สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : เลิกประกาศภาวะฉุกเฉินหรือยัง...?

ปุจฉา : รัฐบาลควรต่ออายุประกาศภาวะฉุกเฉินที่มีความร้ายแรงและยังคงศูนย์อำนวยการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน หรือไม่?

วิสัชนา : เมื่อวันที่ 7 เมษายน 2553 รัฐบาลได้ประกาศภาวะฉุกเฉินที่มีความร้ายแรง เพื่อบังคับใช้พระราชกำหนดการบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พ.ศ. 2548 ในเขตท้องที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล และในวันที่ 13 และ 16 พฤษภาคม 2553 ได้มีการประกาศภาวะฉุกเฉินเพิ่มเติมในพื้นที่ภาคกลาง ภาคเหนือ และภาคอีสาน รวมพื้นที่ภายใต้ประกาศภาวะฉุกเฉินที่มีความร้ายแรง ทั้งสิ้น 24 จังหวัด ได้แก่ กรุงเทพมหานคร นนทบุรี สมุทรปราการ ปทุมธานี นครปฐม พระนครศรีอยุธยา ชลบุรี เชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง นครสวรรค์ น่าน ขอนแก่น อุดรธานี ชัยภูมิ นครราชสีมา ศรีสะเกษ อุบลราชธานี มหาสารคาม ร้อยเอ็ด หนองบัวลำภู สกลนคร กาฬสินธุ์ และมุกดาหาร อย่างไรก็ดี ต่อมารัฐบาลได้พิจารณายกเลิก พ.ร.ก. ในหลายพื้นที่ ในวันที่ 6 กรกฎาคม 2553 คือ จังหวัดศรีสะเกษ น่าน กาฬสินธุ์ นครสวรรค์ และนครปฐม และวันที่ 20 กรกฎาคม 2553 คือ จังหวัดลำปาง สกลนคร และร้อยเอ็ด จึงยังคงเหลือไว้อีก 16 จังหวัด ที่อยู่ภายใต้ พ.ร.ก. ดังกล่าว

นับแต่มีการประกาศใช้พระราชกำหนดการบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พ.ศ. 2548 รัฐบาลได้ใช้อำนาจพิเศษตามพระราชกำหนดดังกล่าวอันเป็นการลิดรอนสิทธิเสรีภาพของประชาชนโดยทั่วไปในการแสดงความคิดเห็นและความเชื่อทางการเมือง ไม่ว่าจะเป็นการห้ามมิให้ประชาชนเข้าร่วมชุมนุม การจัดกิจกรรมต่างๆ โดยศูนย์อำนวยการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน (ศอฉ.) เชื่อว่าการแสดงออกซึ่งการแตกแยกทางความคิดทางการเมือง จนนำไปสู่ความรุนแรงหลายครั้งนั้น ยังเป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงทางสังคมและสร้างความร้าวฉานในสังคม

จากข้อเท็จจริงในการปฏิบัติของรัฐบาลและ ศอฉ. ปรากฏว่า ประชาชนจำนวนหนึ่งได้ถูกควบคุมตัวด้วยเหตุเพียงเพราะฝ่าฝืนประกาศหรือคำสั่งตามพระราชกำหนดการบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน ที่ห้ามชุมนุม ให้ออกจากพื้นที่ชุมนุม และห้ามออกจากเคหะสถาน โดยมิได้กระทำความผิดอาญาอื่น อีกทั้งยังได้มีการควบคุมตัวประชาชนที่แสดงความเห็นต่างทางการเมืองโดยไม่แจ้งข้อกล่าวหาและสามารถควบคุมตัวได้นานถึง 30 วัน โดยอ้างเหตุสงสัยว่ามีส่วนเกี่ยวข้องหรือสนับสนุนให้เกิดสถานการณ์ฉุกเฉินโดยที่มิได้มีหลักฐานและข้อเท็จจริงที่เพียงพอ ด้วยเหตุนี้ การใช้อำนาจของ ศอฉ. ตามพระราชกำหนดการบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน จึงเป็นการละเมิดสิทธิเสรีภาพในการแสดงออกของบุคคลอันเป็นการละเมิดหลักการประชาธิปไตยและลิดรอนสิทธิในกระบวนการยุติธรรม ซึ่งถือได้ว่าเป็นการใช้อำนาจที่ไม่สอดคล้องกับหลักสิทธิเสรีภาพที่ได้รับการรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา และกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง

อย่างไรก็ดีสถานการณ์ปัจจุบันได้คลี่คลายไปมากแล้ว รัฐบาลจึงน่าจะได้พิจารณาถึงความเหมาะสมและประโยชน์ในการงดใช้ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน โดยเพิ่มแผนและมาตรการส่งเสริมสิทธิมนุษยชน เป็นแนวทางในการปฏิบัติให้มากขึ้นไปพร้อมกับการบังคับใช้กฎหมายตามปกติ เพื่อสร้างบรรยากาศความรัก ความสามัคคี และความเข้าใจอันดีระหว่างประชาชนด้วยกัน และต่อรัฐบาลด้วย

นายพิทักษ์ เกิดหอม
อนุกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
เพื่อพิจารณากลั่นกรองเรื่องร้องเรียน