ความโปร่งใสในการบริหารการจัดการการคลังท้องถิ่น การกระจายอำนาจการปกครองส่วนกลางไปยังส่วนท้องถิ่นให้มีอิสระในการบริหารจัดการ เพื่อให้ประชาชนในท้องถิ่นได้มีโอกาสดำเนินกิจกรรมต่างๆ ในท้องถิ่นด้วยตนเอง และเพื่อให้การบริหารงานบรรลุวัตถุประสงค์ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจำเป็นต้องมีความโปร่งใสในการบริหารจัดการด้านการคลัง อันเป็นแหล่งที่มาของรายได้และการใช้จ่าย เพื่อสนองตอบต่อความต้องการของประชาชนในท้องถิ่น การเปิดช่องทางให้ประชาชนได้เข้าใจถึงการมีส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางการบริหารการคลังท้องถิ่น จึงนับเป็นการยกระดับความสามารถของชุมชนท้องถิ่นให้ก้าวหน้าขึ้น บรรยากาศในห้องสัมมนา การจัดสัมมนาเพื่อเน้นให้ความรู้ความเข้าใจแก่คณาจารย์ นักศึกษาจากวิทยาลัยชุมชน สาขาวิชาการปกครองท้องถิ่น และสื่อมวลชนท้องถิ่น จ.ตาก จึงเกิดขึ้น โดยเมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน 2551 สถาบันนโยบายศึกษา ร่วมกับ มูลนิธิส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น สนับสนุนโดยมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ได้จัดสัมมนา เรื่อง “ความโปร่งใสในการบริหารการจัดการการคลังท้องถิ่น” ณ ห้องแม่สอด บอลรูม โรงแรมเซ็นทารา อ.แม่สอด จ.ตาก มีผู้เข้าร่วมประมาณ 268 คน และมีวิทยากรให้ความรู้ คือ คุณอุดร ตันติสุนทร ประธานมูลนิธิส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น คุณกันตพิชญ์ กอบเกียรติพัฒน์ สำนักงานศาลปกครอง ดร.นคร เสรีรักษ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านข้อมูลข่าวสาร สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี และคุณบัญญัติ พุ่มพันธ์ ผู้อำนวยการมูลนิธิส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น โดยมีคุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ผู้อำนวยร่วม การสถาบันนโยบายศึกษา เป็นผู้ดำเนินรายการ คุณอุดร ตันติสุนทร คุณอุดร ตันติสุนทร ได้กล่าวนำว่า ตามที่ในหลวงของเราได้มีพระบรมราโชวาทตอนหนึ่งว่า “...ให้คนดีได้ปกครองบ้านเมือง...” นั้น นักการเมืองทุกคนโดยเฉพาะผู้ที่เป็นหัวหน้า คือนายกรัฐมนตรี ผู้ว่าฯ กทม., นายก อบจ., นายกเทศมนตรีและนายก อบต. ต้องสนองตอบพระราชดำรัสอย่างเคร่งครัด บ้านเมืองจึงจะเป็นปกติสุขเรียบร้อยได้ ถ้าหัวหน้าไม่ดีบ้านเมืองก็จะวุ่นวาย และขอเสนอความเห็นว่ารัฐบาลกลางต้องกระจายอำนาจหรือแบ่งภารกิจให้องค์กรปกครองท้องถิ่นรับผิดชอบดูแลทุกข์สุขของประชาชนในท้องถิ่นอย่างจริงจัง เพราะองค์กรปกครองท้องถิ่นใกล้ชิดประชาชนมากกว่า ย่อมรู้ปัญหาได้ดีกว่า จึงควรให้เขาแก้ไขปัญหาของท้องถิ่นด้วยตัวเขาเอง จะตรงและถูกต้อง ในส่วนของท้องถิ่นจะต้องช่วยเหลือประชาชนอย่างถูกหลักธรรมาภิบาล คือการใช้เงินงบประมาณอย่างซื่อสัตย์สุจริต โปร่งใสตรวจสอบได้และต้องให้ประชาชนมีส่วนร่วมทุกขั้นตอน ต้องแจ้งแผนงานโครงการ และรายรับ-รายจ่ายให้ประชาชนทราบโดยทั่วกัน รวมถึงประชาชนต้องมีส่วนร่วมในการให้ข้อมูล เสนอปัญหาความต้องการ วิเคราะห์ปัญหา ร่วมกันกำหนดแนวทางดำเนินงาน พร้อมทั้งติดตามตรวจสอบว่าแผนงานจัดทำเป็นงบประมาณมากน้อยเพียงใด ความโปร่งใสในการบริหารการจัดการการคลังท้องถิ่นก็จะเกิดขึ้น คุณกันตพิชญ์ กอบเกียรติพัฒน์ คุณกันตพิชญ์ กอบเกียรติพัฒน์ ได้กล่าวถึงความเป็นอิสระในการบริหารการคลังท้องถิ่นว่า ความเป็นอิสระในการเงินและการคลังขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นขึ้นอยู่กับแนวทางและกรอบการปฏิบัติที่กำกับโดยกฎหมายที่ชัดเจน การปกครองท้องถิ่นเป็นผลมาจากการกระจายอำนาจทางการปกครองของรัฐ เพื่อให้ประชาชนในท้องถิ่นได้ปกครองตนเอง แต่การที่ท้องถิ่นจะสามารถบริหารงานให้สำเร็จไปได้ด้วยดีนั้นจำเป็นต้องมีระบบในการจัดหารายได้และการใช้จ่าย เพื่อจัดทำบริการสาธารณะตามความต้องการของประชาชนในท้องถิ่น การกำหนดรายได้-รายจ่ายจะบัญญัติไว้ในกฎหมาย ท้องถิ่นจะกำหนดเองไม่ได้ โดยการคลังจะประกอบไปด้วยการมีระบบงบประมาณ การมีรายได้ รายจ่าย ท้องถิ่นจะต้องมีระบบงบประมาณการใช้จ่ายในแต่ละปี ซึ่งมีผลโดยตรงต่อการวางแผนการดำเนินกิจการต่างๆ และการที่ท้องถิ่นมีการคลังเป็นของตนเอง ย่อมทำให้ท้องถิ่นมีอิสระในการกำหนด การใช้จ่าย สามารถดำเนินงานและริเริ่มงานอื่นได้ตามที่ตนเห็นว่าเป็นไปตามความต้องการของประชาชน และขอเสนอว่า ความโปร่งใสเป็นหัวใจที่จะทำให้การจัดการการคลังท้องถิ่นมีความชอบธรรมและเป็นประโยชน์ต่อทุกฝ่าย ไม่มีการปิดบังซ่อนเร้น บิดเบือน หรือเอาแต่ประโยชน์ส่วนตน อย่างไรก็ตาม ความโปร่งใสจะเกิดขึ้นได้ไม่เพียงแต่จะมีระบบการกำกับดูแลที่ดี และมีผู้บริหารที่สุจริต มีคุณธรรมเท่านั้น ผู้เกี่ยวข้องทั้งหลายก็เป็นส่วนสำคัญที่จะต้องมีความรู้ในเรื่องของความโปร่งใส เพื่อให้ความโปร่งใสเกิดขึ้นได้ด้วยสำนึกและเป็นธรรมชาติ ดร.นคร เสรีรักษ์ ดร.นคร เสรีรักษ์ ได้กล่าวถึงเรื่องสิทธิชุมชนกับการเข้าถึงข้อมูลของราชการว่า ความโปร่งใสในการบริหารการจัดการการคลังท้องถิ่นนั้น ประชาชนจำเป็นต้องสนใจติดตามการทำงานของส่วนท้องถิ่น ความสงสัยใคร่รู้เกี่ยวกับการทำงานขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทุกระดับ การติดตามและขอข้อมูลเอกสารต่างๆ จึงมีความสำคัญในการตรวจสอบความถูกต้องและความไม่ถูกต้องของท้องถิ่นในคราวเดียวกัน พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสาร เป็นเครื่องมือที่ช่วยอำนวยความสะดวกให้ประชาชนได้ขอข้อมูลของทางราชการได้โดยถูกกฎหมาย และส่วนราชการก็ต้องปฏิบัติตามกฎหมายที่ต้องจัดหาให้ตามที่ขอมา ยกเว้นข้อมูลที่เกี่ยวกับความมั่นคงของทางราชการและประเทศชาติ ประชาชนควรต้องใช้ช่องทางนี้เมื่อรู้สึกว่าเอกสารข้อมูลยังไม่ครบถ้วน เพราะประชาชนมีสิทธิในการรับรู้และเข้าถึงข้อมูลข่าวสารที่อยู่ในความครอบครองของหน่วยงานของรัฐ ซึ่งได้แก่ สิทธิในการรับรู้ สิทธิในการตรวจดู สิทธิในการขอสำเนา สิทธิในการที่จะได้รับคำแนะนำ สิทธิในการร้องเรียน สิทธิในการอุทธรณ์ สิทธิในการขอแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อมูลส่วนบุคคล และสิทธิในการศึกษาค้นคว้าข้อมูลประวัติศาสตร์ เพื่อที่จะได้เข้าถึงข้อมูลและนำข้อมูลไปใช้ให้เกิดประโยชน์กับตนให้มากที่สุด และยังย้ำว่า ข้าราชการคือผู้ให้บริการแก่ประชาชน เพราะการทำงานของข้าราชการอยู่ได้ด้วยภาษีของประชาชน จึงชวนให้ประชาชนได้ใช้ พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารนี้ให้เกิดประโยชน์ ประชาชนที่มีความสงสัยเรื่องใดก็สามารถขอข้อมูลเอกสารจากหน่วยงานของรัฐได้โดยตรง หากยังไม่ได้ก็สามารถส่งเรื่องไปที่สำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการได้ คุณบัญญัติ พุ่มพันธ์ ต่อจากนั้น คุณบัญญัติ พุ่มพันธ์ ได้กล่าวสรุปและปิดการสัมมนาว่า องค์ประกอบขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตามที่กฎหมายกำหนด ประกอบด้วย สภาท้องถิ่น และนายกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น แต่ในการปฏิบัติงานขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นยังมีส่วนสำคัญอีก 3 ฝ่าย ได้แก่ ฝ่ายกำกับดูแลหรือควบคุมดูแล ฝ่ายข้าราชการหรือพนักงานส่วนท้องถิ่น และประชาชนในเขตองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งทั้ง 5 ฝ่าย ต้องมีความสัมพันธ์ เกี่ยวข้องและร่วมกันทำงานอย่างใกล้ชิดและอย่างมีสมดุล องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้นๆ จึงจะประสบความสำเร็จตามที่มุ่งหวัง รวมถึงเรื่องความโปร่งใสในการบริหารการจัดการการคลังท้องถิ่นก็มีประเด็นที่สำคัญ 2 ประเด็น คือ 1) บุคลากรที่จะปฏิบัติงานประจำให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เป็นกลไกสำคัญที่จะทำให้การบริหารงานขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้นๆ ประสบความสำเร็จหรือล้มเหลวได้ และ 2) การมีส่วนร่วมของประชาชนถือ เป็นหัวใจของการบริหารจัดการองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ขาดไม่ได้เช่นกัน เช่น การเข้าถึง พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสาร ซึ่ง พ.ร.บ.นี้รับรองสิทธิของประชาชนในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารที่อยู่ในครอบครองของหน่วยงานของรัฐ การจัดสัมมนาครั้งนี้ ผู้เข้าร่วมสัมมนาให้ความสนใจเป็นอย่างมาก ต่างก็อภิปรายปัญหาหลายกรณี และซักถามวิทยากรจนได้คำตอบและแนวทางปฏิบัติต่อไป ถ่ายภาพร่วมกันหลังปิดการสัมมนา