มองไปข้างหน้า เดือนตุลาคม เวียนมาอีกครั้ง เป็นรอบที่ 37 นับแต่เหตุการณ์พลังของนักเรียน นักศึกษา และประชาชน ลุกขึ้นมาเรียกร้องสิทธิ เสรีภาพ และต่อต้านเผด็จการทหาร เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม 2516 กลายเป็นหลักไมล์สำคัญของการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองของประเทศ เป็นฐานทางประวัติศาสตร์ที่จารึกไว้ไม่เพียงให้จดจำ แต่สำคัญยิ่งกว่านั้น คือ ต้องให้ได้เรียนรู้อย่างลึกซึ้งต่อเนื่องไม่ขาดสาย 14 ตุลาคม ได้มีการเฉลิมฉลองครั้งสำคัญในโอกาสครบรอบ 30 ปี เมื่อปี 2546 โดยรัฐบาลและรัฐสภาเป็นเจ้าภาพ และได้เรียกขานวันนี้ว่าเป็นวันที่ 14 ตุลาคม มหาปีติ ครั้งนั้น สถาบันนโยบายศึกษาได้รับเชิญจากกรรมาธิการการพัฒนาการเมืองให้ร่วมคิดและร่วมงานครั้งนี้ด้วย สถาบันฯ จึงได้เชิญครูและนักเรียนในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล เข้าร่วมสำรวจเส้นทางประชาธิปไตยจาก มิถุนายน 2475 ถึง พฤษภาคม 2535 ปรากฏว่า ท่านผู้แทนราษฎรที่อยู่ในคณะกรรมาธิการฯ ต่างให้การสนับสนุนเต็มที่ และร่วมลงขันจ่ายเงินส่วนตัวทำหมวก ทำเสื้อ ทำกระเป๋าผ้า ให้เป็นสัญลักษณ์ความสำคัญในการเฉลิมฉลองครั้งนั้น ส่วนครู ก็มีตั้งแต่ผู้อำนวยการ และนักเรียนแสดงความจำนงที่จะร่วมงานมาก ผลจากครั้งนี้ ได้จุดประกายให้กับองค์กรประชาธิปไตยอื่นๆ ทั้งของรัฐและเอกชนได้นำไปทำต่ออีก จึงเป็นการสร้างการเรียนรู้ประวัติศาสตร์จากสถานที่จริงที่ผู้เข้าร่วมงานได้สัมผัสความสะเทือนใจ และความปีติถึงการต่อสู้ของพลังเยาวชนและประชาชนด้วยอุดมการณ์อย่างบริสุทธิ์ใจ ปราศจากอิทธิพลของนักการเมืองแอบแฝง ประเทศไทยมีอุบัติเหตุทางการเมืองเกิดขึ้นอีกหลายครั้ง เป็นโศกนาฏกรรมที่ยากจะลืมเลือน ไม่ว่าเหตุการณ์วันที่ 6 ตุลาคม 2519 เหตุการณ์เดือนพฤษภาคม 2535 และเหตุการณ์ความขัดแย้งทางการเมืองภายหลัง 19 กันยายน 2549 จนถึงปัจจุบัน สร้างความสูญเสียทั้งชีวิตของคนไทยด้วยกัน และทรัพย์สินของชาติอย่างมากมาย ที่เหลืออยู่คือความแตกแยกเพื่อรอการแก้ไข ความผิดพลาดและความขัดแย้งทางการเมืองที่เกิดขึ้นหลายครั้ง และได้ถูกปล่อยให้ผ่านเลยไปทุกๆ ครั้ง กลายเป็นเพียงเรื่องเล่าโดยปราศจากการบันทึกให้จดจำและไม่มีการเรียนรู้อย่างเป็นทางการ อนุชนคนรุ่นหลังจึงไม่อาจล่วงรู้และไม่เคยเข้าใจการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและการเมืองที่ห่อหุ้มพวกเขาอยู่ ด้วยเหตุนี้ การไม่เรียนรู้จึงเป็นบ่อเกิดของความพลาดพลั้งอีกหลายครั้งดังที่เราได้เผชิญกันทุกวันนี้ ประวัติศาสตร์มีโอกาสเกิดขึ้นซ้ำรอยได้เสมอหากเราไม่หาทางป้องกันและแก้ไขความผิดพลาดในอดีต ถึงเวลาที่คนไทยต้องช่วยกัน สุมหัวคิด ใช้หัว (สมอง) ลุย ว่าเราต้องการสังคมไทยแบบไหนในอนาคต คิดกันในปัจจุบันวันนี้ แต่ต้องมองไกลไปในอนาคตให้เห็นว่าแผ่นดินของลูกหลานไทยจะอยู่กันอย่างไรให้ยั่งยืน ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา