สิทธิมนุษยชนพัฒนาศักยภาพ อปท. ปัจจุบันนี้มีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทั้งหมดรวมกันแปดพันแห่งทั่วประเทศ ในจำนวนนี้เป็นองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) มากที่สุด และถือว่าอยู่ใกล้ชิดประชาชนมากที่สุด เพราะมีตัวแทนประชาชนในระดับหมู่บ้านที่ผ่านการเลือกตั้งเข้าไปร่วมทำหน้าที่ควบคุมการบริหาร จากวันแรกที่ก่อตั้ง อบต. ได้รับการวิพากษ์มากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของขีดความสามารถในการทำงานของบุคลากร ประสิทธิภาพในการบริหาร ตลอดจนความโปร่งใสที่โยงไปถึงเรื่องปัญหาการคอร์รัปชั่น แต่ไม่ว่าจะเป็นอย่างไร เราคงต้องยอมรับว่ารูปแบบการบริหารที่กระจายอำนาจลงไปถึงระดับท้องถิ่น โดยมีผู้บริหารที่เป็นตัวแทนประชาชนในพื้นที่มาจากการเลือกตั้งนี้ เป็นรูปแบบที่เหมาะสมที่สุดและจะสามารถพัฒนาท้องถิ่นได้ดีที่สุด ดังนั้น เท่าที่ผ่านมา ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงมีความพยายามที่จะพัฒนาและเพิ่มประสิทธิภาพให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการให้ความรู้ ทำการอบรมเจ้าหน้าที่บุคลากรในเรื่องต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านการบริหารจัดการ ด้านกฎหมาย กฎระเบียบ การเงินการคลัง ตลอดไปจนถึงเรื่องการพัฒนาด้านกายภาพ เศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อมและคุณภาพชีวิต อย่างไรก็ตาม เราต้องยอมรับว่าหัวใจของการทำงานของหน่วยงานใดๆ รวมทั้งองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นด้วย คือการเข้าใจและยอมรับในสิทธิมนุษยชนและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ การคำนึงถึงหลักความต้องการของปัจเจกบุคคลและชุมชนเป็นสำคัญ การเอาใจเขามาใส่ใจเรา การเคารพในสิทธิของผู้อื่น และการทำให้ทุกคนที่อยู่ร่วมในชุมชนเดียวกันสามารถอยู่ร่วมกันอย่างประสานประโยชน์ ลดความเห็นแก่ตัว ในขณะที่เพิ่มการเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวม ซึ่งสิ่งต่างๆเหล่านี้มีอยู่ในสิทธิมนุษยชนทั้งสิ้น นายวสันต์ วรรณะวโรธร รองอธิบดีกรมส่งเสริม การปกครองส่วนท้องถิ่น สถาบันนโยบายศึกษา ได้ร่วมมือกับคณะอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 จัดการสัมมนาเรื่อง “สิทธิมนุษยชนเพื่อพัฒนาศักยภาพของค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น” ขึ้นในวันศุกร์ที่ 4 สิงหาคม 2549 ณ โรงแรมไดมอนพลาซ่า อ.เมือง จ.สุราษฎร์ธานี โดยมีผู้เข้าร่วมจำนวน 178 คนจาก อบต.ต่างๆ ในจังหวัดสุราษฎร์ธานีและจังหวัดใกล้เคียงที่ถูกเชิญมาโดยการประสานงานของ อบต.ตะกรบ วัตถุประสงค์ของการสัมมนาคือเพื่อเพิ่มพูนความรู้และให้เกิดการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ระหว่างบุคลากร อบต. ด้วยกันในเรื่องของสิทธิมนุษยชนและเรื่องอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งวิทยากรท่านแรกที่บรรยายพิเศษหลังจากการเปิดการสัมมนา ก็คือ นายวสันต์ วรรณะวโรธร รองอธิบดีกรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่นที่กล่าวว่า องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) กล่าวว่า อปท. จะเข้มแข็งด้วยยุทธศาสตร์ 5 ประการ คือ หนึ่ง พัฒนาด้านกฎหมายและกฎระเบียบต่างๆ โดยเฉพาะในเรื่องถ่ายโอนอำนาจและหน้าที่ ทั้งนี้เพราะปัจจุบัน อปท. ได้รับไปแต่หน้าที่ส่วนอำนาจนั้นหลายเรื่องยังไม่มอบหมายลงมา การทำงานจึงมีอุปสรรคปัญหา ทางแก้คือต้องแก้ฎหมาย สอง พัฒนาบุคลากร เพิ่มทักษะความชำนาญในการปฏิบัติงาน รวมทั้งสร้างความรู้ความเชี่ยวชาญในเรื่องกฎหมายที่เกี่ยวข้อง สาม พัฒนาระบบข้อมูลข่าวสาร ทั้งการใช้อินเตอร์เน็ทตำบลและอินทราเน็ทเพื่อทุก อบต. สามารถรับข้อมูลได้ในวันเดียวกัน สี่ ต้องมีการกำหนดมาตรฐานกลางในการให้บริการสาธารณะ และห้า ให้บุคลากรทั้งที่มาจากการเลือกตั้งและแต่งตั้งมีความเท่าเทียมกันในสิทธิและสวัสดิการต่างๆ ต่อจากนั้นสามผู้มีประสบการณ์ร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นคือนายประยงค์ รณรงค์ ผู้ได้รางวัลแมกไซไซ สาขาผู้นำชุมชน ประจำปี 2547 จ.ส.ต.ประชา นิลเอก นายกองค์การบริหารส่วนตำบลคลองน้อย อ.เมือง จ.สุราษฎร์ธานี และนายวีระศักดิ์ ศรีสุวรรณ ปลัด อบต.บางสน อ.ปะทิว จ.ชุมพร ได้แลกเปลี่ยนความคิดกับผู้เข้าสัมมนา โดยมีอาจารย์สอรัฐ มากบุญ จากวิทยาลัยชุมชน ม.สงขลานครินทร์ เขตการศึกษาสุราฎร์ธานี เป็นผู้ดำเนินรายการ นายประยงค์ให้ความคิดว่าการการมีส่วนร่วมของประชาชนเป็นเรื่องสำคัญที่สุดในการพัฒนาท้องถิ่น แต่บ่อยครั้งที่ความสัมพันธ์ระหว่างฝ่ายบริหารของท้องถิ่นและประชาชนไม่เข้มแข็ง จึงขาดความร่วมมือกัน ในกรณีนี้ หากมีตัวกลางทำหน้าที่ประสานให้ สร้างความเข้าใจและความสัมพันธ์ที่ดี คนที่ไม่เคยแม้แต่จะคิดให้ความร่วมมือก็กลับมามีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมต่างๆ เป็นเช่นนั้นท้องถิ่นจะเข้มแข็ง ป้องกันปัญหาชุมชน และยังกล่าวว่าการพัฒนานั้นต้องทำสามอย่างไปพร้อมๆ กันคือ สร้างสิ่งใหม่ รักษาของดีเดิม และแก้ไขปัญหา สิ่งสำคัญที่สุดคือชาวบ้านต้องพึ่งตนเองให้ได้ หากไม่มีความยากจนในหมู่บ้าน การพัฒนาท้องถิ่นก็จะประสบความสำเร็จ จากซ้าย นายประยงค์ รณรงค์ จ.ส.ต.ประชา นิลเอก อ.สอรัฐ มากบุญ และนายวีระศักดิ์ ศรีสุวรรณ จ.ส.ต.ประชา เล่าเคล็ดลับในการบริหาร อบต. แบบไม่ใช้เงินว่า ผู้บริหารต้องหูไวตาไว รู้จักขอสิ่งของที่หน่วยราชการอื่นไม่ใช้นำมาให้เป็นประโยชน์ และที่สำคัญคือการร่วมแรงกายของบรรดาชาวบ้านทั้งหลายทำให้การก่อสร้างไม่ว่าจะเป็นถนนหรือสะพานเสร็จสำเร็จลงได้ ทุกคนได้รับประโยชน์ นายวีระศักดิ์ เล่าประสบการณ์ในการทำงานว่า ทุกๆ เดือนผู้บริหารทั้งปลัดและนายก จะลงทำประชาคมตามหมู่บ้านๆ ละ 1 วัน การทำงานนั้นไม่เคยเกี่ยงว่าใครมาจากเลือกตั้ง ใครมาจากการแต่งตั้ง ทุกคนทำหน้าที่คล้ายกันและจะปรึกษากันในทุกๆ เรื่อง เพราะ อบต. เป็นองค์กรเล็กๆ จึงไม่ทำงานแบบบริหารระดับชาติ ในแต่ละเดือนจะมีรายการประจำ เช่น เดือนมกราคม รณรงค์เก็บขยะตามชายฝั่งทะเล เดือนกุมภาพันธ์ ลงศูนย์พัฒนาครอบครัว เดือนมีนาคม ออกหน่วยแพทย์เคลื่อนที่ตรวจโรคตามหมู่บ้าน เป็นต้น ในภาคบ่ายนายอุดร ตันติสุนทร ประธานมูลนิธิส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น ได้กล่าวว่า ในเบื้องต้น อบต. ต้องบรรลุ 8 วัตถุประสงค์หลักให้ได้ คือ การทำให้ทุกบ้านมีน้ำประปา ไฟฟ้า และสิ่งแวดล้อมที่ดี สามสิ่งนี้ถือเป็นเรื่องโครงสร้างพื้นฐาน ต่อมาจึงค่อยพัฒนาคุณภาพชีวิตสี่อย่าง คือ การศึกษา อนามัย อาชีพ และวัฒนธรรม จากนั้นผู้สัมมนาได้ซักถามและแลกเปลี่ยนความคิดในเรื่องต่างๆ เช่น มีข้อเสนอให้นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) มาจากการเลือกจากนายก อบต. และนายกเทศมนตรี ซึ่งน่าจะมีประสิทธิภาพกว่าระบบปัจจุบันที่มีความห่างเหินกันมากระหว่าง อบจ.กับ อบต.เล็กๆ นายอุดร ตันติสุนทร และ พ.ต.อ.สมพล รัฐกาญน์ ผู้สัมมนาอีกท่านกล่าวว่า อปท. ไม่มีอิสระจริงในการทำงาน โดยยกตัวอย่างราชการส่วนภูมิภาคดูดงบประมาณไปใช้ในการจัดแข่งกีฬา อบต. ละ 6 หมื่นบาท โดยตั้งคำถามว่าส่วนภูมิภาคและส่วนกลางทำงานซ้ำซ้อนกันหรือไม่ หลังจากที่ถามตอบกันหลายข้อ นายอุดร ได้เสนอความคิดให้ อบต. รวมตัวกันตั้ง “ชมรมอบต.” เพื่อเผยแพร่แลกเปลี่ยนความรู้ในเรื่องต่างๆ กัน และเมื่อเข้มแข็งแล้วก็อาจจะเปลี่ยนเป็นรูปแบบของ “สมาคม” ก็ได้ จากนั้นอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 คือ นางสาวรัชฎาภรณ์ แก้วสนิท พ.ต.อ.สมพล รัฐกาญน์ และนายธนานุวัฒน์ แก้วพงศ์พันธุ์ ได้ขึ้นเวทีถามตอบคำถามเรื่องต่างๆ ด้านสิทธิมนุษยชน โดยมีนางทิพาพร ตันติสุนทร เป็นผู้ดำเนินรายการ จากซ้าย นายธนานุวัฒน์ แก้วพงศ์พันธุ์ นางทิพาพร ตันติสุนทร นางสาวรัชฎาภรณ์ แก้วสนิท และ พ.ต.อ.สมพล รัฐกาญน์ ผู้เข้าร่วมการสัมมนา ภายหลังการสัมมนาเสร็จสิ้น นายก อบต.คลองน้อย ได้เชิญนายอุดร และคณะวิทยากรไปชมที่ทำการที่โอ่อ่ากว้างขวางแต่ใช้เงินงบประมาณเพียง 3 ล้านบาท ของ อบต. คลองน้อย และอวดพืชเศรษฐกิจของ อบต. คือ กระท้อนพันธุ์ดีที่แต่ละปีทำรายได้งามให้แก่บรรดาเจ้าของสวน ที่ทำการองค์การบริหารส่วนตำบลคลองน้อย นายอุดร ตันติสุนทร กำลังสนทนากับนายก อบต. คลองน้อย จ.ส.ต.ประชา นิลเอก ในห้องทำงานนายก อบต. กระท้อน คือพืชเศรษฐกิจ ในเขต อบต. คลองน้อย ยังมีสภาพทั่วไปเป็นชนบท แต่ละองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีความแตกต่างกันในหลายๆ เรื่อง เช่น สภาพทางกายภาพของพื้นที่ จำนวนประชากรและพื้นฐานทางเศรษฐกิจ ที่ทำให้แต่ละ อบต. มีข้อเด่นและข้อด้อยที่แตกต่างกัน แต่หากทุกๆ อบต. จะบริหารจัดการโดยคำนึงถึงประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าประโยชน์ส่วนตน ยึดมั่นในหลักสิทธิมนุษยชนแล้ว ทุก อบต. ย่อมพัฒนาไปได้ในแนวทางของตนเอง และท้ายที่สุด สร้างความแข็งแกร่งให้กับท้องถิ่นทั้งหมดในภาพรวมสมดังเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญที่ให้มีการกระจายอำนาจการปกครองไปสู่ท้องถิ่น สถาบันนโยบายศึกษา ขอแสดงความเสียใจต่อเหตุการณ์เศร้าสลด ที่นายศุภโชค ยังอ้น นายก อบต.ตะกรบ ได้ถูกคนร้ายลอบสังหาร ถึงแก่ชีวิตในคืนวันที่ 7 สิงหาคม หลังจากที่ได้ทำหน้าที่แกนนำ ในการร่วมจัดการสัมมนาในครั้งนี้เพียงไม่กี่วัน