สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่อง สิทธิมนุษยชน : แผนแม่บทสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ทำแล้วต้องใช้

ปุจฉาที่ 1: ปัจจุบันแผนแม่บทสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีหรือไม่ และมีการดำเนินการอย่างไรบ้าง?

วิสัชนาที่ 1: ประเทศไทยได้เริ่มมีแผนแม่บทสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ฉบับที่ 1 ตั้งแต่ปี 2545-2548 และในปัจจุบันเนื่องจากแผนแม่บทสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ฉบับที่ 2 ยังไม่เรียบร้อย จึงได้ให้ใช้แผนแม่บทฯ ฉบับที่ 1 ต่อไปจนกว่าฉบับที่ 2 จะมีผลบังคับใช้ แผนแม่บทที่กล่าวถึงนี้มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง เพราะจะเป็นแผนในทางการปฏิบัติด้านสิทธิมนุษยชนของหน่วยงาน กระทรวง และกรมต่างๆ แต่จากบทเรียนในแผนแม่บทฯ ฉบับที่ 1 ปรากฏว่าแผนแม่บทฯ ไม่ได้ถูกนำไปใช้อย่างจริงจังมากนัก และหน่วยงานราชการบางหน่วยงานยังไม่เคยเห็นและรับรู้เกี่ยวกับแผนแต่อย่างใด

เท่าที่ได้รับทราบ ในเวลานี้กระบวนการจัดทำแผนแม่บทฯ ฉบับที่ 2 ได้มีการดำเนินการและใช้กระบวนการการมีส่วนร่วมของประชาชนและทุกภาคส่วนเข้ามาจัดทำแผน นับว่าเป็นการเริ่มต้นที่ดี เพราะสิทธิมนุษยชนนั้น เป็นเรื่องของคนทุกคน เป็นแนวทางและแนวปฏิบัติที่สำคัญ หากเรายึดถือกันได้ จะทำให้สังคมมีความสงบสุขอย่างแน่นอน

ภายใต้สภาพสังคมไทยที่มีความขัดแย้ง แบ่งเป็นก๊กเป็นพวกอย่างไม่สิ้นสุด และมีแนวโน้มว่าจะทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ ด้วยเหตุแห่งการแย่งอำนาจทางการเมืองโดยไม่คำนึงถึงประชาชนที่ได้รับผลกระทบ กับสภาพที่บ้านเมืองเข้าสู่ยุคข้าวยากหมากแพง แต่ปัญหาความขัดแย้งเหล่านี้แก้ได้ไม่ยากหากทุกฝ่ายยึดถือแนวทางสิทธิมนุษยชนเป็นหลัก เพราะเนื้อแท้หลักการที่สำคัญของสิทธิมนุษยชนคือความเป็นธรรม เคารพในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และความเสมอภาค

เรื่องที่กล่าวหากันที่มิใช่ปัญหาทางการเมืองก็นำเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมที่เป็นธรรม ตัดสินกันตามความเป็นจริงตามข้อเท็จจริงที่ปรากฏ เรื่องที่เป็นข้อกล่าวหาทางการเมืองก็ใช้แนวทางทางการเมืองเพื่อเป็นที่ยุติ

หน่วยงานที่รับผิดชอบก็ควรเร่งทำแผนแม่บทฯ ให้เรียบร้อยโดยเร็ว เพื่อจะได้เป็นแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนของหน่วยราชการต่างๆ ก่อนที่ทุกอย่างจะสายเกินไปจนยากจะเยียวยาแก้ไข โดยที่เปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการกำหนดแผนแม่บทสิทธิมนุษยชนอย่างใกล้ชิด เพราะการเข้าถึงและเข้าใจในเรื่องสิทธิมนุษยชนจะเป็นอีกความหวังหนึ่งที่จะทำให้ประเทศของเรา ลูกหลานของเรามีชีวิตอย่างสงบ สันติ เป็นสุข และเป็นธรรม

ปุจฉาที่ 2 : พระราชบัญญัติคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติในปัจจุบันมีความคืบหน้าอย่างไรบ้าง และจะมีการสรรหาคณะกรรมการสิทธิฯ เมื่อใด?
วิสัชนาที่ 2: คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้แต่งตั้งคณะอนุกรรมการขึ้นมาชุดหนึ่งเพื่อจัดทำร่างกฎหมายใหม่ทั้งฉบับ (โดยจัดทำกันอย่างเงียบๆ มายาวนาน) จนถึงเวลานี้เข้าใจว่าเสร็จเรียบร้อยแล้ว โดยจะมีการจัดรับฟังความเห็นจากประชาชนและองค์กรต่างๆ ในวันที่ 8 กุมภาพันธ์นี้ ประเด็นสำคัญประเด็นหนึ่งที่ยังคงเป็นข้อถกเถียงคือ ความเป็นอิสระของคณะกรรมการและสำนักงาน กฎหมายฉบับนี้ประชาชนจะต้องเสนอความเห็นเพื่อร่วมกันกำหนดอนาคตขององค์กรเพื่อให้เป็นไปในทิศทางที่ถูกต้อง เป็นองค์กรที่เข้าถึงได้ง่ายและคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน

สำหรับการสรรหากรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาตินั้น จะช้าหรือเร็วอยู่ที่ปัจจัยสองด้าน คือ ถ้ารัฐบาลใหม่เลือกวิธีการแก้ไขบางมาตราและเข้าสภาสามวาระรวด ก็เร็วขึ้น แล้วค่อยแก้ไขกฎหมายทั้งฉบับในภายหลัง ซึ่งแนวทางนี้ก็เป็นไปได้ แต่ไม่ควรทำ และจะส่งผลให้คณะกรรมการฯ ชุดปัจจุบันต้องสิ้นสภาพเร็วขึ้น แต่อีกด้านหนึ่ง หากใช้วีธีการจัดทำกฎหมายใหม่ให้เรียบร้อย ซึ่งอาจจะมีหลายร่างรวมถึงร่างของคณะกรรมการสิทธิฯ ต้องรอจนกว่ากฎหมายฉบับนี้จะมีผลบังคับใช้ จึงจะสามารถสรรหากรรมการสิทธิฯ ได้ แต่อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะช้าหรือเร็ว ที่สำคัญหวังว่าจะมีผู้สนใจสมัครเป็นกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติกันมากๆ จะได้ทำให้องค์กรนี้ไม่มีเฉพาะนักกฎหมาย และนักกฎหมายที่ตีความอย่างคับแคบเท่านั้น

นายพิทักษ์ เกิดหอม
อนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4
ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ