สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

สะพานสู่ความเป็นพลเมือง

โลกเรานั้นมีการเคลื่อนที่อยู่ตลอดเวลา แต่ตัวเรานั้นกลับไม่รู้สึกว่าโลกหมุน ทั้งที่เราก็รู้ว่าการหมุนของโลกนั้นก่อให้เกิดปรากฏการณ์มากมาย เช่น น้ำขึ้น น้ำลง กลางวัน กลางคืน ที่เราไม่รู้สึกว่าโลกหมุนนั้นก็เพราะว่าเราสามารถปรับตัวให้เข้ากับที่สถานการณ์ที่เกิดขึ้นได้ ถ้าเราจะนำสังคมเล็กๆ กับโลกทั้งใบมาเปรียบเทียบกันก็คงจะดูไม่ยุติธรรมเสียเท่าไหร่ในเรื่องของขนาดถ้าจะให้ดีต้องลองนำสิ่งที่เท่ากันมาเปรียบเทียบ เพื่อหาความต่างแล้วนำมาแก้ไข ไม่ใช่นำความต่างมาเป็นปมปัญหาให้เกิดความขัดแย้ง การเปลี่ยนแปลงนำมาทั้งสิ่งดีและไม่ดีมันขึ้นอยู่กับกระบวนการ โครงสร้างการเปลี่ยนแปลงว่ามีความพร้อมและความแข็งแรงมากน้อยเพียงใด

หลายเดือนผ่านมา ได้เกิดการเปลี่ยนแปลงมากมายทั้งทางเศรษฐกิจและสังคม ปัญหาราคาน้ำมันที่ขยับตัวสูงขึ้นไม่มีทีท่าว่าจะลดลง ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ยังหาข้อยุติไม่ได้นำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ตัวเราเองอาจจะไม่รู้สึกว่ามันเปลี่ยนแปลงอย่างไร แต่ถ้าเราลองใช้เวลาวิเคราะห์ นำความไวมาเปลี่ยนเป็นความนิ่งแล้วพิจารณาก็จะรู้ว่าทุกวันนี้เราอยู่กันอย่างไรในสังคมโลกาภิวัตน์ ด้วยกระแสทุนนิยมที่เงินคือพระเจ้า หลายคนหันมาบูชาเงิน อะไรที่ได้มาซึ่งเงินเขายอมทำ ไม่ว่าวิถีทางที่ได้มานั้นจะเป็นอย่างไร จะมีใครเดือดร้อนมากน้อยเพียงใด ไม่สนใจ ขอเพียงตนเองมีความสุขเป็นพอ สิ่งนี้เป็นเหมือนหลุมพรางที่หลอกล่อให้คนในสังคมตกลงไปด้วยความประมาท ด้วยความโลภ เราหลงกระแสกันอย่างมัวเมา จริยธรรม คุณธรรมที่มีในตัวนั้นหายไปจนหมดสิ้น ถือเป็นอีกหนึ่งพัฒนาการในทางลบ

ปัจจุบันการจัดการความรู้ของเด็กไทยในสังคมโลกาภิวัตน์ นับเป็นอีกหนึ่งภารกิจหลักของรัฐบาลที่จะต้องเข้ามาช่วยดูแล ขณะนี้ความรู้ของเด็กไทยเมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆ นั้น ระบบการศึกษาของเรานั้นยังถือว่าอ่อนด้อยอยู่ ซึ่งก็เป็นอีกหนึ่งเหตุผลที่ทำให้พัฒนาการของประเทศเรานั้นเป็นไปด้วยความล่าช้า เพราะระบบการศึกษาของไทยทำให้เด็กเกิดความเครียดที่จะต้องมาแข่งขันกันแสวงหาความรู้ เหมือนว่าการศึกษาหาความรู้นั้นเป็นไปเพราะถูกบังคับไม่ใช่ได้มาด้วยความสมัครใจ จุดนี้เองทำให้มองว่าคุณภาพการศึกษาของไทยยังอ่อนอยู่ ทั้งในแง่ของวิชาการและศีลธรรม เป็นผลให้คุณภาพประชากรในประเทศต่ำไปด้วย แต่จะเหมารวมทั้งหมดก็ไม่ได้เพราะที่ดีก็มีอยู่ แต่จะทำอย่างไรให้ดีมากกว่าเสีย เป็นโจทย์ที่เราต้องร่วมกันหาคำตอบ

เรารับวัฒนธรรมนำเข้าที่เราลอกเลียนมาจากต่างชาติ สิ่งนี้ทำให้เราลืมตัวตนหรือรากเหง้าของตนเองไป จุดนี้เองเป็นจุดเปลี่ยนของกระบวนการคิดของเด็กไทย อีกทั้งวัฒนธรรมการรับสื่อที่เราถูกครอบงำจากอำนาจรัฐ ลองไปถามคนที่ไม่ได้อยู่ในพื้นที่ชายแดนภาคใต้ ข้อมูลเกี่ยวกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้นทุกคนตอบเหมือนกัน ตรงตามที่สื่อแจ้งทุกประการ อันนี้สื่อให้เราเห็นว่ากระบวนการรับรู้พิจารณา ไตร่ตรองหรือทางเลือกในการรับข้อมูลข่าวสารของคนในประเทศกำลังถึงจุดเสื่อม ปัญหาที่เกิดมันกระทบเป็นลูกคลื่น เรียกได้ว่ากำลังเกิดมหันตภัยภายในตัวเอง ถ้าไม่รู้จักวิธีการเอาตัวรอดอาจจะจมคลื่นตายก็เป็นได้ ซึ่งผู้ที่ต้องกระเสือกกระสนเอาตัวให้รอดจากวิกฤต ที่เราน่าจะให้ความสนใจเป็นพิเศษก็คือเยาวชน คลื่นลูกใหม่ของชาติ

ความร้ายกาจของปัญหาที่สะสมอยู่นี้เริ่มทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ เยาวชนของเราก็รับเอาสิ่งไม่ดีที่ผู้ใหญ่หยิบยื่นเข้าไปจนคิดอะไรเองไม่เป็น และความรับผิดชอบต่อสังคมนั้นแทบจะไม่มีให้เห็น “โครงการเยาวชนพลเมือง” เป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ช่วยจรรโลงสังคมให้อยู่รอดได้ เพราะกว่าเราจะมาเป็นคนคนหนึ่งที่ดีได้นั้นไม่ใช่เรื่องง่ายแต่ก็ไม่ใช่เรื่องยาก ไม่ว่าคุณจะเป็นใคร ยากจนหรือลำบากแค่ไหน แต่ว่าคุณสามารถเลือกที่จะเป็นคนดีได้ แม้จะเป็นคำที่หลายคนพูดกันแต่มันก็เป็นเรื่องจริง กิจกรรมที่เกิดขึ้นทั้งในระดับภูมิภาคและระดับประเทศของสถาบันนโยบายศึกษา ได้ทำให้เยาวชนมีความเอื้ออาทรต่อสังคมมากขึ้น โครงการเยาวชนพลเมืองนี้สามารถสร้างมูลค่าเพิ่มสร้างความมั่นใจในการที่จะทำดีโดยไม่อายใครให้กับเหล่าเยาวชน เด็กไทยวันนี้การทำดีกลายเป็นเรื่องเชย สังคมไม่ยอมรับ วิกฤตนี้เป็นเรื่องที่ผู้ใหญ่ในสังคมต้องป้องกันอย่างเร่งด่วน

กิจกรรมที่เกิดขึ้นในโครงการเยาวชนเมือง เป็นหนึ่งทางเลือกที่เข้าใจและเข้าถึงที่จะนำพลังเยาวชน ให้รู้จักคิด ใช้วิจารณญาณในทางบวก บางคนเข้ามายังเขินอายไม่กล้าที่จะแสดงออกแม้กระทั่งกระทำสิ่งที่ดี หลังจากเข้าร่วมโครงการแล้วเหล่าเยาวชนกลับเปลี่ยนความคิด ไม่อายที่จะทำดี เป็นเรื่องที่น่าชื่นชมยินดีอย่างยิ่ง แต่ว่าจะเอาเยาวชนมาหมดทั้งประเทศก็คงจะเป็นไปไม่ได้ แต่เราจะใช้เครือข่ายที่เรามีสร้างเยาวชนให้เป็นพลเมืองที่ดีในอนาคตเราสามารถทำได้ ประเทศไทยเรายังบกพร่องเรื่องการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์อีกมาก เพราะคนในประเทศของเรายังไม่เห็นคุณค่าของความเป็นคน คุณค่าของตัวเองที่เกิดมามีชีวิต มีร่างกายครบส่วน แต่กลับไม่ใช้ร่างกายที่ได้รับมาให้เกิดประโยชน์ต่อแผ่นดิน เราเป็นเพียงแค่ประชาชนคนธรรมดาคนหนึ่งไม่ได้มีความรับผิดชอบใดๆ ต่อสังคมทุกเรื่องที่เกิดขึ้นถ้าไม่เกี่ยวข้องกับตนเอง เราไม่มีส่วนได้ส่วนเสียเรื่องนั้น ไม่ใช่ธุระของเราแม้ว่าจะมีคนเดือดร้อนมากมายเท่าใดก็ตาม โครงการเยาวชนพลเมืองนี้จะช่วยปลุกกระแสความเป็นพลเมืองให้เกิดขึ้นและแพร่หลายไปทุกหย่อมหญ้าของประเทศไทย “สถาบันนโยบายศึกษา” กับผู้ใหญ่ใจดีที่เล็งเห็นปัญหาของสังคมที่เกิดขึ้น และร่วมมือกันเข้ามามีส่วนร่วม แม้จะเป็นเพียงกำลังกองทัพเล็ก ๆ แต่ทรงพลังที่ยอมเหนื่อยเพื่อที่จะเป็นสะพานพาเยาวชนไทยข้ามไปสู่ความเป็นพลเมืองอย่างสมบูรณ์ท่ามกลางกระแสสังคมที่เชี่ยวกรากข้ามไปสู่โลกของพลเมือง สร้างความสงบสุขให้เกิดแก่สังคมโดยรวม และหวังว่าเราคงจะมีสะพานใหม่ที่เกิดขึ้นในทุกสังคม ไม่ว่าจะอยู่ห่างไกลเพียงใดเราก็จะข้ามสะพานไปพบกับสิ่งดีดีพร้อมกันเยาวชนอนาคตของชาติ สะพานแห่งใหม่ที่จะนำพาทุกคนในสังคมก้าวข้ามไปพบกับความสงบและสันติสุขที่ทุกคนรู้หน้าที่ของตน มีความรับผิดชอบทั้งต่อตนเองและสังคมในอีกไม่ช้า

นายอรรถพล วชิรสิโรดม
มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตสารสนเทศเพชรบุรี