สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่อง สิทธิมนุษยชน : คดีระเบิดกรุงเทพฯ จะเคารพสิทธิมนุษยชนหรือป้องกันอาชญากรรม

ปุจฉาที่ 1 : กรณีที่เกิดเหตุระเบิด ๙ จุดในกรุงเทพมหานคร เจ้าหน้าที่ตำรวจได้แพร่ภาพบุคคลผู้ต้องสงสัยที่ได้จากกล้องวงจรปิดทางสถานีโทรทัศน์และหนังสือพิมพ์ เป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือไม่?

วิสัชนาที่ 1: ในปัจจุบันมักมีคำถามเกิดขึ้นมากว่า ระหว่างสิทธิมนุษยชนกับการป้องกันอาชญากรรมเราจะเลือกอะไรเป็นหลัก เนื่องจากกระแสการก่อการร้ายหรือก่อวินาศกรรมทวีความรุนแรงและซับซ้อนมากขึ้น เจ้าหน้าที่ของรัฐจึงมักเข้มงวดและล่วงละเมิดสิทธิมนุษยชนอยู่บ่อยครั้ง โดยอ้างอิงเหตุผลเรื่องความปลอดภัยของประชาชนและความมั่นคงของประเทศ แต่ถ้าเราพิจารณาให้ถ่องแท้แล้ว ระหว่างสิทธิมนุษยชนกับการป้องกันอาชญากรรมนั้น ไม่จำเป็นต้องเลือกสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพราะมันไปด้วยกันได้ มิใช่ขัดแย้งกัน

กรณีที่เกิดเหตุการณ์ระเบิดกรุงเทพมหานคร ๙ จุดเมื่อวันที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๕๔๙ รวมถึงห้างซีคอนสแควร์ ต่อมาเจ้าหน้าที่ตำรวจได้สืบสวนสอบสวนโดยนำภาพที่ได้จากกล้องวงจรปิดของร้านค้าในห้างซีคอนสแควร์ เมื่อพบบุคคลผู้ต้องสงสัยจึงขออนุญาตศาลออกหมายจับและศาลได้ออกหมายจับตามที่ร้องขอ

การที่พนักงานสอบสวนได้แพร่ภาพบุคคลผู้ต้องสงสัยตามหมายจับออกสู่สาธารณชนทั้งสถานีโทรทัศน์และหนังสือพิมพ์และมีรางวัลนำจับ การแพร่ภาพดังกล่าวเป็นการละเมิดสิทธิในเกียรติยศและชื่อเสียงและสิทธิส่วนบุคคล เนื่องจากบุคคลที่เป็นผู้ต้องสงสัยนั้นยังมิใช่ผู้กระทำความผิดตามกฎหมายยังคงถือว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ประกอบกับข้อเท็จจริงในคดีนี้ปรากฏว่า เมื่อมีการเผยแพร่ภาพออกไปแล้ว บุคคลที่ปรากฏตามภาพได้เข้าพบพนักงานสอบสวนนำพยานหลักฐานต่างๆ เข้าชี้แจง จนเป็นที่เชื่อได้ว่ามิได้เป็นผู้กระทำความผิด (โดยการแถลงของตำรวจชั้นผู้ใหญ่) และได้ยื่นคำร้องขอต่อศาลอาญากรุงเทพใต้ เพื่อให้เพิกถอนหมายจับศาลได้ยกคำร้อง โดยอ้างว่าเป็นขั้นตอนของเจ้าหน้าที่ตำรวจ และในวันเดียวกันนั้นเองเจ้าหน้าที่ตำรวจได้แจ้งข้อกล่าวหา ๕ ข้อหาแก่บุคคลดังกล่าว คือ ๑. ความผิดฐานร่วมกันก่อการร้าย ๒. ข้อหาพยายามฆ่า ๓. ความผิดเกี่ยวกับการก่อให้เกิดภยันตรายต่อประชาชน ๔. ความผิดฐานทำให้เสียทรัพย์ ๕. ความผิดเกี่ยวกับอาวุธปืนฯ ต่อมาได้ขอประกันตัวออกไปด้วยเงินสด ๑๐๐,๐๐๐ บาท ในประเด็นนี้เข้าทำนองที่ว่า ”รู้อยู่แล้วว่ามิใช่ผู้กระทำความผิดแต่ต้องดำเนินคดีต่อไป” เป็นเรื่องที่กระบวนการยุติธรรมกำลังจะเดินซ้ำรอย “คดีเชอรี่แอนดันแคน” ที่สุดท้ายต้องปฏิรูปกระบวนการยุติธรรมทั้งระบบ เช่นเดียวกับคดีนี้ บุคคลดังกล่าวแสดงความบริสุทธิ์ใจด้วยการยื่นคำร้องต่อศาลและเข้าพบพนักงานสอบสวน แต่กลไกต่างๆ กลับไม่สามารถปกป้องผู้บริสุทธิ์ได้ ในกรณีนี้เป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนที่สำคัญยิ่งทั้งสิทธิในชีวิตและร่างกาย และสิทธิที่จะได้รับการพิจารณาคดีที่รวดเร็วและเป็นธรรม

ปุจฉาที่ 2 : จะมีแนวทางแก้ไขเยียวยาอย่างไร?

วิสัชนาที่ 2: ที่สำคัญ ในคดีนี้แม้ว่าจะได้มีการแถลงข่าวจากสำนักงานตำรวจแห่งชาติแล้วว่าจะไม่มีการฟ้องคดีดังกล่าว แต่ในความเป็นจริงจนถึงปัจจุบันคดีนี้พนักงานสอบสวนยังมิได้มีความเห็นควรสั่งฟ้องหรือไม่แต่ประการใด ทำให้ผู้ถูกละเมิดสิทธิได้รับผลกระทบเป็นอย่างมากทั้งในด้านการประกอบอาชีพและชีวิตส่วนตัว พนักงานสอบสวนจึงควรเร่งพิจารณาและเยียวยาให้ผู้ได้รับผลกระทบ และที่สำคัญยิ่งในการดำเนินการใดๆ ของเจ้าหน้าที่ตำรวจต้องเคารพสิทธิมนุษยชนควบคู่กับการป้องกันอาชญากรรม หากทั้งสองนี้ไปด้วยกันได้จะเป็นการปฏิรูปครั้งใหญ่ที่สำคัญของสำนักงานตำรวจแห่งชาติสำคัญยิ่งกว่าการปรับปรุงโครงสร้างอำนาจของสำนักงานตำรวจแห่งชาติมากมายนัก

นายพิทักษ์ เกิดหอม
อนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4
ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ