เครือข่ายการกระจายอำนาจภาคประชาชน รัฐได้ถ่ายโอนภารกิจในการบริหารจัดการจากส่วนกลางและส่วนภูมิภาคไปให้แก่ท้องถิ่นแล้ว 180 จากทั้งหมด 245 เรื่อง ในขณะที่งบประมาณร้อยละ 24 ของประเทศก็ได้ถ่ายโอนไปแล้วเช่นกัน เป็นเงิน ปีละมากกว่าสามแสนล้านบาท เงินจำนวนนี้มาจากภาษีอากรของประชาชนทุกคน ดังนั้น เราจะปล่อยให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นใช้จ่ายเงินเหล่านี้โดยที่ไม่มีการเอาใจใส่ติดตามและตรวจสอบโดยพวกเรากระนั้นหรือ และหากเราต้องการจะมีส่วนร่วมในการติดตามตรวจสอบการใช้เงิน เราจะทำได้ไหม และทำได้อย่างไร สองโจทย์นี้ คือ ประเด็นของการจัดการสัมมนาเชิงปฏิบัติการที่ สถาบันนโยบายศึกษาร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการกระจายอำนาจให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ร่วมกันจัดขึ้นในวันที่ 27 เมษายน 2549 ที่จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีผู้เข้าร่วมการสัมมนาเกือบสองร้อยคนมาจากภาคประชาชนในจังหวัดต่างๆ ในภาคเหนือ คุณปัญญา ทองประเสริฐ ผอ.ส่วนประสานงาน ติดตามและประเมินผล สนง.คณะกรรมการ กระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น คุณนคร เสรีรักษ์ ผอ.ส่วนนโยบายและวิเคราะห์ สนง.คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ ประเด็นแรกที่ผู้เข้าสัมมนาเรียนรู้ คือ ประชาชนต้องเข้าไปมีส่วนร่วมในการดำเนินงาน ซึ่งมิได้หมายความว่าจะต้องเข้าไปทำงานในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นด้วยตนเอง เพราะประชาชนได้เลือกตัวแทนเข้าไปกำหนดนโยบายหรือควบคุมดูแลการทำงานโดยผ่านทางสภาท้องถิ่นแล้ว แต่การมีส่วนร่วมของภาคประชาชน ได้แก่ การหาเวลาเข้าไปนั่งฟังการประชุมสภาท้องถิ่นในวาระที่เปิดให้ฟังได้ เข้าไปร่วมในประชาคม มีส่วนร่วมในการติดตามผลการดำเนินงาน รวมทั้งการตรวจสอบผู้บริหารท้องถิ่นตามวาระอันควร ผ่านจากขั้นตอนต่างๆ เหล่านี้หากต้องการจะมีส่วนร่วมโดยตรงก็คงจะถึงวาระที่อาสาตนเป็นผู้แทนโดยการลงรับการเลือกตั้ง ประเด็นที่สอง คือ การจะติดตามและตรวจสอบการดำเนินงานขององค์กรส่วนท้องถิ่นนั้น จะกระทำได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลหากภาคประชาชนร่วมมือกันทำงานในลักษณะที่เป็นเครือข่ายแลกเปลี่ยนความรู้ ประสบการณ์และข้อมูลข่าวสารซึ่งกันและกัน ประเด็นสุดท้าย คือ ทุกหน่วยงานรัฐมีหน้าที่ต้องเปิดเผยหรือยินยอมให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลข่าวสารต่างๆ ที่เกี่ยวกับการดำเนินงานของรัฐ การเปิดเผยข้อมูลทำได้หลายลักษณะ เช่น ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ปิดประกาศไว้ในสถานที่เปิดเผย หรือนำออกมาให้ดูเมื่อได้รับการร้องขอ อาจารย์ณรงค์เดช สรุโฆษิต ผู้ช่วยอธิการบดี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาถึงตอนนี้ผู้เข้าสัมมนามีคำถามเด็ด งบฯ ผู้ว่าซีอีโอตรวจสอบได้ไหม ถ้าได้ จะตรวจสอบอย่างไร วิทยากรของเรา คุณนคร เสรีรักษ์ ผู้อำนวยการส่วนนโยบายและวิเคราะห์ สำนักงานคณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการตอบชัดเจน ตรวจสอบได้ ขอดูข้อมูลได้ที่ศาลากลางนั่นแหละ เพราะข้อมูลนี้จะต้องจัดแสดงเอาไว้ หากไม่มีหรือขอแล้วไม่ได้ดู ให้ร้องเรียนได้ที่คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารของราชการ สังกัดสำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ทำเนียบรัฐบาล หากร้องหน่วยงานนี้แล้วยังเฉยเมย ฟ้องได้- ฟ้องศาลปกครอง รัฐธรรมนูญฉบับนี้ให้สิทธิเสรีภาพแก่ประชาชนมากที่สุด สนับสนุนส่งเสริมให้ประชาชนมีส่วนร่วมทางการเมืองการปกครองมากที่สุด กฎหมายอื่นๆ เช่น พ.ร.บ. กระจายอำนาจฯ ก็ส่งเสริมให้ประชาชนในท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการติดตามประเมินผลและตรวจสอบการทำงานของท้องถิ่น ในขณะที่ พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารของทางราชการก็เป็นหลักประกันการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารของภาคประชาชน ลงทะเบียนเข้าร่วมงาน ผู้เข้าร่วมสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เสียงสะท้อนจากผู้เข้าร่วมสัมมนาบอกว่า การประชุมเช่นนี้ควรจัดบ่อยๆ หรืออย่างน้อยปีละครั้งเพื่อให้บรรดาเครือข่ายทั้งหลายจะได้ถ่ายทอดความรู้ไปให้ภาคประชาสังคม ในขณะที่หลายเสียงบอกว่า ให้จัดสัมมนากันที่ตำบลเลย และคนสำคัญที่ต้องเชิญมานั่งรับฟังก็คือตัวนายก อบต. นั่นแหละ ผู้เข้าร่วมสัมมนาเชิงปฏิบัติการ ผู้เข้าร่วมสัมมนาเชิงปฏิบัติการ ท้ายที่สุดมีข้อเสนอให้ทุกองค์กรปกครองท้องถิ่นจัดตั้งเครือข่ายติดตามตรวจสอบเรื่องการกระจายอำนาจ เห็นไหมคะว่ากฎหมายมีอยู่แล้ว ให้อำนาจประชาชนมาก เหลือแต่ว่าภาคประชาชนต้องนำมาใช้กันหน่อย และใช้ให้เป็นด้วย แล้วเราจะตระหนักว่าประชาสังคมมีอำนาจที่จะมีส่วนร่วมในการบริหารปกครองมากกว่าที่เราเข้าใจ