สิทธิมนุษยชนกับโรงเรียนในชุมชน ผู้ช่วย ผู้อำนวยการโรงเรียน พิชิต ไชยแก้ว กล่าวต้อนรับคณะวิทยากร โรงเรียนห้วยซ้อวิทยาคม รัชมังคลาภิเษก ตั้งอยู่ในตำบลห้วยซ้อ อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย มีลักษณะพิเศษต่างไปจากโรงเรียนระดับมัธยมศึกษาทั่วไป คือ ในจำนวนนักเรียน 734 คนนั้น เป็นชาวเขาจากหลายเผ่าอยู่เป็นจำนวนมาก เพราะโรงเรียนนี้รับนักเรียนที่จบระดับประถมศึกษาจากบ้านเวียงหมอกที่ตั้งอยู่ใกล้ๆ และโรงเรียนบ้านเวียงหมอกแห่งนี้เป็นโรงเรียนที่ชาวบ้านในละแวกนั้นส่งลูกหลานมาเรียน บ้านเวียงหมอกเป็นที่ตั้งถิ่นฐานของชาวไทยภูเขาหลายเผ่าที่อพยพมาจากที่อื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นอาข่า อีก้อ ม้ง เย้า มูเซอร์ หรือลัวะ และยังมีชาวจีนลูกหลานกองพล 93 กับมุสลิมอีก 2-3 ครอบครัว เด็กๆ บ้านเวียงหมอกเรียนร่วมกันในโรงเรียนประถมและเมื่อจบแล้วก็ย้ายไปต่อระดับมัธยมที่โรงเรียนห้วยซ้อวิทยาคม โดยตอนเย็นหลังเลิกเรียนจากห้วยซ้อวิทยาคมฯ เด็ก ๆ ที่มาจากครอบครัวจีนจะเรียนภาษาจีนและวิชาอื่น ๆ ที่โรงเรียนในหมู่บ้าน เช่นเดียวกับเด็กมุสลิมก็เรียนวิชาศาสนาที่มัสยิดของตน เป็นเช่นนี้มาหลายปีจนหลายคนจบการศึกษาไปทำงานกันแล้ว ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พูดเรื่อง “สิทธิของพลเมือง” คุณพิทักษ์ เกิดหอม จากคณะอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 ทำหน้าที่พิธีกรได้อย่างสนุกสนานโดนใจเด็กๆ แต่ยังมีเด็กชาวเผ่าที่กำลังเรียนในโรงเรียนห้วยซ้อฯ อีกหลายคนที่อายุเกิน 15 ไปแล้วแต่ยังไม่มีบัตรประชาชนเพราะผู้ปกครองไม่มีสัญชาติไทย ทั้ง ๆ ที่หลายคนเกิดที่โรงพยาบาลและมีใบแจ้งเกิดเป็นหลักฐาน หากเด็กไม่สามารถจะทำบัตรประชาชนได้ การเข้าเรียนต่อในระดับอุดมศึกษาคงจะเป็นไปไม่ได้ หรือหากได้เรียนจบ พวกเขาจะได้ทำงานดีๆ หรือไม่ ทำอย่างไรพวกเขาจึงจะได้รับสัญชาติไทยและมีโอกาสที่จะก้าวต่อไปเป็นพลเมืองของแผ่นดินที่พวกเขาเกิดและเติบโต สถาบันนโยบายศึกษาร่วมกับคณะอนุกรรมการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน 4 ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ จัดสัมมนาให้ความรู้เด็กๆ ชั้นมัธยมปลาย 214 คนที่โรงเรียนห้วยซ้อวิทยาคมฯ เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2549 เยาวชนของเราได้เรียนรู้เรื่องสิทธิมนุษยชนเบื้องต้นที่พวกเขาควรจะรู้ สิทธิเหล่านั้นอยู่ที่อวัยวะต่างๆ ในร่างกายคนเรา คือ การพูด คิด เขียน ฟัง เดินทางและการงานอาชีพ พวกเขาเรียนรู้ว่าถ้าเป็นเด็กและเยาวชนจะมีกฎหมายพิเศษคุ้มครองสิทธิเด็ก และท้ายที่สุดคือการเรียนรู้ว่าเด็กที่เกิดในแผ่นดินไทยทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับสัญชาติไทย ความรู้ใหม่นี้ทำให้หลายคนมีความหวังว่าอนาคตของพวกเขาจะต้องดีกว่าวันนี้ที่อยู่ในสถานะของลูกหลานของผู้ที่ไม่มีบัตรประชนชน ไม่ใช่ผู้มีสัญชาติไทย สองวิทยากรคู่ พ.ต.อ.สมพล รัฐกาญจน์ และ คุณธนานุวัฒน์ แก้วพงศ์พันธุ์ ให้ความรู้เรื่อง สิทธิในการได้รับสัญชาติ เด็ก ๆ ถูกแบ่งกลุ่มระดมสมอง ต้องคิดให้มาก ๆ จะได้ไม่ง่วง ถึงเวลานำเสนองานกลุ่ม ดูลีลาของแต่ละคนกันบ้าง คณะวิทยากรขึ้นตอบปัญหาก่อนปิดรายการ เด็กๆ บอกว่าอยากให้มีการสัมมนาแบบนี้บ่อย ๆ จะได้เปิดโลกทัศน์กว้างให้พวกเขา หลายคนบอกว่าอยากให้สัมมนากันสักหนึ่งคืนสองวันจะได้เรียนรู้อีกหลายเรื่อง บางคนบอกว่าอยากให้มีเกมเล่นบ้างจะได้ไม่เบื่อไม่ง่วง สถาบันนโยบายศึกษายินดีที่ได้เป็นส่วนหนึ่งของสังคมในความเพียรพยายามที่จะทำให้ทุกคนในสังคมไทยอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุขและร่มเย็น คณะวิทยากรและคณะกรรมการนักเรียนถ่ายภาพร่วมกันหลังปิดสัมมนา