“พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสาร ตัวชี้วัดความโปร่งใสของราชการ” การสัมมนาตามหัวข้อข้างต้น จัดขึ้นเมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2550 ณ อบต.นาม่วง กิ่ง อ.ประจักษ์ศิลปาคม จ.อุดรธานี เป็นการจัดงานเพื่อสนับสนุนงานของคณะอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 ที่ต้องลงพื้นที่ติดตามความคืบหน้ากรณีการร้องเรียนเรื่องที่ดินของชาวบ้านนาม่วง ซึ่งยังไม่ได้รับความกระจ่างจากเจ้าหน้าที่ของรัฐในการดำเนินการเพื่อพิสูจน์สิทธิในที่ดินทำกินตามมติคณะรัฐมนตรี 2548 คุณธนานุวัฒน์ แก้วพงษ์พันธุ์ เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อพี่น้องชาวนาม่วงที่กังวลต่อที่อยู่ที่ทำกินที่มีอยู่เดิมให้ได้รับความรู้ และการเข้าถึงข้อมูลและขั้นตอนการปฏิบัติราชการของเจ้าหน้าที่รัฐอย่างกระจ่างชัด จนกระทั่งชาวบ้านเองสามารถแสวงหาแนวทางในการเรียกร้องสิทธิและปกป้องสิทธิในที่อยู่ที่ทำกินได้ด้วยตนเอง การจัดสัมมนาเพื่อเน้นการให้ความรู้และแนวทางปฏิบัติอย่างจริงจัง จึงเกิดขึ้นโดยได้รับความร่วมมือจากหลายฝ่าย คือ คุณธนานุวัฒน์ แก้วพงษ์พันธุ์ คณะอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 คุณปัญญา ทองประเสริฐ จากสำนักงานคณะกรรมการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ดร.นคร เสรีรักษ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านข้อมูลข่าวสาร สำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ คุณบรรจง ทิพย์จันทร์ นักวิชาการที่ดิน สำนักงานที่ดินจังหวัดอุดรธานี ดร.นคร เสรีรักษ์ ได้กล่าวว่า พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารเป็นเครื่องมือที่ช่วยอำนวยความสะดวกให้ประชาชนได้ขอข้อมูลของทางราชการได้โดยถูกกฎหมาย และส่วนราชการก็ต้องปฏิบัติตามกฎหมายที่ต้องจัดหาให้ตามที่ขอมา ยกเว้นข้อมูลที่เกี่ยวกับความมั่นคงของทางราชการและประเทศชาติ ประชาชนควรต้องใช้ช่องทางนี้เมื่อรู้สึกว่าเอกสาร ข้อมูลยังไม่ครบถ้วน เพื่อที่จะได้เข้าถึงข้อมูลและนำข้อมูลไปใช้ให้เกิดประโยชน์กับตนให้มากที่สุด และยังย้ำว่า ข้าราชการคือผู้ให้บริการแก่ประชาชน เพราะการทำงานของข้าราชการอยู่ได้ด้วยภาษีของประชาชน จึงชวนเชิญให้ประชาชนได้ใช้ พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารนี้ให้เกิดประโยชน์ แม้ว่า พ.ร.บ.ฉบับนี้จะเพิ่งใช้มาได้เพียง 10 ปี ที่ทั้งข้าราชการเองตั้งแต่ระดับ อบต. จนถึงข้าราชการส่วนกลางก็อาจจะ ยังไม่รู้จัก หรือ ยังใช้ไม่เป็น ก็ขอให้ประชาชนให้โอกาสและพยายามนำไปใช้ให้มากที่สุดทุกเรื่องที่เกี่ยวข้องกับราชการ รวมทั้งเรื่องที่ดินที่เป็นปัญหาที่กำลังสัมมนาในวันนี้ แม้แต่การทำงานของ อบต. ประชาชนที่มีความสงสัยเรื่องใดก็สามารถขอข้อมูล เอกสารจาก อบต. ได้โดยตรง หากยังไม่ได้ก็สามารถส่งเรื่องไปที่สำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการได้โดยตรงตามที่อยู่ที่ได้ปรากฏในเอกสารที่นำมาให้แล้วในวันนี้ ดร.นคร เสรีรักษ์ คุณปัญญา ทองประเสริฐ คุณปัญญา ทองประเสริฐ ชี้ให้เห็นว่า หากประชาชนสนใจติดตามการทำงานของส่วนท้องถิ่น ไม่ว่า อบต. เทศบาล หรือ อบจ. แล้ว ก็จะเป็นการสะท้อนความสำเร็จของท้องถิ่นด้วย เพราะองค์กรส่วนท้องถิ่นทั้งหลายที่ทำงานกันอยู่ทุกที่ ทุกคน รวมทั้งอาคารสถานที่ ล้วนมาจากภาษีที่มาจากการทำงานของทุกๆ คน เพราะภาษีที่หักเก็บได้จากท้องถิ่นทุกที่จะถูกนำส่งส่วนกลาง แล้วรัฐบาลก็จะจัดสรรมาให้ท้องถิ่น 25% ดังนั้น หากทุกคนในท้องถิ่นไม่สนใจ ไม่ใส่ใจการทำงานขององค์กรส่วนท้องถิ่น คนที่บริหารจัดการในท้องถิ่นก็จะใช้เงินของเราตามอำเภอใจ กว่าจะเลือกตั้งอีกครั้งก็ 4 ปี สูญสิ้นเงินงบประมาณแผ่นดินที่จัดเก็บมาจากทุกคนนั่นแหละ ดังนั้น การมีส่วนร่วมของทุกๆ คน ความสงสัยใคร่รู้เกี่ยวกับการทำงานขององค์กรปกครองส่วนท้อง ถิ่นทุกระดับ การติดตามและขอข้อมูลเอกสารต่างๆ จึงมีความสำคัญในการตรวจสอบความถูกต้องและความไม่ถูกต้องของท้องถิ่นในคราวเดียวกัน นอกจากนี้ วิทยากรยังให้หมายเลขโทรศัพท์และไปรษณียบัตร เพื่อการร้องเรียนให้ส่วนกลางช่วยตรวจสอบอีกด้วย ถือเป็นการช่วยให้การตรวจสอบและการมีส่วนร่วมของประชาชนต่อท้องถิ่นเป็นไปในทิศทางเดียวกัน หลังจากการให้ความรู้และช่องทางในการมีส่วนร่วมและการเข้าถึงแหล่งข้อของมูลทางราชการซึ่งทำให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้เข้าใจทิศทางการใช้ประโยชน์ดังกล่าวแล้ว การสัมมนาวันนี้ยังเปิดโอกาสให้ชาวบ้านนาม่วงได้ซักถามปัญหาที่ดิน ในหลายปัญหาที่เกิดขึ้นจากความไม่เข้าใจต่อกระบวนการตรวจสอบเอกสารสิทธิ ทั้งในเรื่องของสิทธิในที่ดิน การรับรองสิทธิในที่ดิน เอกสารสิทธิการจอง น.ส.3 การออกโฉนด กรรมสิทธิ์ในที่ดิน ต้องมีขั้นตอนการปฏิบัติของทางราชการที่ถูกต้องตามกฎหมาย ซึ่งปัญหาความไม่เข้าใจหรือข้อพิพาทเรื่องที่ดินระหว่างเจ้าหน้าที่ของรัฐกับราษฎรนั้น ส่วนหนึ่งเกิดจากการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ของรัฐ ที่ไม่สื่อสารให้ราษฎรเข้าใจให้ชัดเจน อีกทั้งยังไม่มีหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องกับที่ดินได้ให้การศึกษากับราษฎรโดยตรงอย่างเป็นระบบไม่ว่าจะด้วยการประชุม หรือสัมมนาเพื่อให้เกิดความรู้ ความเข้าใจในนโยบายที่เกี่ยวกับการจัดการที่ดินของรัฐ ซึ่งแต่ละรัฐบาลก็ไม่เหมือนกัน ทำให้ราษฎรหรือประชาชนตกอยู่ในภาวะเครียด และกลัวที่จะสูญเสียที่ดินที่เป็นทั้งที่อยู่อาศัยและที่ทำกินหาเลี้ยงชีพในคราวเดียวกัน โอกาสนี้ คุณบรรจง ทิพย์จันทร์ นักวิชาการที่ดิน จังหวัดอุดรธานี ได้ให้ความรู้ตั้งแต่ความหมายของที่ดิน และขั้นตอนของการให้เอกสิทธิ์ในที่ดินแก่ชาวบ้านนาม่วงอย่างดียิ่ง แม้จะเป็นเรื่องใหม่ที่ต้องใช้เวลาทำความเข้าใจในระเบียบและความหมายต่างๆ ในขั้นตอนการปฏิบัติราชการที่เกี่ยวกับที่ดิน แต่ก็ทำให้ชาวนาม่วงได้มีโอกาสเริ่มต้นใหม่กับการเข้าถึงส่วนราชการ ข้อมูลข่าวสารราชการ และการใช้กระบวนการการมีส่วนร่วมในการเรียกร้องสิทธิของตน และปกป้องสิทธิทั้งชุมชนอีกด้วย ทั้งนี้ วิทยากรยังได้แนะนำขั้นตอนการปฏิบัติต่างๆ ที่เกี่ยวกับที่ดิน ซึ่งชาวนาม่วงให้ความสนใจอย่างมาก ต่างก็อภิปรายปัญหาหลายกรณี และซักถามวิทยากรจนได้คำตอบและแนวทางปฏิบัติต่อไป บรรยากาศในการสัมมนา