สิทธิมนุษยชนกับการพัฒนาการศึกษาไทย เรื่องสิทธิมนุษยชนแม้จะได้มีการบรรจุรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญตั้งแต่ปี 2540 โดยมีกลไกขององค์กรอิสระ คือ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เป็นองค์กรหลัก อีกทั้งยังมีหน่วยงานในกระทรวงยุติธรรม ทำหน้าที่ส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนอีกด้วย ก็ยังนับว่าเป็นเรื่องใหม่ที่จำเป็นต้องใช้เวลาในการเผยแพร่ทั้งแนวคิดและแนวทางปฏิบัติ เพื่อให้เป็นบรรทัดฐานทางสังคม สิทธิมนุษยชนเป็นเรื่องของมนุษย์ทุกคนที่พึงมีสิทธิตั้งแต่พื้นฐาน อาทิ สิทธิในชีวิตและร่างกาย สิทธิในความคิด สิทธิที่จะแสดงออก หรือที่เรียกว่า เสรีภาพที่จะคิด แสดงความคิดเห็น เพราะมนุษย์มีสมองที่จะคิด และต้องการพัฒนาอยู่เสมอ ไปจนกระทั่งสิทธิทางการเมือง สิทธิพลเมือง สิทธิชุมชน ฯลฯ ซึ่งสิทธิต่างๆ มีการยอมรับทั้งในระดับประเทศ และระดับสากล อ.ปรีชา สุคนธมาน มนุษย์เป็นทรัพยากรสำคัญของสังคม เป็นศูนย์กลางของการพัฒนาทุกด้าน รวมทั้งด้านการศึกษา การจัดสัมมนา เรื่อง “สิทธิมนุษยชนกับการพัฒนาการศึกษา” ที่โรงเรียนวัดดอนตูม จังหวัดราชบุรี เมื่อวันที่ 25 พฤษภาคม 2550 ซึ่งมีทั้งผู้อำนวยการและอาจารย์ในโรงเรียนวัดดอนตูม และจากเขตการศึกษาเดียวกัน มาร่วมสัมมนาประมาณ 80 ท่าน โดยในโอกาสนี้ คุณประสงค์ แย้มศิริ รองผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษา ราชบุรีเขต 2 ได้มากล่าวต้อนรับร่วมกับ อาจารย์ปรีชา สุคนธมาน ผู้อำนวยการโรงเรียนวัดดอนตูม และได้กล่าวเปิดงานว่า ถือเป็นโครงการนำร่องของโรงเรียนและของเขตการศึกษานี้ เพื่อที่จะนำไปขยายผลต่อในจังหวัดราชบุรี โดยให้บูรณาการเข้ากับทุกวิชาเรียน เพราะสิทธิมนุษยชนเป็นเรื่องของการใช้ชีวิตประจำวันในทุกหนทุกแห่ง ไม่ว่าที่บ้าน โรงเรียน และชุมชน คุณประสงค์ แย้มศิริ ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย ได้พูดถึงแนวคิดและปรัชญาสิทธิมนุษยชนที่ยอมรับในระดับสากลว่า สิทธิมนุษยชนเป็นคุณค่าเบื้องต้นของมนุษย์ที่จะละเมิดไม่ได้ ทุกชีวิตล้วนมีศักดิ์ศรีและมีคุณค่าทั้งนั้น ใครจะมาทำให้ถึงแก่การบาดเจ็บ ทั้งทางกายและทางใจ ไม่ได้ ทุกชีวิตจึงต้องให้ความรักและเคารพซึ่งกันและกัน แม้จะต่างเพศ วัย อายุ และต่างสถานะ อีกทั้งมนุษย์ทุกคนเป็นสัตว์ประเสริฐ มีสมองที่จะคิด มีความรู้สึกที่ต้องการจะแสดงออก ดังนั้น สิทธิและเสรีภาพของมนุษย์จึงควรได้รับการยอมรับ ขณะเดียวกัน มนุษย์ซึ่งถือเป็นสัตว์ประเสริฐ นอกจากจะคิด ทำ แสดงออกแล้ว จึงพึงมีความรับผิดชอบให้มาก สำหรับแนวคิด ปรัชญา พื้นฐานสิทธิมนุษยชนในสังคมไทยนั้น ปรากฏว่ามีอยู่ในคำสอนของพระพุทธศาสนาแล้ว เช่น ศีล 5 ที่มีข้อห้ามต่างๆ นั่นคือการเคารพในมนุษย์ ย่อมไม่ละเมิด ทำร้าย หรือทำให้คุณค่าของผู้อื่นด้อยค่าลง เช่น การไม่พูดปด ไม่ลักทรัพย์ ไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิต ไม่ทำผิดศีลด้านต่างๆ เป็นต้น ดังนั้นกระแสลมของสิทธิมนุษยชนทั้งในประเทศและต่างประเทศ จึงพัดมาบรรจบกัน ที่ทำให้เรื่องสิทธิมนุษยชนเป็นเรื่องสากลที่ทั่วโลกให้การยอมรับ คณะวิทยากร (จากซ้าย) ผศ.จรัล ดิษฐาอภิช้ย คุณธนานุวัฒน์ แก้วพงษ์พันธุ์ คุณอรรถพล วชิรสิโรดม และคุณทิพย์พาพาพร ตันติสุนทร การพัฒนามนุษย์จึงควรที่การศึกษาไทยจะมีการเรียนการสอน การฝึกฝน เรียนรู้เรื่องสิทธิมนุษยชนให้กว้างขวาง เพื่อที่ทุกคนจะได้รู้สิทธิ รู้หน้าที่ และรับผิดชอบ ขณะเดียวกันก็ต้องเป็นผู้ปกป้องสิทธิมนุษยชนด้วย โดยไม่ให้มีพฤติกรรมที่อาจก่อให้เกิดการละเมิดสิทธิมนุษยชนได้ คุณทิพย์พาพร ตันติสุนทร ได้เปิดประเด็นเชื่อมการศึกษาไทยไปสู่ระดับสากล โดยชี้ให้เป็นถึงการเตรียมความพร้อมของการพัฒนาคนในศตวรรษที่ 21 ว่า ควรที่จะต้องมีบุคลิกภาพอย่างไร เมื่อโลกมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว มีการแข่งขันทางเศรษฐกิจสูง และยังมีความไม่เท่าเทียมกันของข้อมูลข่าวสารอีกด้วย ซึ่งผู้ที่อยู่ในโลกแห่งเทคโนโลยีของความรู้ และความแตกต่างดังกล่าวควรที่จะได้รับการพัฒนา ซึ่งปรากฏว่ามีเรื่องสิทธิมนุษยชนรวมอยู่ด้วยหลายประการ ดังนี้ ต้องมีความสามารถที่จะมองเห็นและเข้าใจต่อการเปลี่ยนแปลงของโลก ดังนั้น มนุษย์ทุกคนเป็นสมาชิกของหมู่บ้านโลก ไม่เฉพาะของประเทศใดประเทศหนึ่ง มีความสามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ดีและรับผิดชอบต่อส่วนรวมสูง มีความเข้าใจ ยอมรับ และอดทนต่อความแตกต่างทางวัฒนธรรม เชื้อชาติ และภาษา มีศักยภาพที่จะคิด วิเคราะห์ อย่างเป็นระบบ คือ เป็นผู้มีความรู้และคิดอย่างเป็นวิทยาศาสตร์ มีความเต็มใจที่จะแก้ไขความขัดแย้งโดยไม่ใช้ความรุนแรง มีความสามารถในการเข้าถึงสิทธิ และปกป้องสิทธิมนุษยชน (เช่น เรื่องสิทธิเด็ก สิทธิสตรี สิทธิชนเผ่า เป็นต้น) มีความเต็มใจที่จะยอมเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต และทัศนคติ เพื่อพิทักษ์สิ่งแวดล้อม (ใช้ทรัพยากรธรรมชาติแต่น้อย ไม่ฟุ่มเฟือย) มีความเต็มใจและมีความสามารถที่จะเข้าร่วมทางการเมืองทั้งในระดับท้องถิ่น ระดับชาติ และระดับสากล จากที่กล่าวข้างต้น เป็นเครื่องชี้ให้เห็นว่ามนุษย์ทุกคนควรส่งเสริมให้ได้รับการพัฒนา ให้ได้รับความรู้ การศึกษา เพื่อให้สามารถอยู่ในโลกที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาได้อย่างรู้เท่าทันต่อปัญหาโลก ปัญหาสังคม ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นปัญหาของมนุษย์เอง ทั้งในระดับปัจเจกและต่อส่วนรวม สิทธิมนุษยชนจึงไม่สามารถแยกออกจากความเป็นมนุษย์ที่แท้ในทุกๆ สังคม ไม่ว่าจะต่างความเชื่อ ต่างวัฒนธรรม ต่างภาษา ย่อมได้รับการยอมรับ การเคารพ และการปฏิบัติอย่างมีศักดิ์ศรีในความเป็นมนุษย์อย่างเสมอภาค เพื่อให้การพัฒนาในทุกๆ ด้านที่มนุษย์เป็นศูนย์กลางจะมีความก้าวหน้าและเกิดสันติสุข คุณธนานุวัฒน์ แก้วพงษ์พันธุ์ ได้กล่าวถึงการพัฒนามนุษย์ในชุมชนที่ทุกคนควรให้ความสำคัญกับชุมชน ตั้งแต่บ้าน วัด โรงเรียน ซึ่งเป็นศูนย์กลางการศึกษาของสังคมไทยแต่ดั้งเดิม สิทธิมนุษยชนย่อมเกิดขึ้นและเริ่มต้นจากสถานะเมื่อแรกคลอดเป็นทารก ใครจะไปทำร้ายไม่ได้ บ้านจึงเป็นสถานที่แรกเริ่มของทุกๆ ชีวิตมนุษย์ที่พ่อ แม่ ต้องให้การปกป้อง เลี้ยงดู เด็กทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับการปกป้องทั้งทางด้านที่อยู่อาศัย สิ่งแวดล้อม จากภัยสงคราม สิทธิให้รับการศึกษา ฯลฯ และสิทธิอีกมากมายที่ปรากฏในปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิเด็ก แม้แต่เด็กชนเผ่าต่างเชื้อชาติ ก็มีกติกาสากลให้การคุ้มครอง ดังนั้น การพัฒนาศักยภาพของเด็กทั้งที่บ้านและที่โรงเรียน จึงต้องให้มีความสำคัญในการเคารพคุณค่าของศักดิ์ศรีของมนุษย์ตัวเล็กๆ ที่เป็นเด็ก-เยาวชนทุกคน เพราะเขาล้วนเป็นคนที่มีศักดิ์ศรี มีชีวิต เลือดเนื้อ มีความคิด มีความต้องการที่จะแสดงออก ต้องการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ที่เขามีติดตัวมาจากบ้านร่วมกับเพื่อนๆ และคุณครูที่โรงเรียน อาจารย์ที่เข้าร่วมสัมมนา ในแง่ของสิทธิมนุษยชนแล้ว ไม่ว่าเด็กนักเรียนหรือผู้ใหญ่ที่เป็นคุณครูทั้งหลาย คุณค่าของความเป็นมนุษย์ไม่ได้มีความแตกต่างกัน เพียงแต่ต่างกันที่อายุ ประสบการณ์ และความรับผิดชอบทางสังคมที่ผู้ใหญ่ย่อมจะมีมากกว่า อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าเด็กหรือผู้ใหญ่ควรได้มีความเข้าใจในการเป็นทั้งผู้ใช้สิทธิมนุษยชน และการทำหน้าที่ปกป้องสิทธิมนุษยชนด้วยในคราวเดียวกัน นอกจากการอภิปรายช่วงเช้าแล้ว ช่วงบ่ายเป็นช่วงการซักถามปัญหาสิทธิมนุษยชน โดยให้ครู-อาจารย์ ได้ซักถามตลอดช่วงบ่าย และอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิฯ ทั้ง 3 ท่าน เป็นผู้ตอบคำถาม และการสัมมนาได้เสร็จในเวลา 15.00 น. ในวันเดียวกัน โดยอาจารย์ในหมวดสังคมให้ความสนใจที่จะเชิญวิทยากรมาบรรยายให้นักเรียนฟังในโอกาสต่อไป