บทบาทสตรีในสังคมมุสลิม คำนำ มุสลิมหรือผู้ที่ปฏิบัติยึดถือตามแนวของอิสลามนั้นมีอยู่เป็นจำนวนกว่าสองพันล้านในโลก และในประเทศไทยเองก็มีผู้นับถือศาสนาอิสลามถึงร้อยละ 10 ของประชากรทั้งหมด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้คือยะลา ปัตตานี และนราธิวาสนั้น มีผู้นับถือศาสนาอิสลามเป็นส่วนใหญ่ถึงร้อยละ 90 ในอดีต การที่บุคคลต่างศาสนาจะเรียนรู้และเข้าใจในหลักของอิสลามนั้นเกือบจะเป็นไปไม่ได้ เพราะขาดความเข้าใจในภาษาอาหรับเป็นเบื้องต้น และขาดการสื่อสารและเข้าถึงคนในสังคมมุสลิมเป็นเรื่องรองตามมา ความไม่รู้และไม่เข้าใจนี้ทำให้เกิดการตัดขาดระหว่างสังคม ต่างคนต่างอยู่ และเมื่อเกิดความผิดพลาดแม้แต่เพียงเล็กน้อยก็กลายเป็นเรื่องใหญ่ทำความเสียหายได้มากมาย สตรีในสังคมมุสลิมเป็นประเด็นที่คนนอกสังคมมุสลิมไม่รู้และเข้าใจผิดกันมาก และเมื่อมองจากภายนอกด้วยสายตาที่ไม่เข้าใจแล้ว ภาพพจน์ของสตรีในสังคมมุสลิมอาจจะกลายเป็นบุคคลลึกลับ บุคคลที่มีสถานภาพเป็นที่กังขาในความเท่าเทียมกับบุรุษ เป็นประเด็นที่ผู้เลื่อมใสในลัทธิเพศนิยม (feminism) หยิบยกมาโจมตีในเวทีโลกอยู่เนืองๆ และแม้กระทั่งในบางสังคมมุสลิมเองที่ผู้หญิงยังมีโอกาสเล่าเรียนน้อยก็อาจจะไม่รู้ถึงสถานภาพ สิทธิและหน้าที่ของพวกเธอในสังคมก็ได้ การจะศึกษาทำความเข้าใจสถานภาพและบทบาทของสตรีมุสลิมในแต่ละสังคมอาจจะมีความแตกต่างกันไปบ้างตามเผ่าพันธุ์ เชื้อชาติ ประเทศ ตลอดจนลัทธิการปกครอง แต่ทุกสังคมมุสลิมย่อมมีสิ่งหนึ่งที่เหมือนกันคือการยึดถือตามแนวทางของอิสลาม ตามคำสอนในพระอัลกุรอานและตลอดจนคำสอนของนักวิชาการศาสนาท่านอื่นๆ ดังนั้น หากจะเริ่มกันที่หลักคำสอนของอิสลามแล้ว การเรียนรู้และทำความเข้าใจในสถานภาพ สิทธิและหน้าที่หรือคุณสมบัติของสตรีตามแนวทางอิสลาม จะเป็นปฐมบทเบื้องต้นที่จะทำให้เกิดความเข้าใจในสังคมมุสลิม ไม่ว่าสังคมหรือชุมชนนั้นจะอยู่ที่ใดในโลก อัลกุรอานและสตรี อัลกุรอานกำหนดบทบาทของผู้หญิงไว้ชัดเจนทั้งในฐานะที่เป็นบุตรี เป็นภรรยา เป็นแม่ เป็นสมาชิกของสังคม และเป็นเอกบุคคล หากเราจะเรียก “บทบาท” เหล่านั้นว่า “สิทธิ” ก็คงจะไม่ผิดนัก เพราะว่าเป็นการคุ้มครองหรือรับรองผู้หญิงในทุกๆ เรื่องนับตั้งแต่เกิดจนกระทั่งตาย ได้แก่ สิทธิในการเป็นสมาชิกของครอบครัว โดยการแต่งงาน การได้รับความคุ้มครองจากความรุนแรงในครอบครัว สิทธิในการหย่าร้าง และบทลงโทษในการทำความผิดในทางเพศ สิทธิในการทำงาน หาเลี้ยงชีพ และการเป็นเจ้าของทรัพย์สิน สิทธิในการแสวงหาความรู้ สิทธิในการแสดงความคิดเห็นในครอบครัวและสังคม สิทธิในทางกฎหมาย ได้แก่ การทำสัญญา เป็นพยาน และการมีส่วนในมรดก สิทธิในครอบครัว เมื่อชายและหญิงร่วมชีวิตคู่ด้วยกันนั้น อิสลามถือว่าทั้งคู่เป็น “หุ้นส่วน” ที่มีความสำคัญเท่าเทียมกัน และบทบาทของหญิงในการดำรงสถานภาพครอบครัวนั้นมิได้ด้อยไปกว่าชายเลยไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของสิทธิหรือหน้าที่ ดังพระดำรัสที่ว่า “โอ้มนุษยชาติทั้งหลาย แท้จริง เราได้สร้างพวกเจ้าจากเพศชายและเพศหญิงและเราได้ให้พวกเจ้าแยกเป็นเผ่าและตระกูล เพื่อจะได้รู้จักกัน แท้จริงผู้ที่มีเกียรติยิ่งในหมู่พวกเจ้า ณ ที่อัลลอฮฺนั้น คือผู้ที่มีความยำเกรงยิ่งในหมู่พวกเจ้า แท้จริงอัลลอฮฺนั้นเป็นผู้ทรงรอบรู้อย่างละเอียดถี่ถ้วน” (อัลกุรอาน 49 : 13) “มนุษยชาติทั้งหลาย จงยำเกรงพระเจ้าของพวกเจ้า ที่ได้บังเกิดพวกเจ้ามาจากชีวิตหนึ่ง (คือท่านนบี อาดัม) และได้ทรงบังเกิดจากชีวิตนั้นซึ่งคู่ครองของเขา (ท่านหญิงฮาวา) และได้ทรงให้แพร่สะพัดไปจากทั้งสองนั้น ซึ่งบรรดาชายและบรรดาหญิงอันมากมาย และจงยำเกรงอัลลอฮฺที่พวกเจ้าต่างขอกัน (ความช่วยเหลือ) ด้วยพระองค์ และพึงรักษาเครือญาติ (ให้เอาใจใส่และระมัดระวังในสิทธิและหน้าที่ต่างๆ อันพึงมีต่อญาติ มิฉะนั้นจะทำให้ความสัมพันธ์ขาดตอนลง) แท้จริง อัลลอฮฺทรงสอดส่องดูพวกเจ้าอยู่เสมอ” (อัลกุรอาน 4 : 1) เมื่อชายและหญิงจะร่วมชีวิตด้วยกันโดยการแต่งงานนั้น ตามค่านิยมของสังคมมุสลิมหญิงพึงได้รับ “ของขวัญ” จากฝ่ายชาย ซึ่งเรียกกันว่า มะฮัร (mahr, mehr หรือ meher) ของขวัญนี้อาจจะเป็นสิ่งของที่มีค่า อสังหาริมทรัพย์ หรือหลักทรัพย์ในการลงทุน ซึ่งมุสลิมไม่ถือว่าเป็น “ค่าตัว” ของเจ้าสาว และก็อาจจะมีการระบุเอาไว้อย่างชัดเจนว่า มะฮัร ที่จะได้รับนี้จะแบ่งออกเป็นมากกว่าหนึ่งส่วนก็ได้ คือส่วนหนึ่งจะได้เมื่อแต่งงาน และส่วนที่เหลือจะได้รับเมื่อเธอเป็นม่ายโดยการหย่าร้างหรือเมื่อสามีตาย ดังนั้น มะฮัร จึงเปรียบเสมือนเป็นหลักประกันให้กับฝ่ายหญิงมากกว่าสินสอดหรือสินสมรส นอกจากนี้ในบางสังคมยังมีการระบุไว้เมื่อชายและหญิงจะแต่งงานกันว่าทั้งคู่จะอยู่ที่ไหน ภรรยามีสิทธิที่จะขอหย่าหรือไม่ อย่างไรก็ตามในสังคมมุสลิมทั่วไปไม่มีการเขียนข้อตกลงเหล่านี้เป็นลายลักษณ์อักษร ดังนั้นการ ตกลงก่อนแต่งงานจึงเป็นเพียงคำพูดหรือวาจาที่ทั้งสองฝ่ายจะต้องยึดถือ แม้การหย่าหรือ Talaq ในสังคมมุสลิมจะเป็นเรื่องที่เกิดจากฝ่ายชายเป็นผู้ริเริ่มโดยกำหนดเอาไว้ว่าจะต้องทำอย่างไรจึงจะสามารถหย่าได้ เช่นต้องมีระยะเวลาการแยกกันอยู่และกระบวนการอื่นๆ แต่ก็อนุญาตให้มีการหย่าที่ฝ่ายหญิงเป็นผู้ริเริ่ม คือ ฟ่าซัค “การฟ้องหย่า” หรือ Khulah “การหย่าโดยมีค่าตอบแทน” ได้ในกรณีที่มีปัญหาร้ายแรง เช่น การทุบตีเป็นประจำหรือไม่ได้รับความยุติธรรม แต่ไม่ว่าจะเป็นการขอหย่าโดยฝ่ายใดเป็นผู้ริเริ่มก็ตาม ภรรยามีสิทธิที่จะเก็บ มะฮัร ที่เธอได้รับเมื่อแต่งงานเอาไว้ รวมทั้งจะได้รับทรัพย์สินอื่นๆ ที่ตกลงกันไว้เมื่อครั้งแต่งงาน เธอจะได้รับค่าเลี้ยงดูบุตรจนกว่าจะถึงกำหนดหย่านม แต่หลังจากนั้นสังคมมุสลิมทั่วไปให้บิดามีสิทธิในการเลี้ยงดูบุตร ตามกฎหมายอิสลามหรือ ชะรีอะฮ์ นั้น มีการกำหนดบทลงโทษที่สามีจะกระทำต่อภรรยาเอาไว้หลายขั้นตอน เริ่มตั้งแต่การปรับความเข้าใจกันด้วยเหตุผลไปจนตำหนิด้วยคำพูด จากนั้นจึงแยกกันอยู่ชั่วคราวเพื่องดเว้นความสัมพันธ์ และหากฝ่ายหญิงยังไม่ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงตนเองก็จะถึงบทลงโทษที่มีการแปลความหมายว่า “เฆี่ยน” หรือ idribuhunna ดังพระดำรัสที่ว่า “บรรดาชายนั้นคือผู้ที่ทำหน้าที่ปกครองเลี้ยงดูบรรดาหญิง (ภริยา) เนื่องด้วยการที่อัลลอฮฺได้ทรงให้บางคนของพวกเขาเหนือกว่าอีกบางคน (ชายร่างกายแข็งแรง กล้าหาญ จึงให้ทำหน้าที่ปกครองและเลี้ยงดูหญิง) และด้วยการที่พวกเขาได้จ่ายไปจากทรัพย์ของพวกเขา (ในการเลี้ยงดูภริยา) บรรดากุลสตรีนั้นคือผู้จงรักภักดี ผู้รักษาในทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่ลับหลังสามี (รักษาความบริสุทธิ์ของนางและทรัพย์สมบัติขณะสามีไม่อยู่) เนื่องด้วยสิ่งที่อัลลอฮฺทรงรักษาไว้ (กำหนดให้เป็นหน้าที่ของสามีต้องปฏิบัติ ตั้งแต่การให้มะฮัร และค่าใช้จ่ายในชีวิตความเป็นอยู่ของนางทุกอย่าง) และบรรดาหญิงที่พวกเจ้าหวั่นเกรงในความดื้อดึงของนางนั้น (เกรงว่านางจะประพฤตินอกลู่นอกทางอันก่อให้เกิดความเสื่อมเสียในครอบครัว) ก็จงกล่าวตักเตือนนาง และทอดทิ้งนางไว้แต่ลำพังในที่นอน (เพื่อให้เกิดความสำนึกผิด) และจงเฆี่ยนนาง (เพื่อให้เข็บหลาบ โดยไม่เกิดบาดแผลหรือรอยช้ำบวม) แต่ถ้านางเชื่อฟังพวกเจ้าแล้ว ก็จงอย่าหาทางเอาเรื่องแก่นาง แท้จริงอัลลอฮฺเป็นผู้ทรงสูงส่ง ผู้ทรงเกรียงไกร” (อัลกุรอาน 4 : 34) มีการถกเถียงกันมากว่า idribuhunna นั้นหมายถึงการ “เฆี่ยน” จริงหรือ หากจริงสามีมีสิทธิที่จะตีแรงขนาดไหน ซึ่งเรื่องนี้นักวิชาการศาสนาสมัยใหม่ Abul’ Ala Maududi ได้เขียนไว้ใน Tafheen Al-Qur’an ว่าการเฆี่ยนนั้นจะต้องไม่เฆี่ยนที่ใบหน้าและต้องไม่แรงจนกระทั่งทำให้เกิดบาดแผนหรือรอยช้ำบวม และนักการศาสนาคนอื่นๆ ก็มีความเห็นตรงกันว่าการลงโทษโดยการ “ไม่เฆี่ยน” นั้นควรกระทำมากกว่าการ “เฆี่ยน” และการเฆี่ยนควรจะเป็นมาตรการสุดท้ายที่สามีพึงลงโทษภรรยา ดร.อาหมัด ซาฟัด กล่าวไว้ว่า ตามหลักศาสนาแล้วผู้หญิงไม่จำเป็นต้องยอมรับการลงโทษโดยการเฆี่ยนเธอสามารถจะขอหย่าได้ หากสามี “เฆี่ยน” เธอโดยไม่เคารพในข้อจำกัดตามที่อัลกุรอานและฮาดิษกำหนดไว้ เธอสามารถนำเรื่องไปร้องเรียนต่อศาลได้ และหากพบว่าคำร้องของเธอมีมูล ศาลอาจจะสั่งให้ลงโทษสามีโดยการเฆี่ยนเช่นเดียวกับที่เขาเฆี่ยนเธอก็ได้ แม้สตรีในสังคมมุสลิมจะได้รับสิทธิหรือความคุ้มครองในสถานภาพทางครอบครัวดังเช่นที่กล่าวแล้วก็ตาม แต่มิได้หมายความว่าเธอจะมีสิทธิหรือได้รับความคุ้มครองเมื่อกระทำความผิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งความผิดทางประเวณี ทั้งนี้เพราะหลักคำสอนเบื้องต้นของอิสลามถือว่าครอบครัวหรือเผ่าจะเสื่อมเสียเกียรติอย่างยิ่งหากผู้หญิงในครอบครัวหรือเผ่ากระทำความผิดทางเพศ ในสังคมมุสลิมบางประเทศได้มีการระบุความผิดของหญิงที่ทำผิดประเวณีว่ามีโทษถึงตาย แต่ตามกฎหมายอิสลามแล้วก่อนจะมีการลงโทษจะต้องมีการไต่สวนและต้องมีข้อพิสูจน์ถึงความผิดอย่างชัดเจน เช่น มีพยานรู้เห็นหรือมีการตั้งครรภ์ สิทธิในการทำงาน หาเลี้ยงชีพ และการเป็นเจ้าของทรัพย์สิน สตรีในสังคมมุสลิมมีหน้าที่เท่าเทียมกับชายในสถานภาพทางครอบครัว ดังนั้น เธอจึงมีสิทธิที่จะได้รับผลตอบแทนจากการทำหน้าที่เหล่านั้นโดยการยอมรับถึงการเป็นอิสระในบุคลิกภาพ หรือการเป็นเอกบุคคลที่มีความคิดและจิตวิญญาณเป็นของตนเอง ดังเช่นที่พระดำรัสกล่าวไว้ว่า “แล้วพระเจ้าของพวกเขาก็ตอบรับพวกเขาว่า แท้จริง ข้าจะไม่สูญเสียซึ่งงานของผู้ทำงานคนหนึ่งคนใดในหมู่พวกเจ้า ไม่ว่าจะเป็นชายหรือหญิงก็ตาม โดยที่บางส่วนของพวกเจ้านั้นมาจากอีกบางส่วน (มนุษย์มีความเท่าเทียมกัน สืบสายเลือดมาจากอาดัมมนุษย์คนแรกของโลก) บรรดาผู้ที่อพยพและที่ถูกขับไล่ให้ออกจากหมู่บ้านของพวกเขา และได้รับความเดือดร้อนในทางของข้า และได้ต่อสู้และถูกฆ่าตายนั้น แน่นอนข้าจะลบล้างให้พ้นจากพวกเขา ซึ่งบรรดาความผิดของพวกเขา และแน่นอนข้าจะให้พวกเขาเข้าบรรดาสวนสวรรค์ ซึ่งมีบรรดาแม่น้ำไหลอยู่เบื้องล่างของสวนสวรรค์เหล่านั้น ทั้งนี้เป็นรางวัลตอบแทนจากอัลลอฮฺ และอัลลอฮฺนั้น ณ พระองค์มีการตอบแทนที่ดีงาม” (อัลกรุอาน 3 : 195) “และบรรดามุมินชาย และบรรดามุมินหญิงนั้น บางส่วนของพวกเขาต่างเป็นผู้ช่วยเหลืออีกบางส่วน (ต่างก็ช่วยเหลือกัน) ซึ่งพวกเขาจะใช้ให้ปฏิบัติในสิ่งที่ชอบและห้ามปรามในสิ่งที่ไม่ชอบ และพวกเขาจะดำรงไว้ซึ่งการละหมาดและจ่ายชะกาต และภักดีต่ออัลลอฮฺ และรอซูลของพระองค์ ชนเหล่านี้แหละ อัลลอฮฺจะทรงเอ็นดูเมตตาแก่พวกเขา แท้จริงอัลลอฮฺนั้นเป็นผู้ทรงเดชานุภาพ ผู้ทรงปรีชาญาณ” (อัลกุรอาน 9 : 71) “แท้จริงบรรดาผู้นอบน้อมชายและหญิง บรรดาผู้ศรัทธาชายและหญิง บรรดาผู้ภักดีชายและหญิง บรรดาผู้สัตย์จริงชายและหญิง บรรดาผู้อดทนชายและหญิง บรรดาผู้ถ่อมตัวชายและหญิง บรรดาผู้บริจาคทานชายและหญิง บรรดาผู้ถือศีลอดชายและหญิง บรรดาผู้รักษาอวัยวะเพศของพวกเขาที่เป็นชายและหญิง บรรดาผู้รำลึกถึงอัลลอฮฺอย่างมากที่เป็นชายและหญิงนั้น อัลลอฮฺได้ทรงเตรียมไว้สำหรับพวกเขาแล้ว ซึ่งการอภัยโทษและรางวัลอันใหญ่หลวง” (อัลกุรอาน 33 : 35) “ไม่บังควรแก่ผู้ศรัทธาชาย และผู้ศรัทธาหญิงเมื่ออัลลอฮฺ และรอซูลของพระองค์ได้กำหนดกิจการใดแล้ว สำหรับพวกเขาไม่มีทางเลือกในเรื่องของพวกเขา และผู้ใดไม่เชื่อฟังอัลลอฮฺและรอซูลของพระองค์แล้ว แน่นอนเขาได้หลงผิดอย่าชัดแจ้ง” (อัลกุรอาน 33 : 36) อิสลามมิได้ห้ามสตรีไม่ให้ทำงาน แม้ว่าจะเน้นว่างานเบื้องต้นของสตรีคือการดูแลครอบครัวและบ้าน มุสลิมหลายคนเชื่อว่าผู้หญิงควรจะทำงานก็ต่อเมื่องานนั้นไม่ขัดต่อคำสอนของศาสนา ซึ่งมีการแปลความว่าคืองานที่ไม่ทำให้เธอเสื่อมเกียรติในฐานะสตรี ซึ่งในหลายสถานการณ์ก็ได้แปลความว่าจะต้องเป็นงานที่ไม่เกี่ยวข้องกับชายอื่นที่ไม่ใช่บุคคลในครอบครัว ในบางสถานที่กฎหมายอิสลามอนุญาตให้สามีหรือบิดาห้ามผู้หญิงมิให้ทำงานได้ และหากเธอมีงานอาชีพของตนเองแล้ว ก็ไม่มีข้อบังคับแต่ประการใดว่าเธอจะต้องแบ่งปันรายได้ให้ครอบครัวหรือสามี แต่ในทางกลับกันแล้ว สามีมีหน้าที่ต้องเลี้ยงดูภรรยาด้วยรายได้ที่หามาได้ นอกจากสตรีจะมีสิทธิในการทำงานและหาเลี้ยงชีพแล้ว เธอยังมีสิทธิที่จะเป็นเจ้าของทรัพย์สิน และเธอมีสิทธิที่จะถือครองทรัพย์สินที่มีก่อนการแต่งงานโดยไม่ต้องแบ่งปันให้สามี ซึ่งในทางกลับกันทรัพย์สินใดๆ ของสามีนั้นจะถูกใช้ในการเลี้ยงดูสมาชิกทุกๆ คนในครอบครัว รวมทั้งเธอได้รับการยกเว้นจากความรับผิดชอบทางการเงินของครอบครัวด้วย สิทธิในการแสวงหาความรู้ นบีมุฮัมมัดประกาศว่า มุสลิมทุกคนไม่ว่าชายหรือหญิงมีสิทธิในการแสวงหาความรู้ ดังนั้น ผู้หญิงในสังคมมุสลิมจึงมีสิทธิในการเล่าเรียนเท่าเทียมกับชาย และแม้ว่าเธอจะแต่งงานแล้ว สามีก็ไม่มีสิทธิห้ามเธอ มิให้ออกจากบ้านเพื่อไปเล่าเรียนหลักคำสอนของศาสนา ในสังคมอิสลามแต่โบราณมีนักวิชาการศาสนาที่เป็นผู้หญิงมากมาย หลายคนมีตำแหน่งสำคัญในมัสยิด นักการศาสนาเหล่านั้นสามารถจะเป็นอิหม่ามหรือนำละหมาดในกลุ่มสตรีล้วนได้ แต่ไม่อนุญาตให้นำละหมาดหากผู้ละหมาดเป็นชายและหญิงคละกันทั้งสองเพศ สิทธิในการแสดงความคิดเห็นในครอบครัวและสังคม เมื่อมีความเห็นไม่ตรงกัน ภรรยาและสามีมีอิสระเท่าเทียมกันที่จะแสดงความคิดเห็น และสามีก็ไม่มีสิทธิอันใดที่จะกล่าวร้ายภรรยาเกินจริง หากการโต้แย้งในครอบครัวจะนำไปสู่การงดความสัมพันธ์ฉันสามีภรรยา ก่อนที่ทั้งคู่จะมาคืนดีกันนั้น จะต้องมีข้อปฏิบัติให้กระทำความดี เช่น ปล่อยทาส ถือศีลอด หรือให้ทานแก่คนจน ทั้งนี้เพื่อปรามไม่ให้สามีภรรยามีความขัดแย้งกันบ่อยครั้ง “โดยแน่นอน อัลลอฮฺทรงได้ยินถ้อยคำของสตรีที่กำลังโต้แย้งกับเจ้าในเรื่องของสามีของนาง และนางได้ร้องทุกข์ต่ออัลลอฮฺ และอัลลอฮฺนั้นทรงได้ยินการตอบโต้ของเจ้าทั้งสอง แท้จริงอัลลอฮฺเป็นผู้ทรงได้ยิน ผู้ทรงรู้เห็นเสมอ” (อัลกุรอาน 58 : 1) “บรรดาผู้เปรียบเทียบภรรยาของพวกเขาในหมู่พวกเจ้าว่าเสมือนแม่ของพวกเขานั้นพวกนางมิได้เป็นแม่ของพวกเขา บรรดาแม่ของพวกเขามิได้เป็นอื่นใด นอกจากเป็นผู้ให้กำเนิดพวกเขาเท่านั้น และแท้จริงพวกเขานั้นกล่าวคำพูดที่น่าเกลียดและกล่าวเท็จ และแท้จริงอัลลอฮฺนั้นเป็นผู้ทรงอภัยโทษ ทรงยกโทษให้เสมอ” (อัลกรุอาน 58 : 2) “และบรรดาผู้เปรียบเทียบภรรยาของพวกเขาว่าเสมือนแม่ของพวกเขานั้น แล้วพวกเขาจะคืนสู่ถ้อยคำที่พวกเขาได้กล่าวไว้ ดังนั้น (สิ่งที่จำเป็นแก่เขาต้องปฏิบัติคือ) การปล่อยทาสหนึ่งคน ก่อนที่เขาทั้งสองจะแตะต้องต่อกัน (ร่วมหลับนอน) นั่นคือสิ่งที่พวกเจ้าถูกเตือนเอาไว้ (ใช้ให้ปฏิบัติ) และอัลลอฮฺทรงรอบรู้ ยิ่งในสิ่งที่พวกเจ้ากระทำ” (อัลกุรอาน 58 : 3) “ส่วนผู้ที่ไม่สามารถหา (ทาส) ได้ ก็ต้องถือศีลอดสองเดือนติดต่อกัน ก่อนที่เขาทั้งสองจะแตะต้องต่อกัน (ร่วมหลับนอน) สำหรับผู้ที่ไม่สามารถจะถือศีลอดได้ก็ต้องให้อาหารแกคนยากจนจำนวนหกสิบคน ทั้งนี้เพื่อจะให้พวกเจ้าศรัทธาต่ออัลลอฮฺและรอซูลของพระองค์ นั่นคือขอบเขตของอัลลอฮฺ และสำหรับพวกปฏิเสธศรัทธานั้นจะได้รับการลงโทษอย่างเจ็บปวด” (อัลกรุอาน 58 : 4) สตรีในประวัติศาสตร์อิสลามได้เคยแสดงความเห็นในเรื่องของกฎหมาย ประโยชน์สาธารณะ และเป็นฝ่ายขัดแย้งกับคอลีฟะฮ. (ผู้ปกครองมุสลิม) จนกระทั่งคอลีฟะฮ. ต้องยอมรับข้อโต้แย้งของพวกเธอเหล่านั้น ดังเช่นที่บันทึกไว้ในสมัยของคอลีฟะฮฺ Umar Ibn AI-Khattab สิทธิในการแสดงความคิดเห็นของสตรีมุสลิมอาจจะมาจากการมีส่วนร่วมในสังคมนับตั้งแต่สมัยต้นๆ ที่ยังมีการทำสงครามกันอย่างกว้างขวาง ผู้หญิงมุสลิมเข้าร่วมในกองทัพในฐานะพยาบาลรักษาผู้บาดเจ็บตระเตรียมเสบียงและรับใช้นักรบ เมื่อพูดถึง “การออกเสียง” อาจจะทำให้นึกไปถึงการปกครองระบอบประชาธิปไตยที่บุคคลมีสิทธิในการออกเสียงเลือกผู้แทนราษฎรให้ไปทำหน้าที่ในสภา ในกรณีนี้ประเทศมุสลิมจำนวนมากให้สิทธิแก่ผู้หญิงในการออกเสียงลงคะแนนเช่นเดียวกับชาย จะมีเพียงไม่กี่ประเทศเท่านั้นที่กำหนดว่าสตรีที่มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งจะต้องมีการศึกษาถึงระดับที่กำหนดหรือกำหนดระยะเวลาในอนาคตที่จะให้สิทธิแก่สตรีในการออกเสียงเลือกตั้ง แต่นักวิชาการศาสนาหลายคนกล่าวว่า อิสลามให้สิทธิในการออกเสียงแก่สตรี ทั้งนี้เพราะทั้งในอัลกุรอานและซุนนะฮ์ไม่เคยห้ามไม่ให้สตรีออกเสียงแสดงความคิดเห็นเลย สิทธิในทางกฎหมาย ได้แก่ การทำสัญญา เป็นพยาน และการมีส่วนในมรดก กล่าวได้ว่าอิสลามเป็นศาสนาเดียวที่คุ้มครองสิทธิทางกฎหมาย โดยให้สิทธิสตรีเช่นเดียวกับบุรุษในการทำสัญญา ทำธุรกิจ เป็นพยานและการรับมรดก ในการเป็นพยานในสัญญาต่างๆ นั้น อิสลามกำหนดให้ต้องมีผู้ชายสองคนหรือผู้ชายหนึ่งคนกับผู้หญิงสองคน ทั้งนี้มิได้หมายความว่าผู้หญิงจะมีสถานภาพด้อยไปกว่าชายจึงต้องใช้ถึงสองคนทดแทนผู้ชายเพียงคนเดียว หากแต่เป็นการปกป้องผู้หญิงที่อาจจะไม่มีประสบการณ์เท่าผู้ชาย ดังนั้นผู้หญิงสองคนจะช่วยกันเป็นหูเป็นตาให้แก่กันและกัน แต่การเป็นพยานที่ผู้หญิงสองคนเท่ากับผู้ชายหนึ่งคนนี้ใช้ได้กับการเป็นพยานในการทำสัญญาเท่านั้น ส่วนการเป็นพยานบุคคลในการพิจารณาคดีความนั้น ผู้หญิงและผู้ชายมีสถานภาพเท่าเทียมกัน ในการมีส่วนร่วมในมรดกของบิดามารดา ผู้หญิงได้รับการรับรองเอาไว้เช่นกันว่า “สำหรับบรรดาชายนั้น มีส่วนได้รับจากสิ่งที่ผู้บังเกิดเกล้าทั้งสอง และบรรดาญาติที่ใกล้ชิดได้ทิ้งไว้และสำหรับบรรดาหญิงนั้นก็มีส่วนได้รับจากสิ่งที่ผู้บังเกิดเกล้าทั้งสอง และบรรดาญาติที่ใกล้ชิดได้ทิ้งไว้ ซึ่งสิ่งนั้นจะน้อยหรือมากก็ตาม เป็นส่วนได้รับที่ถูกกำหนดอัตราส่วนไว้” (อัลกรุอาน 4 : 7) แต่สิทธิของบุตรีนั้นจะได้เพียงครึ่งหนึ่งของบุตรชาย หรือน้อยกว่าบุตรชาย “อัลลอฮฺได้ทรงสั่งพวกเจ้าไว้ในลูกๆ ของพวกเจ้าว่า สำหรับเพศชายนั้นจะได้รับเท่ากับส่วนได้ของเพศหญิงสองคน แต่ถ้าลูกๆ เป็นหญิงเกินกว่าสองคน พวกนางก็จะได้สองในสามของสิ่งที่เขาได้ทิ้งไว้ และถ้าลูกเป็นหญิงคนเดียวนางก็จะได้ครึ่งหนึ่ง และสำหรับบิดาและมารดาของเขานั้น แต่ละคนในสองนั้นจะได้หนึ่งในหกจากสิ่งที่เขาได้ทิ้งไว้หากเขามีบุตร แต่ถ้าเขาไม่มีบุตรและมีบิดามารดาของเขาเท่านั้นที่รับมรดกของเขาแล้ว มารดาของเขาก็ได้รับหนึ่งในสาม ถ้าเขามีพี่น้องหลายคน มารดาของเขาก็ได้รับหนึ่งในหก ทั้งนี้หลังจากพินัยกรรมที่เขาได้สั่งเสียมันไว้หรือหลังจากหนี้สิน บรรดาบิดาของพวกเจ้าและลูกๆ ของพวกเจ้านั้น พวกเจ้าไม่รู้ดอกว่า ฝ่ายไหนในพวกเขานั้นเป็นผู้มีคุณประโยชน์แก่พวกเจ้าใกล้กว่ากัน ทั้งนี้เป็นบัญญัติที่มาจากอัลลอฮฺ แท้จริงอัลลอฮฺเป็นผู้ทรงรอบรู้ ผู้ทรงปรีชาญาณ” (อัลกุรอาน 4 : 11) ทั้งนี้มีการให้เหตุผลตามหลักกฎหมายอิสลามว่า เพราะผู้ชายนั้นมีหน้าที่ต้องใช้ส่วนแบ่งของมรดกในการเลี้ยงดูภรรยา บุตร และในกิจการต่างๆ ของบ้าน ในขณะที่ผู้หญิงมีสิทธิที่จะเก็บมรดกของเธอเอาไว้เองทั้งหมดโดยไม่ต้องแบ่งให้แก่สามี ความรับผิดชอบทางการเงินเป็นหน้าที่ของฝ่ายชาย อภิสิทธิ์หรือข้อจำกัด กันแน่ หลายคนกล่าวว่า สตรีมุสลิมมีข้อห้ามหรือข้อจำกัดในฐานะที่เธอเป็นผู้หญิงมากมาย เช่น ต้อง แต่งกายมิดชิด ต้องคลุมหน้า ห้ามพูดกับบุรุษอื่นเว้นแต่สมาชิกในครอบครัว หรือแม้เมื่อเข้าละหมาดในมัสยิดยังต้องถูกแยกไว้ต่างหาก ไม่มีสิทธิปะปนกับชาย คงจะไม่เป็นการยุติธรรมนักหากเราจะเชื่อในคำพูดเหล่านั้นโดยไม่พิจารณาหาเหตุผลว่าที่จริงแล้วมีข้อห้ามหรือข้อจำกัดอะไรบ้างที่กำหนดไว้ในพระคัมภีร์ และเหตุใดจึงมีข้อห้ามหรือข้อจำกัดเช่นนั้น เครื่องแต่งกายของสตรีมุสลิมดูเหมือนจะเป็นหัวข้อที่ถกเถียงกันมากในหมู่ผู้นับถือศาสนาอื่นว่าเป็นข้อ “จำกัด” สำหรับพวกเธอหรือไม่ แต่เมื่อดูจากพระดำรัสในอัลกุรอานแล้วจะเห็นว่าทั้งชายและหญิงควรแต่งกายเพื่อแสดงออกถึงความนอบน้อมถ่อมตน “และจงกล่าวเถิด (มุฮัมมัด) แก่บรรดามุอมินะฮฺ ให้พวกเธอลดสายตาของพวกเธอลงต่ำและให้พวกเธอรักษาทวารของพวกเธอ และอย่าเปิดเผยเครื่องประดับของพวกเธอเว้นแต่สิ่งที่เปิดเผยได้ และให้เธอปิดด้วยผ้าคลุมศีรษะของเธอลงมาถึงหน้าอกของเธอ และอย่าให้เธอเปิดเผยเครื่องประดับของพวกเธอ เว้นแต่แก่สามีของพวกเธอ หรือบิดาของพวกเธอหรือบิดาของสามีของพวกเธอ หรือดลูกชายของพวกเธอ หรือลูกชายของสามีของพวกเธอ หรือพี่ชาย น้องชายของพวกเธอ หรือลูกชายของพี่ชายน้องชายของพวกเธอ หรือ ลูกชายของพี่สาวน้องสาวของพวกเธอ หรือพวกผู้หญิงของพวกเธอ หรือที่มือของพวกเธอครอบครอง (ทาสและทาสี) หรือคนใช้ผู้ชายที่ไม่มีความรู้สึกทางเพศ หรือเด็กที่ยังไม่รู้เรื่องเพศสงวนของผู้หญิง และอย่าให้เธอกระทืบเท้าของพวกเธอ เพื่อให้ผู้อื่นรู้สิ่งที่พวกเธอควรปกปิดในเครื่องประดับของพวกเธอ และพวกเจ้าทั้งหลายจงขอลุแก่โทษต่ออัลลอฮฺ โอ้บรรดาผู้ศรัทธาเอ๋ย เพื่อว่าพวกเจ้าจะได้รับชัยชนะ” (อัลกรุอาน 24 : 31) จากการตีความแล้ว ผู้หญิงต้องปกปิดร่างกายยกเว้นใบหน้าและมือ ในขณะที่ผู้ชายต้องปกปิดตั้งแต่เอวถึงเข่า ดังนั้นสตรีมุสลิมจึง “ต้อง” สวมเสื้อผ้าที่ปกคลุมร่างกายมิดชิดเป็นเบื้องต้น และใช้ผ้าคลุมศีรษะที่เรียกว่า “ฮิญาบ” คลุมศีรษะลงมาถึงทรวงอกหรือยาวกว่านั้นเพื่อความสุภาพและแสดงความศรัทธาใน คำสอน และมีมุสลิมบางเผ่าที่มีกฎเข้มงวดในการแต่งกายของผู้หญิง โดยสวมผ้าคลุมใบหน้าที่เปิดแต่ดวงตา “ชาดอ” หรือ burqas เมื่อต้องออกนอกบ้าน แต่ไม่ว่าสตรีมุสลิมในแต่ละสังคมจะแต่งตัวอย่างไร จุดมุ่งหมายสำคัญของการแต่งกายก็เพื่อให้เธอดำรงรักษาเกียรติยศ ความภูมิใจและความบริสุทธิ์ไว้ได้ โดยไม่ต้องการให้เธอเปิดเผยร่างกายต่อบุคคลอื่นเว้นแต่ผู้เป็นสามี เพื่อไม่ต้องการให้เธอนำความงามและความเป็นเพศหญิงให้ปรากฏแต่คนแปลกหน้า ซึ่งจะนำมาซึ่งความสนใจของคนต่างเพศที่ไม่เป็นผลดีแก่ตัวเธอเอง การที่พวกผู้หญิงได้รับการยกเว้นว่าไม่จำเป็นต้องไปละหมาดในมัสยิดวันละ 5 ครั้งเช่นพวกผู้ชาย มองได้สองมุมว่า เป็นข้อ “จำกัด” หรือ “อภิสิทธิ์” หากจะมองว่าเป็น “อภิสิทธิ์” ที่ผู้หญิงได้รับก็สามารถอธิบายได้ว่า เพราะพวกเธอมีหน้าที่หลักในการดูแลบ้านและคนในครอบครัว การกำหนดให้พวกเธอต้องออกจากบ้านไปละหมาดวันละ 5 ครั้ง จึงเป็นความไม่สะดวกแก่พวกเธอมากกว่า แต่หากเธอต้องการจะไปแล้วก็ไม่ได้มีข้อห้ามแต่ประการใด และพวกเธอก็ยังได้รับ “อภิสิทธิ์” ในการจัดทางเข้าออกและสถานที่ไว้เฉพาะ การแบ่งส่วนชาย-หญิงจะทำให้ผู้ปฏิบัติละหมาดทุกคนมีสมาธิและไม่เกิดการกระทบสัมผัสทางร่างกายและสายตาซึ่งกันและกัน ในเรื่องของ “อภิสิทธิ์” ในการปฏิบัติศาสนกิจของผู้หญิงยังรวมไปถึงการไม่ต้องถือศีลอดในขณะที่มีรอบเดือนและตั้งครรภ์อีกด้วย หน้าที่สตรีมุสลิมต่อสังคม ท้ายที่สุดเมื่อกล่าวถึงสิทธิและอภิสิทธิ์ของสตรีในสังคมมุสลิมแล้ว ก็ต้องดูว่าพวกเธอได้รับความคาดหมายหรือต้องมี “หน้าที่” อะไรบ้างต่อสังคม จากบทความเรื่อง “Women and Islam” ในเว็บไซต์ http://islamic-world.net/sister/articles.htm เขียนไว้ว่า สตรีมุสลิมพึงมีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ คือ เธอควรมีความคิดดีและทำดีต่อผู้อื่น เธอควรซื่อสัตย์ เธอต้องหลีกเลี่ยงการกล่าวเท็จ เธอต้องให้คำแนะนำที่บริสุทธิ์ใจ เธอพึงเป็นตัวอย่างให้แก่ผู้อื่นในการกระทำดี เธอต้องไม่โกง หลอกลวง หรือทรยศหักหลัง เธอต้องรักษาสัญญา เธอต้องไม่เสแสร้ง เธอควรมีความคิดดีและทำดีต่อผู้อื่น ผู้หญิงมุสลิมที่แท้จริงต้องมีบุคลิกสง่างาม เป็นมิตร อ่อนน้อม อ่อนโยนทั้งคำพูดและการกระทำต่อบุคคลอื่น เธอมีความรักในเพื่อนมนุษย์และเป็นที่รักในหมู่คนที่ห้อมล้อม ดังเช่นที่พระศาสดาทรงเป็นบุคคลที่ดีเลิศในการมีความคิดที่ดีต่อบุคคลอื่นตลอดเวลา คุณสมบัติในการเป็นคนที่คิดดีและทำดีนี้ หากเป็นผู้นับถือศาสนาอื่นๆ แล้ว อาจจะได้มาเพราะการศึกษาและอบรมที่ดี แต่หากเป็นมุสลิมแล้ว การมีความเชื่อในอิสลามและปฏิบัติตามหลักคำสอนจะ หล่อหลอมให้บุคคลนั้นเป็นผู้มีจิตใจดีและส่งผลทำให้กระทำดีต่อบุคคลอื่นเสมอมา เพราะอิสลามเป็นศาสนาเดียวที่มีบทกำหนดในการปฏิบัติแม้แต่ในเรื่องเล็กน้อยของทั้งชายและหญิง แต่สิ่งเหล่านั้นจะนำไปสู่การอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข สมานฉันท์ และเคารพซึ่งกันและกันในสังคม เธอควรซื่อสัตย์ สตรีมุสลิมพึงมีความสัตย์จริงต่อบุคคลอื่น ทั้งนี้เพราะหลักคำสอนของอิสลามสนับสนุนความซื่อสัตย์และถือว่าความซื่อสัตย์คือคุณสมบัติที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของมนุษย์ มุสลิมจะต้องไม่พูดโกหก และต้องไม่กระทำการหลอกลวง สตรีมุสลิมเชื่อมั่นในความสัตย์ซื่อว่าจะนำไปสู่การกระทำดี และจะนำเธอไปสู่สวรรค์ และในทางตรงข้าม บุคคลที่คดโกงก็จะเดินทางไปสู่นรกเช่นกัน เธอต้องหลีกเลี่ยงการกล่าวเท็จ สตรีมุสลิมที่แท้จริงคือบุคคลที่ได้รับการกล่อมเกลาโดยคำสอนและแนวทางของอิสลามย่อมไม่กล่าวเท็จ เพราะการกล่าวเท็จคือ ฮาราม หรือการกระทำความผิด “เช่นนั้นแหละ และผู้ใดให้เกียรติต่อข้อห้ามทั้งหลายของอัลลอฮฺ มันก็จะเป็นการดีแก่เขา ณ ที่พระเจ้าของเขา และปศุสัตว์ทั้งหลายได้เป็นที่อนุมัติแก่พวกเจ้า เว้นแต่บางสิ่งที่ถูกบอกกล่าวไว้แก่พวกเจ้า ดังนั้นพวกเจ้าจงปลีกตัวให้พ้นจากความโสมม ซึ่งหมายถึงเจว็ดทั้งหลาย และจงออกห่างจากการกล่าวคำเท็จ” (อัลกุรอาน 22 : 30) การเป็นพยานเท็จนอกจากจะเป็น “ฮาราม” แล้วยังเป็นสิ่งที่ไม่เหมาะสมสำหรับสตรีมุสลิม การเป็นพยานเท็จทำให้เธอเสื่อมเสียเกียรติยศและการยอมรับ ทำให้เธอเป็นคนคดโกงในสายตาผู้อื่น พระคัมภีร์ อัลกุรอานเขียนไว้ชัดเจนว่า “และบรรดาผู้ไม่เป็นพยานในการเท็จ และเมื่อพวกเขาผ่านเรื่องไร้สาระ พวกเขาผ่านไปอย่างมีเกียรติ” (อัลกุรอาน 25 : 72) เธอต้องให้คำแนะนำที่บริสุทธิ์ใจ สตรีมุสลิมที่แท้จริงไม่เพียงแต่จะต้องหลีกเลี่ยงคุณสมบัติที่ไม่ดีแล้ว เธอยังต้องมีความจริงใจและบริสุทธิ์ใจต่อผู้ที่เธอคบค้าสมาคม หากเธอเห็นว่าเขาเหล่านั้นกระทำผิด เธอพึงชักนำเขาไปในทางที่ดีโดยการให้คำแนะนำที่บริสุทธิ์ใจและจริงใจ การชักจูงบุคคลที่หลงผิดให้กลับมาเชื่อในอัลลอฮฺเป็นหน้าที่ที่ยิ่งใหญ่ของผู้นับถืออิสลามทุกคน คำแนะนำที่บริสุทธิ์ใจนี้เกี่ยวข้องโดยตรงกับ salah (การปฏิบัติละหมาด) และ zakah (การบริจาคชะกาต) ตามคำสอนของท่าน Sahabi Jarir Ibn Abdullah และเป็นคุณสมบัติเบื้องต้นที่มุสลิมทุกคนพึงมีในวันพิพากษาโลก เธอพึงเป็นตัวอย่างให้แก่ผู้อื่นในการกระทำดี สตรีมุสลิมที่มีจิตวิญญาณบริสุทธิ์เพราะหลักอิสลามคือปราศจากความเห็นแก่ตัวและมีความรักในเพื่อนมนุษย์ย่อมปฏิบัติตนเป็นตัวอย่างที่ดีแก่ผู้พบเห็นและรู้จัก ความดีจะเป็นที่ประจักษ์และบุคคลที่ล้อมรอบเธอจักได้รับประโยชน์ ไม่ว่าเธอจะทำดีนั้นเพื่อตัวเองหรือเพื่อผู้อื่น เพราะเธอรู้ว่าบุคคลที่นำทางบุคคลอื่นไปในทางที่ดีจะได้รับรางวัลจากการกระทำนั้น ดังเช่นที่พระศาสดากล่าวไว้ว่า “บุคคลใดที่นำผู้อื่นในการทำดีย่อมได้รับรางวัลเช่นเดียวกับที่บุคคลนั้นได้รับ” (อัลฮาดิษ) สตรีมุสลิมจะไม่โอ้อวดในการกระทำดีของตนเยี่ยงหญิงขายของพยายามขายสินค้า เพียงเธอผู้เดียวรู้ว่าเธอทำดีก็พอแล้วที่จะได้รับประทานรางวัลจากอัลลอฮฺ ซึ่งมีความสำคัญยิ่งกว่าชื่อเสียงใดๆ โดยวิถีทางเช่นนี้ ความดีของเธอจะแพร่หลายขจรขจายไปในชุมชน และทุกคนจะมีโอกาสที่จะทำในสิ่งที่อัลลอฮฺทรงช่วยให้เขากระทำ มุสลิมที่แท้จริงย่อมนำทางบุคคลอื่นให้กระทำดีทันทีที่มีโอกาส และจักได้รับรางวัลอัลลอฮฺ เท่าเทียมกับบุคคลที่กระทำความดีนั้น เธอต้องไม่โกง หลอกลวง หรือทรยศหักหลัง สตรีมุสลิมที่จริงใจย่อมมีความสัตย์ซื่อเป็นคุณสมบัติพื้นฐาน เธอจะไม่โกง หลอกลวง หรือทรยศหักหลัง เพราะเธออยู่เหนือคุณสมบัติที่ไร้ค่าเหล่านั้น ความสัตย์ย่อมต้องการความคิดที่จริงใจ ตรงไปตรงมา ซื่อสัตย์ และยุติธรรม หากมีคุณสมบัติเหล่านี้แล้ว ในใจของเธอจะไม่เหลือที่สำหรับความคดโกงหรือหลอกลวง การยอมรับหลักอิสลามคือความจริงโดยธรรมชาติและจะขับไล่บาปโทษของการหลอกลวง คดโกง หรือทรยศหักหลัง ดังเช่นที่ท่านศาสดากล่าวไว้ในฮาดิษว่า “ใครก็ตามที่จับอาวุธต่อต้านเราย่อมไม่ใช่คนหนึ่งในพวกเรา และผู้ที่คดโกงเราก็ไม่ใช่พวกเราด้วย” สังคมมุสลิมจึงมีแต่ความบริสุทธิ์ใจ ซื่อตรง จริงใจต่อกัน คำสัญญาทั้งปวงจะได้รับการปฏิบัติตาม หากมีผู้ทรยศหรือคดโกงในสังคม ย่อมถือว่าผู้นั้นคือศัตรูของสังคม อิสลามมองการโกง หลอกลวงและทรยศหักหลังว่าเป็นอาชญากรรมที่จะต้องได้รับการพิพากษาทั้งในโลกนี้และโลกหน้า ดังเช่นที่ท่านศาสดากล่าวว่าในวันพิพากษาคนทรยศทั้งหลายจะลุกขึ้นมาพร้อมถือธงบอกว่าเขาเหล่านั้นคือผู้ทรยศ และผู้ได้รับความอยุติธรรมจะร้องตะโกนและชี้ตัวเขา “คนทรยศทุกคนจะถือธงในวันพิพากษา และจะถูกชี้หน้าว่า นี่คือผู้ทรยศและอื่นๆ” ความละอายในวันพิพากษาจะเพิ่มทวีคูณเมื่อเขาเห็นท่านศาสดา ผู้ซึ่งเป็นความหวังและผู้ประสานประนีประนอมในวันสำคัญนั้นยืนอยู่เบื้องหน้าเขา เพราะพวกเขาได้กระทำผิดบาปมหันต์ จนไม่สมควรได้รับพระกรุณาจากอัลลอฮฺ และจากการประสานประนีประนอมจากท่านศาสดา เธอต้องรักษาสัญญา คุณสมบัติหนึ่งของสตรีมุสลิมคือการรักษาสัญญา ซึ่งเป็นคุณสมบัติที่คู่ไปกับความสัตย์ซื่อ การรักษาสัญญาย่อมได้รับการยกย่องสรรเสริญ เป็นเครื่องหมายสูงส่งของคนดี สตรีใดมีคุณสมบัตินี้ย่อมประสบความสำเร็จในชีวิต ได้รับความรัก ความเคารพ และความชื่นชมจากบุคคลอื่น ผลจากคุณสมบัตินี้ทำให้เธอมีศีลธรรม เป็นที่รักของบุตรชายหญิง เป็นที่ชื่นชมในหมู่เพื่อนฝูงคนที่รู้จักเธอ เป็นคุณสมบัติเบื้องต้นของมุสลิมที่มีความเชื่อในอิสลาม มีหลายบทในอัลกุรอานที่เน้นในเรื่องนี้ เช่น “บรรดาผู้ศรัทธาทั้งหลาย จงรักษาบรรดาสัญญาให้ครบถ้วนเถิด สัตว์ประเภทปศุสัตว์นั้นได้ถูกอนุมัติแก่พวกเจ้าแล้ว นอกจากที่จะถูกอ่านให้พวกเจ้าฟัง โดยที่พวกเจ้ามิใช่ผู้ที่ให้สัตว์ที่ถูกล่านั้นเป็นที่อนุมัติ ขณะที่พวกเจ้าอยู่ในอิหฺรอม แท้จริงอัลลอฮฺนั้นทรงชี้ขาดตามที่พระองค์ทรงประสงค์” (อัลกุรอาน 5 : 1) “และพวกเจ้าอย่าเข้าใกล้ทรัพย์สินของเด็กกำพร้า เว้นแต่โดยวิธีที่ดียิ่ง จนกว่าเขาจะบรรลุนิติภาวะและจงให้ครบตามสัญญา (เพราะ) แท้จริงสัญญานั้นจะถูกสอบสวน” (อัลกุรอาน 17 : 34) เธอต้องไม่เสแสร้ง สตรีมุสลิมที่แท้จริงย่อมซื่อตรง เปิดเผยในคำพูดและความคิดเห็น ไม่เสแสร้ง ไม่ยกยอปอปั้น เพราะเธอรู้ว่าตามหลักอิสลามแล้ว การเสแสร้งคือ ฮาราม หรือการกระทำผิด สรุป หลักของอิสลามคือการให้สิทธิปกป้องคุ้มครองบุคคลในสังคมทั้งชายและหญิงให้ได้รับความยุติธรรมอย่างเหมาะสมกับเพศและสถานภาพ การปฏิบัติตามคำสอนย่อมนำไปซึ่งการเคารพในสิทธิของตนเองและผู้อื่นในเบื้องต้น ซึ่งจะทำให้สังคมอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข แต่นอกเหนือจากนั้น หลักของอิสลามยังกำหนดหน้าที่ที่บุคคลพึงปฏิบัติต่อบุคคลอื่นในสังคม เป็นการตอบแทนสังคมที่ให้พวกเขาได้อยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข หากทุกคนในสังคมปฏิบัติตามหน้าที่ที่ พึงมีต่อสังคมแล้ว จะทำให้สังคมนั้นน่าอยู่ยิ่งขึ้น กลายเป็นสังคมที่มีแต่ความสมานฉันท์ ทั้งหญิงและชายในสังคมมุสลิมต่างมีบทบาท สิทธิ และหน้าที่ อาจจะเหมือนหรือแตกต่างกันไปบ้างก็เพราะความเหมาะสมตามธรรมชาติ อิสลามมิได้บอกว่าชายเหนือหญิงหรือหญิงเหนือชาย แต่ทั้งสองเพศย่อมมีสิทธิและหน้าที่ตามเพศของตนเอง หากทั้งสองเพศยึดตามหลักอิสลามแล้ว ก็จะอยู่ร่วมกันอย่างปรองดอง ตั้งแต่ในหน่วยที่เล็กที่สุดของสังคม คือในครอบครัว ไปจนถึงในชุมชน หมู่บ้าน ตำบล จังหวัด ประเทศ และในโลก เป็นความจริงที่ไม่สามารถจะโต้แย้งได้ว่า ความไม่รู้นำไปสู่ความไม่เข้าใจกัน และความไม่เข้าใจกันนั้นก็จะนำไปสู่สิ่งที่ร้ายแรงกว่านั้นคือความเข้าใจผิดซึ่งกันและกัน การทำความเข้าใจกับหลักคำสอนของอิสลามจะทำให้รู้และเข้าใจในสังคมมุสลิม เป็นเกราะป้องกันความเข้าใจผิดที่จะนำมาซึ่งการเป็นปฏิปักษ์ต่อกัน ในทางเดียวกัน คนมุสลิมที่ตระหนักในบทบาทหน้าที่ของตนต่อสังคมตามหลักอิสลาม ก็ย่อมจะต้องปฏิบัติตามหลักคำสอน ซึ่งนำมาซึ่งสันติสุขและสมานฉันท์ในสังคมและในโลก ยศวดี บุณยเกียรติ วัลลภา นีละไพจิตร