมในที่สาธารณะ ต้องแก้ปัญหาที่ต้นเหตุเหล่านี้มากกว่าการจะมาออกกฎหมาย โดยกล่าวทิ้งท้ายว่า แต่หากกฎหมายดังกล่าวมีไว้เพื่อควบคุมการใช้อำนาจของรัฐก็เป็นเรื่องที่ดี คุณสฤษดิ์ วิฑูรย์ สำนักบริหารการทะเบียน กระทรวงมหาดไทย กล่าวว่า เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ เพื่อลดผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับ 3 ฝ่าย คือ เจ้าหน้าที่รัฐ ผู้ชุมนุม และประชาชนทั่วไป และควรสร้างวัฒนธรรมใหม่ที่ดีในการชุมนุม โดยการให้ความรู้ในเรื่องที่เกี่ยวกับการชุมนุม เช่น ขอบเขตของการชุมนุม แก่เยาวชน ประชาชน เพื่อให้ใช้สิทธิและเสรีภาพอย่างถูกต้อง ไม่ใช้ความรุนแรงและสร้างความเสียหายแก่ส่วนรวม เพราะจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นที่ผ่านมาอาจทำให้เยาวชนไม่เข้าใจและเป็นแบบอย่างที่ไม่ถูกต้อง ดร.นคร เสรีรักษ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านข้อมูลข่าวสาร สำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ กล่าวว่า ไม่เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ เพราะเมืองไทยมีกฎหมายอยู่หลายฉบับแล้ว ถ้ามีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะเพิ่มอีกฉบับหนึ่งจะทำให้ประชาชนสับสน ควรหาวิธีที่จะทำให้สังคมมองการชุมนุมเป็นเรื่องปกติ โดยให้ความรู้/ความเข้าใจอย่างถูกต้องแก่สังคมด้วยวิธีการสร้างสำนึกพลเมืองที่รับผิดชอบ รวมถึงจะทำอย่างไรให้การชุมนุมออกมาเป็นเรื่องธรรมชาติ คุณศรีสุวรรณ จรรยา สมาคมต่อต้านสภาวะโลกร้อน กล่าวว่า เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ แต่ต้องออกกฎหมายมาเพื่อส่งเสริมสิทธิของผู้มาชุมนุม และคุ้มครองผู้ที่ได้รับผลกระทบจากการชุมนุม เพราะกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะของรัฐบาลขณะนี้ มีเป้าหมายหลักเพื่อหวังปิดกั้นเสรีภาพการชุมนุมของฝ่ายตรงข้ามทางการเมือง ดังนั้น ทางออกที่ดี รัฐบาลต้องสร้างการมีส่วนร่วมและเปิดรับฟังความคิดเห็นของประชาชนในการออกกฎหมายดังกล่าวด้วย คุณเอกสิทธิ์ เชี่ยวสิริขจร และคุณศุภกาญจน์ ผลกล่ำ นักศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร เพชรบุรี มีความเห็นคล้ายกันว่า ไม่เห็นด้วยถ้าจะมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ แต่ถ้ามีกฎมายที่ออกมาต้องใช้ได้จริง ซึ่งเป็นเรื่องยาก ผู้มาชุมนุมส่วนใหญ่ นอกจากการมาชุมนุมทางการเมืองแล้ว ยังมาชุมนุมเพื่อเรียกร้องถึงความไม่เท่าเทียม ทั้งเรื่องการศึกษา สาธารณูปโภค ด้วย ดังนั้นสิ่งที่รัฐควรจะพิจารณาเป็นลำดับแรกคือ หาสาเหตุของการชุมนุมว่าเกิดขึ้นเพราะเหตุใดจะได้แก้สาเหตุของปัญหาเหล่านั้นได้ถูกต้อง คุณชาตรี ดารามาศ และคุณกุสุมา มัชฌิมา สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน มีความเห็นสอดคล้องกันว่า ถ้าให้ความรู้ความเข้าใจแก่ประชาชน สร้างวิธีคิด ปลูกจิตสำนึกที่ดี ทำให้ผู้นำการชุมนุมมีความรับผิดชอบต่อผู้มาเข้าร่วมชุมนุม และผู้ที่ได้รับผลกระทบจากการชุมนุม ทำได้ดังนี้แล้วกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะก็ไม่มีความจำเป็น เพราะกฎหมายเท่าที่มีอยู่ก็เพียงพอแล้ว คุณรณชัย สุรประพิณ คณะกรรมการสถาปนาชมรมสำนึกไทย เห็นดัวยกับ ดร.เฉลิมชัย และยังยืนยันเหมือนการเสวนาครั้งที่ผ่านมาว่า กฎหมายเท่าที่เขียนไว้ในรัฐธรรมนูญเพียงพอแล้ว ไม่จำเป็นต้องมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะเพิ่มขึ้นมาอีก แต่ปัญหาเกิดเพราะไทยไม่ใช่นิติรัฐจึงมีการใช้อำนาจและปฏิบัติสองมาตรฐานต่อผู้ชุมนุม พ.ต.อ.สมพล รัฐกาญจน์ อดีตอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวว่า ควรมีกฎหมายเกี่ยวกับการชุมนุมในที่สาธารณะ แต่ต้องมีเพื่อคุ้มครองและส่งเสริมสิทธิผู้ชุมนุม/ผู้ด้อยโอกาส และผู้ที่ได้รับผลกระทบจากการชุมนุม ด้วย คุณสุพจน์ เวชมุข ผู้อำนวยการกลุ่มงานตรวจสอบเรื่องร้องเรียนศาล 2 สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวว่า เห็นด้วยกับการมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ การชุมนุมเกิดขึ้นเพราะมีปัจจัย 2 ประการ คือ 1) การชุมนุมมีวัตถุประสงค์ทางการเมือง และ 2) ชุมนุมเพราะได้รับความเดือดร้อน ดังนั้น ถ้าจะมีกฎหมายหรือกรอบกติกาเกี่ยวกับการชุมนุมเพื่อแสดงความคิดเห็นของประชาชน ก็เป็นเรื่องที่ดี แต่ต้องเขียนให้เหมาะสมกับสังคมไทย และถ้ารัฐจะจำกัดการใช้เสรีภาพในการชุมนุมของประชาชนได้ ก็ต่อเมื่อการจำกัดเสรีภาพนั้นมีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองความสะดวกของประชาชนที่ใช้ที่สาธารณะ ผศ.ดร.จันทจิรา เอี่ยมมยุรา คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ยังยืนยันความเห็นเดิมจากการเสวนาครั้งที่แล้วว่า ควรมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะที่ส่งเสริมการใช้สิทธิอย่างถูกต้อง เพราะถ้าไม่มีกฎหมายเลยนั้นจะทำให้เกิดการแปลความที่ผิดและความเข้าใจผิดๆ ต่อสิทธิเสรีภาพข้อนี้ และเสนอความเห็นเพิ่มว่ากฎหมายที่จะออกมานั้นควรมีลักษณะ 3 ประเด็น ดังนี้ 1. ต้องกำหนดหน้าที่ของเจ้าหน้าที่รัฐ เช่น ต้องคุ้มครองผู้ชุมนุม, ควบคุมไม่ให้ผู้มาชุมนุมมีการทำผิดกฎหมาย 2. ต้องจัดสรรพื้นที่ชุมนุมให้เหมาะสม โดยมุ่งคุ้มครองพื้นที่ของบุคคลที่สามที่จะได้รับผลกระทบจากการชุมนุม 3. ในกรณีที่เจ้าหน้าที่กระทำรุนแรง กฎหมายต้องบังคับให้ชดใช้ค่าเสียหาย การเสวนาครั้งที่สองนี้ได้ข้อคิดและข้อเสนอถึงความจำเป็นและไม่จำเป็นที่จะต้องมีกฎหมายการชุมนุมในที่สาธารณะ แต่ส่วนใหญ่ก็สะท้อนให้เห็นถึงประโยชน์ที่จะต้องมี อย่างไรก็ดี แม้บางคนจะยังไม่เห็นด้วย แต่ก็ไม่ขัดข้องหากจะมีกฎหมายดังกล่าว โดยที่กฎหมายนี้จะต้องส่งเสริมสิทธิเสรีภาพของประชาชนและจำกัดการใช้อำนาจของรัฐในการใช้ความรุนแรงต่อการชุมนุม อีกทั้ง ต้องคุ้มครองแก่ประชาชนในการใช้สาธารณประโยชน์ในระหว่างที่มีการชุมนุม ด้วยเชื่อว่าหลักทั้ง 3 นี้จะช่วยลดผลกระทบที่จะเกิดจากการชุมนุมได้ หลักจากการเสวนาในครั้งนี้ สถาบันฯ จะได้จัดให้มีการเสวนาอีก 3 ครั้ง ใน 3 ภูมิภาค คือ ภาคเหนือ ภาคอีสาน และภาคใต้ และในแต่ละครั้ง สถาบันฯ จะได้รวบรวมข้อเสนอจากเวทีเสวนา มาเผยแพร่แก่สาธารณะโดยผ่านเว็บไซต์ของสถาบันฯ ต่อไป