สรุปงานเสวนาร่วมถอดรหัสประเด็นร้อน “พ.ร.บ. สภาองค์กรชุมชน: ทางตันหรือทางออก?” ตามที่ปรากฏในสื่อหนังสือพิมพ์โทรทัศน์ และวิทยุเรื่องความขัดแย้งทางความคิดระหว่างนายไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กับนายอารีย์ วงศ์อารยะ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ต่อร่าง พ.ร.บ.สภาองค์กรชุมชนของกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เพื่อให้มีการจัดตั้งสภาองค์กรชุมชนตำบล สภาองค์กรชุมชนจังหวัดรวมไปถึงสภาองค์กรชุมชนแห่งชาติ แต่กลับถูกคัดค้านโดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย อันเป็นที่มาของการเสวนาเรื่องดังกล่าวในหลายเวทีขณะนี้ บรรยากาศการเสวนา ที่มี รศ.ปาริชาติ วลัยเสถียร เป็นผู้นำการเสวนา สถาบันนโยบายศึกษา ร่วมกับ ภาควิชาการพัฒนาชุมชน คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ หนังสือพิมพ์สยามรัฐและนิตยสารผู้นำท้องถิ่น ให้ความสำคัญกับเรื่องดังกล่าวและร่วมกันเปิดเวทีเสวนาทางวิชาการในหัวข้อ “พ.ร.บ.สภาองค์กรชุมชน : ทางตันหรือทางออก?” ที่ห้อง 208 คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เมื่อวันที่ 18 มิถุนายน 2550 เวลา 13.30-16.30 น. การเสวนาครั้งนี้มีนักวิชาการทั้งส่วนกลาง ส่วนภูมิภาคและส่วนท้องถิ่นได้มาเสนอความคิดเห็นต่อ “พ.ร.บ.สภาองค์กรชุมชน” โดยมี รศ.ดร.โกวิทย์ พวงงาม คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ดร.จำนงค์ แรกพินิจ ผศ.ดร.ประภาส ปิ่นตกแต่ง คุณวิสุทธิ วิทยฐานกรณ์ ผู้ใหญ่โชคชัย ลิ้มประดิษฐ์ อาจารย์บัณฑร อ่อนดำ คุณวีระนิจ ไตรรัตน์ และคุณสิน สื่อสวน อีกทั้งมีสื่อมวลชนและนักศึกษาเข้าร่วมฟังด้วยรวมทั้งหมด 38 ท่านโดยมี รศ.ปาริชาติ วลัยเสถียร คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เป็นผู้ดำเนินการเสวนาครั้งนี้ คุณวีระ นิจไตรรัตน์ คุณวีระ นิจไตรรัตน์ จากวิทยาลัยการจัดการทางสังคม จ.สุรินทร์ ได้พูดถึงสาระสำคัญและที่มาของการร่าง พ.ร.บ.สภาองค์กรชุมชนว่า เพื่อต้องการเพิ่มพื้นที่ให้ภาคประชาชนได้มีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายและแผนพัฒนาท้องถิ่นของตนเอง เป็นการเสริมศักยภาพความเข้มแข็งของกลุ่มองค์กรชุมชน การยกร่างครั้งนี้ได้พิจารณาองค์ประกอบในเรื่องการใช้องค์ความรู้ชุมชนมาเป็นฐานและใช้เศรษฐกิจการเมืองมาบูรณาการกับวัฒนธรรมชุมชน ทั้งนี้ โดยมุ่งหวังให้ พ.ร.บ.ฉบับนี้เป็นเครื่องมืออันชอบด้วยกฎหมายให้เกิดการยอมรับต่อชุมชนในการทำงานร่วมกับภาคส่วนต่างๆ ของสังคม การร่าง พ.ร.บ.สภาองค์กรชุมชนนั้น มีหลายประเด็นที่น่าจับตามองว่าจะเกิดปัญหาทั้งระดับชุมชนและระดับประเทศในเรื่องการทำงานทับซ้อนกันระหว่างสภาองค์กรชุมชนกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีอยู่แล้ว ทั้ง อบต. และ อบจ. ถ้าร่าง พ.ร.บ.สภาองค์กรชุมชนผ่าน หมายความว่าต้องมีสภาองค์กรชุมชนตำบล สภาองค์กรชุมชนจังหวัดและสภาองค์กรชุมชนแห่งชาติที่เป็นองค์กรปกครองระดับท้องถิ่นเพิ่มขึ้นอีก ซึ่งที่ประชุมได้อภิปรายและตั้งข้อสังเกตว่า เมื่อมีการจัดตั้งขึ้นมาเป็นลักษณะองค์กรต้องมีงบประมาณและบุคลากรเพื่อทำหน้าที่ตามที่ พ.ร.บ. กำหนด ซึ่งจะเป็นการทำงานซ้ำซ้อนกันอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ในประเด็นนี้ ผู้ใหญ่โชคชัย ลิ้มประดิษฐ์ ผู้นำที่พาชุมชนบ้านหนองกลางดง กิ่งอำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ บรรลุผลสำเร็จเรื่ององค์กรชุมชนมาแล้ว ได้เปรียบเทียบการมีหน่วยงานองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับการจัดให้มีสภาองค์กรชุมชนว่า “ประเทศไทยเดิมมีคนใช้อยู่แล้วเราก็เสียเงินจ้างคนใช้คนนี้อยู่ทุกเดือน ต่อมาได้มีการจ้างคนใช้คนใหม่ขึ้นมาโดยที่ไม่ใช้คนใช้คนเดิมเราก็จะเสียงบประมาณไปเปล่าประโยชน์เนื่องจากเราไม่ใช้งานคนใช้คนแรกแถมยังเสียงบประมาณให้คนใช้คนที่สองที่ปฏิบัติหน้าที่เหมือนคนใช้คนแรก เป็นการจ้างคนทับซ้อนกัน งานก็ไม่เดินแถมยังเปลืองงบประมาณอีก ถ้าคนใช้คนแรกทำงานไม่ดีก็ไล่ออกหรือยุบไปเสีย เพราะเราไม่ควรมีคนใช้สองคนที่ทำงานเหมือนกันแล้วก็กินเงินเดือนเท่ากัน” นอกจากนี้นักวิชาการหลายท่านที่ร่วมอภิปรายได้เสนอแนวทางการบริหารชุมชนซึ่งเป็นการเสริมคำพูดของผู้ใหญ่โชคชัย ว่า การบริหารชุมชนนั้นไม่จำเป็นต้องนำสิ่งใหม่หรือสิ่งที่เราคิดไปใส่ให้กับชุมชน เพราะในชุมชนเองก็มีวิธีการที่เขาสามารถดำรงอยู่ได้ด้วยตัวของเขาเอง ชุมชนมีวัฒนธรรมของตนเอง ชุมชนมีการเรียนรู้ การลองถูกลองผิดในวิธีของเขาเองจนเกิดความรู้ใหม่ มีการจัดการความรู้ความขัดแย้งและปัญหาภายในชุมชนได้เองอยู่แล้ว ดังนั้นไม่ต้องถามว่าใครจะช่วยเหลือชุมชนได้ดีกว่าชุมชนเอง ถ้าเกิดกรณีที่เขาไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้แล้วเขาก็จะเป็นฝ่ายเข้าหารัฐบาลหรือขอความช่วยเหลือจากหน่วยงานราชการเอง เปรียบเสมือนเมื่อเวลาเราป่วย เราก็จะเป็นฝ่ายไปหาหมอเองไม่ใช่ให้หมอเป็นฝ่ายมาหาเรา ปัญหาที่ควรพิจารณาเพิ่มจากการคุยกันครั้งนี้เห็นตรงกันว่าควรให้มีการพิจารณาตรวจสอบ พ.ร.บ. และกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับชุมชนที่มีอยู่ขณะนี้ให้สามารถนำไปปฏิบัติได้และสามารถสนับสนุนส่งเสริมการทำงานภายในชุมชนไม่ให้เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาของชุมชน (จากซ้าย) คุณสิน สื่อสวน ดร.จำนง แรกพินิจ ผู้ใหญ่โชคชัย ลิ้มประดิษฐ์ และ อาจารย์บัณฑร อ่อนดำ สุดท้าย รศ.ปาริชาติ วลัยเสถียร ได้สรุปประเด็นในการเสวนาครั้งนี้ว่า การร่างกฎหมายหรือเสนอข้อคิดเห็นที่ไปใช้ในสังคมไม่ใช่เพียงแต่มองแค่ว่ากฎหมายจะผ่านหรือไม่ผ่าน แต่ควรมองถึงความร่มเย็นเป็นสุขของประชาชนที่อยู่ในสังคม ตอนนี้เราควรจะหันมาแก้ไขปัญหาความสัมพันธ์เชิงอำนาจที่เป็นรากฐานของสังคมไทย และดูส่วนที่สนับสนุนให้กลไกขับเคลื่อนของชุมชนให้เป็นไปได้ด้วยดีมากกว่า ข้อสรุปจากการเสวนาครั้งนี้เน้นแก้ปัญหาภาพรวมของการร่างกฎหมายที่ใช้ในชุมชนให้เป็นกฎหมายที่มาจากชุมชนอย่างแท้จริง ฉะนั้นการออก พ.ร.บ.สภาองค์กรชุมชนจึงควรพิจารณาความต้องการของชุมชนเป็นหลัก ไม่ควรใส่ความต้องการจากภายนอกเข้าไป การร่างกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับชุมชนควรพิจารณาบริบทต่างๆ ที่สัมพันธ์กับชุมชนไม่ควรรีบร้อน สมกับสุภาษิตจีนที่ผู้เข้าร่วมเสวนาท่านหนึ่งได้ทิ้งไว้เป็นข้อคิดว่า “เมื่อถึงเวลาที่เหมาะสมดอกไม้ก็จะบาน ดอกไม้จะสวยงามก็เมื่อบานตามธรรมชาติ”