ความรู้ คืออำนาจ ไม่มีใครปฏิเสธว่าการเป็นผู้รู้ ผู้มีการศึกษา เป็นหนทางแห่งโอกาสและเป็นเครื่องมือชิ้นสำคัญในการต่อยอดไปสู่การที่จะทำอะไรได้มากขึ้น กระทั่งสามารถมีอำนาจที่จะต่อรองกับผู้อื่นและอยู่เหนือผู้อื่นได้ด้วย เราจึงได้เห็นผู้มีโอกาสทางการศึกษาดีๆ แสดงตัวอยู่เหนือผู้อื่น คนมีความรู้ดี การศึกษาสูง จึงอยู่ในฐานะทางเศรษฐกิจและสังคมสูงกว่าคนที่ด้อยโอกาสทางการศึกษา และยิ่งกว่านั้น คนกลุ่มนี้ก็มีโอกาสทางการเมืองเหนือชั้นกว่าไปอีก การศึกษาของชาติปัจจุบันถูกออกแบบมาให้มีความรู้ตามกันอย่างแคบ ทำให้ผู้รับการศึกษาขาดพลัง การมีมหาวิทยาลัยรัฐมากมายทั้งในส่วนกลาง และส่วนภูมิภาคในทุกจังหวัด จึงยังไม่มีตัวชี้วัดให้เห็นว่า ความรู้ที่จัดให้ในระบบการศึกษาทุกวันนี้ได้ส่งผ่านสาระความรู้และสร้างโอกาสการมีอำนาจต่อรองให้กับประชาชน การจัดการศึกษาที่มิได้ให้ผู้รับการศึกษาได้ยึดโยงกับการเปลี่ยนแปลงของสังคม วิชาการที่ผู้เรียนไม่สามารถนำมาปฏิสัมพันธ์กับความเป็นจริงและข้อเท็จจริงที่เกิดอยู่ทุกเมื่อเชื่อวันได้ การศึกษาในลักษณะนี้จึงไม่สามารถปลดปล่อยความเป็นอิสระและความรักในการแสวงหาความรู้เพิ่มเติมได้ เพราะระบบการศึกษาได้ทำหน้าที่ทั้งชักนำและชี้นำทางความคิด ทำให้เด็กนักเรียน เยาวชน และผู้ด้อยกว่าทั้งหลาย ไม่มีสถานะที่จะโต้แย้งผู้ใหญ่ได้ การขาดเสรีภาพทางความคิดสะท้อนถึงการไม่บรรลุนิติภาวะทางความคิด จึงทำให้ประชาชนคนไทยยังคงตกอยู่ภายใต้อำนาจของผู้ที่มีเครื่องมือที่ดีกว่าทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง โดยเฉพาะนักธุรกิจการเมือง และสื่อสารมวลชนที่จัดการแบ่งข้างแยกขั้วให้กับประชาชนเรียบร้อยแล้ว การออกแบบในการสร้างความรู้ชุดใหม่และการศึกษาใหม่สำหรับประชาชนเพื่อการเปลี่ยนแปลงประเทศทั้งในระยะสั้น ระยะยาว และระยะไม่สิ้นสุด จำเป็นต้องรีบคิด และค่อยๆ ทยอยทำ คือ การให้ประชาชนมีความรู้และอิสระเสรีทางความคิดในการแสวงหาโอกาสในทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง อย่างเสมอภาคเท่าเทียมกัน เป็นการศึกษาที่จะสามารถพัฒนาพลเมืองให้อยู่ในสังคมที่มีความหลากหลายทางความคิด ศาสนา และวัฒนธรรม เป็นการศึกษาที่ให้ความรู้ทางการเมืองควบคู่ไปกับการศึกษาทั้งในระบบและนอกระบบ เพื่อให้เยาวชนและคนทั่วไปสามารถที่จะรู้เท่าทันกับการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองและทิศทางของประเทศ กระทั่งสามารถเข้าไปมีส่วนร่วมกำหนดการคิดและตัดสินใจทางการเมืองได้ด้วยตัวเอง เป็นการศึกษาที่เห็นความจำเป็นของการมีส่วนร่วมในกิจกรรมทางการเมืองและสังคมด้วยการเปิดโอกาสให้มีการถกเถียงประเด็นสาธารณะ เพื่อแสดงทัศนะ จุดยืน และความรับผิดชอบต่อสาธารณะ ทั้งนี้ เพื่อเป็นความรู้ที่จะทำให้ประชาชนได้รับการปลดปล่อย ได้อิสรภาพทางความคิด มีเสรีภาพที่จะถกเถียงโต้แย้งประเด็นสาธารณะ กระทั่งประชาชนสามารถใช้พรรคการเมืองและนักการเมืองไปสู่สิ่งที่สังคมต้องการ ไม่ใช่ให้พรรคการเมืองและนักการเมืองใช้ประชาชนขึ้นสู่อำนาจและยังถูกใช้เป็นตัวประกันในความขัดแย้งทางการเมืองอีกด้วย การปฏิรูปการศึกษารอบ 2 ที่กำลังทำกันอยู่ จึงต้องสร้างความรู้ชุดใหม่ที่เพิ่มกำลังอำนาจการต่อรองให้กับประชาชนให้มากยิ่งขึ้น ทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยการร่วม สถาบันนโยบายศึกษา