สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

เรื่อง สิทธิมนุษยชน : ยุบรวมคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ก้าวหน้า..ฤา..ถอยหลังเข้าคลอง ?

ถาม: การที่คณะอนุกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญกรอบที่ ๓ ว่าด้วยองค์กรตรวจสอบอิสระและศาล สภาร่างรัฐธรรมนูญ มีแนวความคิดที่จะยุบรวมคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติรวมกับผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภานั้น จะทำให้การส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนดีขึ้นหรือไม่

ตอบ: แนวความคิดที่จะยุบรวมคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติกับผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา เป็นความคิดที่ถอยหลังเข้าคลองเป็นอย่างยิ่ง เพราะภารกิจบทบาทอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติกับผู้ตรวจการแผ่นดินรัฐสภานั้น หากศึกษาจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ จะเห็นได้ว่ามีความแตกต่างกัน สำหรับคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ มีหน้าที่ตรวจสอบการละเมิดสิทธิมนษยชน เสนอแนะนโยบายและข้อเสนอในการปรับปรุงกฎหมาย กฎ ข้อบังคับ ต่อรัฐสภาและคณะรัฐมนตรี ส่งเสริมการศึกษาสนับสนุนการวิจัยและการเผยแพร่ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชน แต่ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา มีหน้าที่รับเรื่องร้องเรียนหรือร้องทุกข์จากประชาชน เนื่องจากเจ้าหน้าที่ไม่ปฎิบัติตามกฎหมาย หรือปฎิบัติตามกฎหมายแต่สร้างความเสียหายแก่ประชาชนโดยไม่เป็นธรรม

โดยสรุปแล้วคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ มีขอบเขตตามหลักสิทธิมนุษยชนที่กว้างขวางลึกซึ้ง ในบางครั้งถึงแม้ว่าเจ้าหน้าที่รัฐหรือเอกชน จะปฎิบัติตามกฎหมายก็อาจจะเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนก็ได้ และการส่งเสริมและตรวจสอบการละเมิดสิทธิมนุษยชนนั้นต้องสำหรับคนทุกคน มิใช่เพียงเจ้าหน้าที่รัฐท่านั้น เอกชนต่อเอกชนก็ต้องส่งเสริมให้มีการปฎิบัติต่อกันเคารพสิทธิซึ่งกันและกัน

คนส่วนหนึ่งอาจจะเข้าใจว่าทั้งสององค์กรนี้คล้ายๆกัน ข้อถกเถียงนี้หากเราทำการบ้านกันสักนิด ศึกษาข้อถกเถียงที่ถูกบันทึกไว้ในขณะร่างรัฐธรรมนูญ ๒๕๔๐ เราคงไม่ต้องมาเสียเวลาเปิดประเด็นข้อถกเถียงกันใหม่ เพราะในขณะนั้นได้ถกเถียงกันอย่างขวางขวางครอบคลุมในหลายประเด็น และมีหลายประเทศที่ป็นเช่นเดียวกับประเทศไทยที่มีทั้งคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติและผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา อาทิ ประเทศอินโดนีเซีย ประเทศเซ้าอีสเอเซีย ประเทศแคนาดา เป็นต้น ดังนั้นข้อเสนอแนวความคิดในการควบรวม หรือยุบคณะกรรมการสิทธินั้นไม่มีเหตุผลที่เหมาะสมแต่อย่างใด ในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมาอาจมีข้อวิพากษ์วิจารณ์คณะกรรมการสิทธิอยู่บ้างเช่น ไม่มีอำนาจในการบังคับหรือให้ความสำคัญกับการตรวจสอบกรณีย่อยๆมากเกินไป จนไม่ได้ให้ความสำคัญกับการนำเสนอให้มีการปฎิรูประบบเช่น กระบวนการยุติธรรมทางอาญาเป็นต้น ซึ่งเป็นข้อเท็จจริงที่รัฐธรรมนูญใหม่ควรเพิ่มอำนาจให้กับคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติโดยเฉพาะอำนาจในการฟ้องแทนผู้ถูกละเมิด

ถาม : อะไรที่คณะกรรมาธิการยกร่างฯ ควรเขียนไว้ในรัฐธรรมนูญเกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพ

ตอบ : ประเด็นนี้ก็เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่สำคัญยิ่ง โดยเฉพาะหลักสิทธิมนุษยชนที่มีบัญญัติไว้ในกติการะหว่างประเทศและอนุสัญญาต่างๆที่ประเทศไทยให้การรับรองก็ยังไม่ได้รับการปฎิบัติอย่างแท้จริง จึงจำเป็นต้องเขียนไว้ในรัฐธรรมนูญอย่างชัดเจนอีกครั้งหนึ่งที่บัญญัติว่าให้การรับรองสิทธิต่างๆเหล่านี้

ในประเด็นเรื่องสิทธิในกระบวนการยุติธรรมทางอาญาที่ได้มีอยู่แล้วในประมวลกฎหมายอาญานั้น ในหลายเรื่องก็ควรเขียนไว้ในรัฐธรรมนูญให้ชัดเจน เช่น สิทธิผู้ต้องหาและจำเลย สิทธิผู้เสียหาย สิทธิผู้บริสุทธิ เป็นต้น ประเด็นที่สำคัญยิ่งในรื่องโทษประหารชีวิตไม่ควรเขียนเป็นข้อยกเว้นไว้ว่ามิใช่วิธีการอันโหดร้ายและไร้มนุษยธรรม มันอายเขาครับส่วนประเทศไทยจะมีโทษประหารหรือไม่ค่อยว่ากันอีกครั้งหนึ่ง.

นายพิทักษ์ เกิดหอม
อนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ๔
คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ