สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : ตีตรวนนักโทษละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือไม่

ปุจฉาที่ 1: การที่เรือนจำตีตรวนนักโทษผู้ต้องขังที่ต้องโทษประหารชีวิตไว้ตลอดเวลา เป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือไม่?

วิสัชนาที่ 1: ในเรื่องนี้ศาลปกครองกลางได้มีคำพิพากษาคดีหมายเลขแดงที่ 1438/2552 วันที่ 16 กันยายน 2552 โดยมีสาระสำคัญดังนี้ ผู้ฟ้องคดีต้องโทษประหารชีวิตตามคำพิพากษาของศาลอาญา ในขณะถูกคุมขังได้ถูกพันธนาการโดยใช้ตรวนน้ำหนักประมาณ 10 กิโลกรัม ศาลปกครองกลางได้พิพากษาว่า การที่ผู้ฟ้องคดี (ผู้ต้องขัง) ถูกควบคุมตัวอยู่ในเรือนจำแล้วต้องถูกพันธนาการด้วยตรวนไว้ตลอดเวลาจนกว่าจะมีคำพิพากษาถึงที่สุด และถูกนำตัวไปประหารชีวิตหรือพ้นจากโทษประหารชีวิตตามคำพิพากษาถึงที่สุด ย่อมมีผลเท่ากับการถูกจำกัดสิทธิในการเคลื่อนไหวร่างกาย เพราะการถูกจำตรวนที่ข้อเท้าทั้งสองข้างด้วยห่วงเหล็ก และมีโซ่ล่ามจะทำให้เคลื่อนไหวร่างกายไม่สะดวก ขณะเดินต้องลากตรวนไปด้วยหรือต้องใช้เชือกผูกตรวนถือไว้ตลอดเวลา และบริเวณข้อเท้าจะเสียดสีกับตรวนซึ่งเป็นโลหะอยู่ตลอดเวลา การใช้ชีวิตประจำวันย่อมแตกต่างจากคนทั่วไป การกระทำดังกล่าวนี้จึงเป็นการละเมิดต่อเสรีภาพในร่างกายและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ และมีลักษณะเป็นการทรมานซึ่งขัดต่อมาตรา 26 และมาตรา 31 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 และการกระทำดังกล่าวขัดต่อปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนของสหประชาชาติ ข้อ 1 ซึ่งกำหนดว่า มนุษย์ทั้งปวงเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในศักดิ์ศรีและสิทธิ และข้อ 5 ที่กำหนดว่า บุคคลใดจะถูกกระทำการทรมาน หรือการปฏิบัติ หรือการลงโทษที่โหดร้าย ไร้มนุษยธรรมหรือย่ำยีศักดิ์ศรีไม่ได้ และขัดกับกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง ค.ศ. 1966 ข้อ 7 ที่กำหนดว่า บุคคลจะถูกทรมานหรือได้รับการปฏิบัติหรือการลงโทษที่โหดร้ายไร้มนุษยธรรมหรือต่ำช้าไม่ได้ และข้อ 10(1) ซึ่งกำหนดว่า บุคคลทั้งปวงที่ถูกลิดรอนเสรีภาพต้องได้รับการปฏิบัติด้วยความมีมนุษยธรรมและความเคารพในศักดิ์ศรีแต่กำเนิดแห่งความเป็นมนุษย์

ตามกฎมาตรฐานขั้นต่ำของการปฏิบัติต่อนักโทษขององค์การสหประชาชาติ ข้อ 33 ที่กำหนดว่า บรรดาเครื่องพันธนาการ เช่น กุญแจมือ โซ่ ตรวน และสายรัดแขน จะต้องไม่นำมาใช้เพื่อการลงโทษ นอกจากนี้ จะใช้โซ่ตรวนในการจองจำนักโทษไม่ได้ และข้อ 34 กำหนดว่าเครื่องพันธนาการจะใช้ได้เพียงในระยะเวลาที่จำกัดและเท่าที่จำเป็นอย่างยิ่งเท่านั้น ดังนั้น การใช้เครื่องพันธนาการประเภทตรวนแก่ผู้ต้องขัง โดยจำตรวนไว้ตลอดเวลาทั้งๆ ที่ผู้ต้องขังถูกควบคุมตัวอยู่ในเรือนจำจึงเป็นการขัดกับกฎมาตรฐานขั้นต่ำของการปฏิบัติต่อนักโทษขององค์การสหประชาชาติ

ดังนั้น การที่ผู้ถูกฟ้องคดีและเรือนจำกลางคลองเปรมกับเรือนจำกลางบางขวางใช้เครื่องพันธนาการโดยจำตรวนไว้ตลอดเวลา เป็นการกระทำที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายและเป็นการละเมิด จึงพิพากษาให้ผู้ถูกฟ้องคดีดำเนินการให้ระงับการจำตรวน

ปุจฉาที่ 2: ผู้กระทำความผิดก็สมควรถูกลงโทษมิใช่หรือ?

วิสัชนาที่ 2: เห็นด้วยเป็นอย่างยิ่ง ผู้กระทำความผิดต้องถูกลงโทษ เพียงแต่การลงโทษนั้นต้องกระทำในฐานะที่เขาเป็นมนุษย์เช่นเดียวกับเรา

นายพิทักษ์ เกิดหอม
ผู้อำนวยการศูนย์กฎหมายสิทธิมนุษยชน