สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ตัวชี้วัดความโปร่งใสท้องถิ่น

ดร.นคร เสรีรักษ์
ผู้เชี่ยวชาญด้านข้อมูลข่าวสาร
สำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ

พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 เป็นกฎหมายที่ส่งผลกระทบอย่างมากต่อระบบราชการไทย ที่ต้องปรับตัวให้เข้ากับบทบัญญัติของกฎหมายซึ่งกำหนดให้ “หน่วยงานของรัฐ” มีหน้าที่ “เปิดเผย” ข้อมูลข่าวสารต่อประชาชน ข้าราชการจึงต้องปฏิบัติงานด้วยความรอบคอบและโปร่งใสมากขึ้น เพราะเอกสารต่างๆ อาจถูกตรวจสอบได้ตลอดเวลา

กฎหมายข้อมูลข่าวสารกำหนดให้หน่วยงานของรัฐจัดข้อมูลบางประเภทเอาไว้ให้ประชาชนตรวจดู เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับนโยบาย แผนงาน โครงการ งบประมาณ ผลการพิจารณาหรือคำวินิจฉัยที่มีผลต่อประชาชน และข้อมูลที่ประชาชนให้ความสนใจค่อนข้างมาก คือ ข้อมูลเกี่ยวกับการจัดซื้อจัดจ้าง ซึ่งคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการได้ประกาศกำหนดให้ประกาศประกวดราคา และประกาศสอบราคา เป็นข้อมูลที่ต้องจัดเตรียมเอาไว้ให้ตรวจดูได้ตลอดเวลา และต่อมาได้กำหนดเพิ่มเติมให้จัดทำสรุปการจัดซื้อจัดจ้างเอาไว้เป็นประจำทุกเดือน รวมทั้ง ได้มีมติคณะรัฐมนตรีกำหนดให้นำข้อมูลดังกล่าวไปเผยแพร่ทางเว็บไซต์ของหน่วยงานด้วย

กฎหมายใช้มา 9 ปีกว่าแล้ว แต่จนถึงวันนี้หน่วยงานของรัฐหลายแห่งยังคงไม่ได้ปฏิบัติอย่างถูกต้องครบถ้วนตามมาตรฐานของกฎหมาย คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการจึงได้เสนอต่อคณะรัฐมนตรีเพื่อกำหนดให้นำเรื่องการปฏิบัติตาม พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฯ เป็นหนึ่งในตัวชี้วัดประสิทธิภาพของหน่วยงานของรัฐทุกแห่ง เพื่อเป็นการกระตุ้นให้หน่วยงานของรัฐมีการปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัดยิ่งขึ้น

คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ 11 เมษายน 2549 ให้สำนักงาน ก.พ.ร. นำมติคณะรัฐมนตรีที่กำหนดให้หน่วยงานของรัฐนำข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับประกาศประกวดราคาและสอบราคา รวมทั้งผลการพิจารณาการจัดซื้อจัดจ้างในรอบเดือน เผยแพร่ผ่านทางเว็บไซต์ของหน่วยงาน รวมทั้งการนำเรื่องความโปร่งใส เรื่องการเปิดเผยข้อมูลข่าวสาร และเรื่องการมีส่วนร่วมของประชาชนเป็นหนึ่งในตัวชี้วัดประสิทธิภาพของหน่วยงานของรัฐทุกแห่ง ตั้งแต่ปี 2550 เป็นต้นไป โดยสำนักงาน ก.พ.ร. ได้กำหนดรายละเอียดของตัวชี้วัดและสั่งการให้หน่วยงานทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาคดำเนินการอยู่ในขณะนี้

เนื่องจากหน่วยงานของรัฐ ซึ่งมีหน้าที่ต้องปฏิบัติตาม พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฯ นั้นครอบคลุมหน่วยราชการส่วนท้องถิ่นด้วย ประกอบกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นหน่วยงานที่มีความใกล้ชิดประชาชนอย่างมาก รวมทั้งเป็นจุดที่จะสามารถให้บริการข้อมูลข่าวสารราชการแก่ประชาชนได้โดยสะดวก

และโดยที่หน่วยงานส่วนท้องถิ่นจำนวนมากอาจจะยังมีการปฏิบัติตามกฎหมายข้อมูลข่าวสารไม่ครบถ้วนสมบูรณ์ และเพื่อเป็นการส่งเสริมให้การปฏิบัติงานของท้องถิ่นเป็นไปด้วยความโปร่งใสตรวจสอบได้ คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการจึงเห็นว่าควรขยายผลการดำเนินการในการนำเกณฑ์การประเมินด้วยตัวชี้วัดดังกล่าว ไปใช้เป็นกลไกในการประเมินประสิทธิภาพในการปฏิบัติงานขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นด้วย

คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อ 20 กุมภาพันธ์ 2550 เห็นชอบตามข้อเสนอดังกล่าว โดยให้กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นนำเกณฑ์ตัวชี้วัดดังกล่าว ไปใช้เป็นเครื่องมือในประเมินประสิทธิภาพของหน่วยงานส่วนท้องถิ่นทุกแห่ง โดยให้เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปีงบประมาณ 2551 เป็นต้นไป

การปฏิบัติตามกฎหมายข้อมูลข่าวสาร น่าจะมีความกระฉับกระเฉงขึ้นจากมาตรการกระตุ้นให้หน่วยงานของรัฐทำคะแนนผ่านเกณฑ์มาตรฐานนี้