สถาบันนโยบายศึกษา : Institute of Public Policy Studies (IPPS)

ตัวชี้วัดความโปร่งใส

นคร เสรีรักษ์
ผอ.ส่วนนโยบายและวิเคราะห์
สำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ

พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ใช้บังคับมาถึงวันนี้ 8 ปีแล้ว เป็นกฎหมายที่ได้รับความสนใจและยอมรับกันว่าเป็นกฎหมายที่เป็นประโยชน์ต่อสังคมและสาธารณะอย่างกว้างขวาง

ขณะเดียวกันก็ส่งผลกระทบต่อระบบราชการไทย ที่ต้องปรับตัวให้เข้ากับบทบัญญัติของกฎหมายซึ่งกำหนดให้ “หน่วยงานของรัฐ” มีหน้าที่ “เปิดเผย” ข้อมูลข่าวสารของทางราชการต่อประชาชน และต้องปฏิบัติงานด้วยความรอบคอบและโปร่งใสมากขึ้น เพราะเอกสารต่างๆ อาจถูกตรวจสอบได้ตลอดเวลา

กฎหมายข้อมูลข่าวสารกำหนดให้หน่วยงานของรัฐจัดข้อมูลบางประเภทเอาไว้ให้ประชาชนตรวจดู เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับนโยบาย แผนงาน โครงการ งบประมาณ ผลการพิจารณาหรือคำวินิจฉัยที่มีผลต่อประชาชน และข้อมูลที่ประชาชนให้ความสนใจค่อนข้างมาก คือ ข้อมูลเกี่ยวกับการจัดซื้อจัดจ้าง ซึ่งคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการได้ประกาศกำหนดให้ประกาศประกวดราคา และประกาศสอบราคา เป็นข้อมูลที่ต้องจัดเตรียมเอาไว้ให้ตรวจดูได้ตลอดเวลา และต่อมาได้กำหนดเพิ่มเติมให้จัดทำสรุปการจัดซื้อจัดจ้างเอาไว้เป็นประจำทุกเดือน

และเพื่อให้สอดคล้องต่อพัฒนาการของสังคมที่อยู่ในยุคแห่งสังคมสารสนเทศและเทคโนโลยีการสื่อสาร คณะรัฐมนตรีจึงได้มีมติกำหนดให้นำข้อมูลดังกล่าวไปเผยแพร่ทางเว็บไซต์ของหน่วยงานด้วย

อย่างไรก็ตาม จนถึงวันนี้หน่วยงานของรัฐหลายแห่ง อาจจะยังไม่ได้ปฏิบัติอย่างถูกต้องครบถ้วนตามมาตรฐานของกฎหมาย คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการจึงได้เสนอต่อคณะรัฐมนตรีเพื่อกำหนดให้นำเรื่องการจัดระบบและการดำเนินการเกี่ยวกับการเปิดเผยข้อมูลข่าวสาร และการสนับสนุนส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชน เป็นหนึ่งในตัวชี้วัดประสิทธิภาพของหน่วยงานของรัฐทุกแห่ง

สำหรับเหตุผลในการดำเนินการเรื่องนี้ ก็เนื่องจากการปฏิรูประบบราชการได้มีการกำหนดตัวชี้วัดประสิทธิภาพของหน่วยงานของรัฐ โดยมีการประเมินผลและให้คะแนนตามตัวชี้วัดที่กำหนด ประกอบกับมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 28 ธันวาคม 2547 ที่กำหนดให้หน่วยงานของรัฐนำข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับประกาศประกวดราคาและสอบราคา รวมทั้งผลการพิจารณาการจัดซื้อจัดจ้างในรอบเดือนเผยแพร่ผ่านทางเว็บไซต์ของหน่วยงาน ซึ่งเป็นมติคณะรัฐมนตรีที่มีส่วนอย่างสำคัญในการสนับสนุนเรื่องกระบวนการบริหารที่โปร่งใสตรวจสอบได้ของหน่วยงานต่างๆ ดังนั้น เพื่อให้การปฏิบัติตามมติคณะรัฐมนตรีเรื่องนี้ มีผลเป็นรูปธรรม มีประสิทธิภาพและเพื่อเป็นการตอบสนองต่อนโยบายของรัฐบาลที่มุ่งเน้นให้การดำเนินการจัดซื้อจัดจ้างของหน่วยงานต่างๆ ของรัฐให้เป็นไปด้วยความโปร่งใสและตรวจสอบได้ จึงให้สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ นำมติคณะรัฐมนตรีดังกล่าว รวมทั้งการนำเรื่องความโปร่งใส เรื่องการเปิดเผยข้อมูลข่าวสาร และเรื่องการมีส่วนร่วมของประชาชนเป็นหนึ่งในตัวชี้วัดประสิทธิภาพของหน่วยงานของรัฐทุกแห่ง ตั้งแต่ปี 2550 เป็นต้นไป โดยคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการและสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการจะได้กำหนดรายละเอียดของตัวชี้วัดนี้ต่อไป

คณะรัฐมนตรีได้เห็นชอบแนวทางดำเนินการเพื่อให้หน่วยงานของรัฐทุกแห่งถือเป็นนโยบายสำคัญที่จะต้องถือปฏิบัติ ในการประชุม ครม. เมื่อ วันที่ 11 เมษายน 2549 แล้ว เป็นอันว่าหน่วยงานของรัฐทุกแห่งเตรียมการดำเนินการตามตัวชี้วัดตัวล่าสุดได้ตั้งแต่บัดนี้.