สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่องสิทธิมนุษยชน : สิทธิปกครองตนเองของท้องถิ่นกับประชาธิปไตยกินได้

ปุจฉาที่ 1: สิทธิปกครองตนเองของท้องถิ่นทำให้ประชาชนมีชีวิตที่ดีขึ้นจริงหรือ?

วิสัชนาที่ 1: วิกฤตทางด้านเศรษฐกิจของโลกและของประเทศไทยย่อมกระทบกับชีวิตของประชาชนคนไทยอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ไม่มากก็น้อย พวกเราจะเห็นภาพคนตกงานกลับสู่หมู่บ้านมากขึ้นๆ ซึ่งแน่นอนที่สุดท้องถิ่นจะมีบทบาทที่สำคัญยิ่งในสถานการณ์ดังกล่าว ในการรองรับและรับรองประชาชนในการสร้างงานและพัฒนาคุณภาพชีวิตในท้องถิ่น ดังนั้นหากรัฐบาลจะช่วยได้นั้น ต้องกำหนดทิศทางการกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น (Local Government) รวมถึงบริหารจัดการท้องถิ่น (Local Government) ให้เป็นการกระจายอำนาจไปสู่ทุกภาคส่วนของสังคมในชุมชน ประชาธิปไตยที่กินได้และการเมืองที่เห็นหัวคนจนจึงหมายถึงการเพิ่มอำนาจให้กับประชาชน-ชุมชนในท้องถิ่นมีอำนาจตัดสินใจ

สิทธิมนุษยชนที่สำคัญยิ่งของชุมชนคือสิทธิในการกำหนดวิถีชีวิตตนเองของประชาชนและชุมชน การใช้สิทธินี้เป็นสิ่งที่สำคัญที่รัฐควรให้ความเป็นอิสระอย่างเต็มที่ นายอำเภอและผู้ว่าราชการจังหวัดไม่ควรใช้อำนาจไปกำหนดการตัดสินใจของท้องถิ่น ควรยกเลิกประกาศและคำสั่งของกระทรวงมหาดไทย อาทิ ระเบียบมหาดไทยว่าด้วยการจัดทำแผนพัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2548 เพื่อให้ท้องถิ่นได้กำหนดด้วยตนเอง แม้แต่ระเบียบในการประชุม ในเวลานี้หลายแห่งใช้ประชาธิปไตยและสิทธิปกครองตนเองของท้องถิ่นในรูปขององค์การบริหารส่วนตำบล ในทางเนื้อหา หลายแห่งการต่อสู้ทางการเมืองในชุมชนหมู่บ้านเพื่อเป็นผู้แทนใน อบต. เริ่มพัฒนาขึ้นโดยใช้รูปแบบการเลือกตั้งเป็นเพียงพิธีกรรมเท่านั้น โดยใช้การตัดสินใจของชุมชนร่วมกันเป็นเนื้อหาหลัก จึงลดกระแสวัฒนธรรมทางการเมืองในท้องถิ่นที่ผิดพลาดในการต่อสู้และแย่งชิง ขัดแย้ง ในการต่อสู้ทางการเมืองระหว่างพี่น้องในชุมชน

ดังนั้นหากความเข้าใจเรื่องสิทธิปกครองตนเอง สิทธิในการกำหนดอนาคตตนเอง และประชาธิปไตย มีความเข้าใจที่ถูกต้องในชุมชน ย่อมเกิดพลังมหาศาลในการขับเคลื่อนและพัฒนาชุมชนไปสู่สังคมแห่งความสุขภายใต้วิกฤตทางด้านเศรษฐกิจและวิกฤตทางการเมือง

ปุจฉาที่ 2: สิทธิปกครองตนเองกับประชาธิปไตยต้องไปด้วยกัน?

วิสัชนาที่ 2: การสร้างประชาธิปไตยในทางเนื้อหา หรือที่เราอาจเรียกว่าประชาธิปไตยกินได้และเห็นหัวคนจนนั้น ต้องเริ่มที่ชุมชนท้องถิ่น เริ่มต้นที่ตำบลของเรา โดยองค์การบริหารส่วนตำบลต้องร่วมกับสภาองค์กรชุมชนและกลุ่มต่างๆ ในชุมชนอย่างเข้มแข็ง โดยไม่มีพรรคการเมืองส่งตัวแทนเข้าไปอยู่ในนั้น เพื่อให้สิทธิในการกำหนดอนาคตของตนเองเกิดขึ้นจริง อำนาจรัฐและพรรคการเมืองควรทำหน้าที่แค่ส่งเสริมและสนับสนุนเท่านั้น ไม่ควรมีความพยายามใดๆ ในการไปกำหนดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ในเวลานี้ประเทศของเรามีทางเลือกอยู่เพียงทางเดียวที่จะสามารถขับเคลื่อนประเทศไปได้ภายใต้ภาวะวิกฤตนี้ คือ การกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่นเต็มรูปแบบ เพื่อให้สิทธิในการกำหนดอนาคตตนเอง กำหนดชีวิตของตนเอง สร้างความสุขด้วยตนเอง และหลุดพ้นจากระบบอุปถัมภ์ทุกรูปแบบ เกิดความเข้มแข็งที่แท้จริงของประชาชนและชุมชน และนี่แหละคือการพึ่งตนเองอย่างแท้จริง

นายพิทักษ์ เกิดหอม
อนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4
ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ