สิทธิเด็กและเยาวชนกับการพัฒนา น.พ.นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ ประธาน กรรมาธิการการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษย์ วุฒิสภา หลายคนคงแปลกใจ หากรู้ว่าประชากรไทยทั้งประเทศประมาณ 60 ล้านคนนั้น เป็นประชากรเด็กและเยาวชนอยู่ประมาณเกือบครึ่งหนึ่ง คือ 24 ล้านคน และหากว่าเราไม่เริ่มพูดถึงเรื่องของสิทธิเด็กในวันนี้ ก็นับว่าประเทศไทยได้สูญเสียโอกาสในการพัฒนาประเทศไทยในอนาคต โลกหมุนเร็ว และเปลี่ยนแปลงรวดเร็ว การแลกเปลี่ยนข่าวสารในสังคมทั้งในระดับหมู่บ้าน จังหวัด ประเทศและในระดับโลก เป็นไปอย่างรวดเร็ว ไม่ว่าผู้ใหญ่หรือเด็กต่างต้องเรียนรู้ให้เท่าทันต่อกระแสโลกาภิวัตน์ เพราะเป็นสิ่งแวดล้อมรอบตัวที่มีผล มีอิทธิพลต่อทุกคนในสังคม ทั้งนี้เพื่อเป็นเกราะกำบังให้แต่ละคนใช้ชีวิตอย่างระมัดระวังและปลอดภัยจากสิ่งต่างๆ ที่มาพร้อมกับกระแสโลกาภิวัตน์ การรู้จักสิทธิและความรับผิดชอบในการอยู่ในสังคมปัจจุบันเป็นเรื่องจำเป็นสำหรับทุกคน ไม่เว้นแม้แต่เด็กและเยาวชน ด้วยว่าเด็กและเยาวชนต่างก็เป็นมนุษย์จึงย่อมมีสิทธิของความเป็นมนุษย์เหมือนกับผู้ใหญ่ ที่ผู้ใหญ่ก็จะต้องเคารพ ส่งเสริม และคุ้มครองสิทธิเด็กที่มีอยู่มากมายหลายประการ ซึ่งสิทธินี้ได้รับการรับรองค้ำประกันโดยกฎหมายทั้งในระดับโลกและระดับประเทศว่าด้วยการปฏิบัติต่อเด็ก สำหรับประเทศไทย มีกฎหมายบัญญัติไว้ในมาตราที่เกี่ยวข้องกับสิทธิเด็กโดยตรง คือ มาตรา 53 และมาตรา 80 ซึ่งมาตรา 53 ได้ระบุไว้ว่า เด็กมีสิทธิที่จะได้รับการคุ้มครองโดยรัฐจากการใช้ความรุนแรงและการปฏิบัติอันไม่เป็นธรรม และเด็กซึ่งไม่มีผู้ดูแลมีสิทธิได้รับการเลี้ยงดูและการศึกษาอบรมจากรัฐฯ ส่วนมาตรา 80 นั้น รัฐต้องคุ้มครองและพัฒนาเด็กและเยาวชน กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาคดีเด็ก ที่จะต้องมีทนายความ อัยการ นักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์เข้าร่วมด้วย ผศ.เกษม บุญรมย์ อธิการบดี ม.ราชภัฏอุบลราชธานี ผศ.ดร.สุทิน นพเกตุ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ปัญหาทางสังคมในสภาพเศรษฐกิจแบบทุนนิยม ที่แสวงหาผลประโยชน์สูงสุดจากการแข่งขัน ก่อให้เกิดปัญหาตามมาหลายด้านไม่ว่าจะเป็นปัญหาความยากจน แหล่งอบายมุข สิ่งเสพติด การขาดการศึกษา กลายเป็นสภาพแวดล้อมที่มีผลกระทบต่อการเจริญเติบโตของเด็กและเยาวชนไทย สถาบันสำคัญๆ ในสังคม ไม่ว่าจะเป็นสถาบันครอบครัว สถาบันการศึกษาคือโรงเรียนและมหาวิทยาลัย ต่างมีส่วนโดยตรงต่อการสร้างเด็กและเยาวชนให้เติบโตขึ้นมาในสังคมอย่างเข้าใจถึงสิทธิและความรับผิดชอบต่างๆ ที่เขาทั้งหลายพึงจะมี เพื่อให้ลดทอนการก่อเกิดปัญหาต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นกับเด็กและเยาวชนที่อยู่ในสังคม ถ้าเด็กวันนี้คือผู้ใหญ่ในวันหน้าจริง เด็กและเยาวชนไทย 24 ล้านคนวันนี้ ก็คือพลังมหาศาลที่จะขับเคลื่อนในการพัฒนาสังคมไทยในอนาคตอีกไม่กี่ปีข้างหน้า ถ้าเด็กวันนี้คือผลพวงของสังคมในปัจจุบัน เราก็คงปฏิเสธไม่ได้ว่าเราจะต้องแก้ปัญหาสังคมไปพร้อมๆ กับแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นกับเด็กและเยาวชน และสิ่งที่จะหลีกเลี่ยงไม่ได้ คือ เราก็จะต้องหันมาให้การศึกษากับเด็กและเยาวชนอย่างทุ่มเท ให้ตระหนักถึงความเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญของสังคม พวกเขาควรได้รับรู้และปฏิบัติอย่างเข้าถึงสิทธิที่กฎหมายให้การรับรองและคุ้มครอง เพื่อเป็นส่วนหนึ่งในบทบาทการพัฒนาสังคมและการแก้ปัญหาสังคมไปพร้อมๆ กับผู้ใหญ่ ปัจจุบันมีหลายหน่วยงานในภาครัฐที่ทำงานด้านเด็กและเยาวชน อีกทั้งยังมีเครือข่ายที่ช่วยกันระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน เพื่อแก้ปัญหาเรื่องของเด็กและเยาวชน แต่อย่างไรก็ตาม เป็นที่น่าแปลกใจเป็นอย่างมากที่กองทุนคุ้มครองเด็กและเยาวชน โดยการจัดสรรงบประมาณปีนี้เพียง 30 ล้านบาท ซึ่งเมื่อเทียบกับประชากรเด็กและเยาวชนที่มีอยู่ถึง 24 ล้านคนแล้ว ก็อยู่ในอัตราส่วน 1 บาทกว่าๆ ต่อหัว เท่านั้น เราคงคาดหวังได้ยากที่จะเห็นเด็กและเยาวชนได้รับการดูแลและคุ้มครองอย่างเหมาะสมจากภาครัฐ (จากซ้าย) คุณณัฐพร สายสุวรรณ ผู้พิพากหัวหน้าศาลเยาวชนและครอบครัว จ.อุบลราชธานี น.พ.นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ ผศ.ดร.สุทิน นพเกตุ และคุณณัฐวุฒิ บัวประทุม นักกฎหมาย มูลนิธิศูนย์พิทักษ์สิทธิเด็ก จ.อุบลราชธานี ผู้เข้าร่วมงานทยอยมาลงทะเบียน การส่งเสริมให้เด็กและเยาวชนได้เข้าใจถึงสิทธิของตน ในการที่จะมีชีวิตอยู่รอดโดยได้รับการเลี้ยงดู ได้รับการศึกษา การนันทนาการ การแสดงความคิดเห็น การไม่ถูกใช้ประโยชน์ การได้รับการปกป้องคุ้มครอง ซึ่งเป็นบทบาทโดยตรงของรัฐบาล ทุกองค์กรทางสังคมและสถาบันทางสังคมก็ควรที่จะเข้ามาร่วมเป็นภาคี ในการที่จะช่วยกันส่งเสริมศักยภาพเด็กและเยาวชนไทยให้แข็งแกร่ง โดยมีความเชื่อว่า พวกเขาสามารถพัฒนาเป็นผู้ใหญ่ที่มีศักยภาพในภายหน้าได้ และด้วยพลังของเยาวชนเองก็สามารถร่วมเป็นภาคีกับองค์กรทางสังคมอื่นๆ ได้อีกด้วย ทั้งนี้ถือว่าเยาวชนได้เข้ามาในกระบวนการมีส่วนร่วมทางสังคม เพื่อร่วมกันพิทักษ์คุ้มครองสิทธิของพวกเขาเอง แผนการพัฒนาในทุกระดับของจังหวัด จึงไม่อาจละเลยการพัฒนาและการคุ้มครองในตัวเด็กและเยาวชน ตามที่ได้มีการรับรองค้ำประกันโดยกฎหมายทั้งในระดับประเทศและสากล อีกทั้งเราควรเปิดพื้นที่ทางสังคม เปิดโอกาสให้เด็กและเยาวชนไทยได้ใช้สิทธิเสรีภาพในการแสดงออกและการรับผิดชอบต่อการใช้สิทธินั้น เพื่อบ่มเพาะให้เขาเป็นกลไกหนึ่งของสังคม รับรู้ปัญหาของสังคมและร่วมแก้ไข ทั้งนี้ผู้ใหญ่ต้องเป็นแบบอย่างและต้นแบบที่ดีแก่เด็กและเยาวชนในการใช้สิทธิ รักษาสิทธิและรับผิดชอบต่อการแสดงสิทธิ เขาก็จะรู้จักการหวงแหนสิทธิต่างๆ ที่พึงได้รับ และเป็นพื้นฐานในการใช้สิทธิขั้นที่สูงต่อไปเมื่อเติบใหญ่ขึ้นเป็นพลเมืองของสังคมในอนาคต ผู้เข้าร่วมสัมมนา ทั้งหมดนี้เป็นข้อคิดเห็นดีๆ ที่ได้มีการระดมความคิดเห็นที่ว่าด้วยเรื่อง “แนวทางการส่งเสริม คุ้มครองสิทธิของเด็กและเยาวชนเพื่อความมั่นคงของมนุษย์” ซึ่งจัดขึ้นที่ หอประชุมโกมุท มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี จ.อุบลราชธานี เมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2549 นับเป็นอีกก้าวหนึ่งของความพยายามจากองค์กรทางสังคมที่มาร่วมกัน อันประกอบด้วย สถาบันนโยบายศึกษา คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ คณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ วุฒิสภา โครงการพัฒนาเครือข่ายภาคประชาชนในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนเพื่อสุขภาวะของบุคคลและชุมชน (คสม.) จังหวัดอุบลราชธานี และมูลนิธิประชาสังคมจังหวัดอุบลราชธานี ผู้เข้าร่วมสัมมนา ผู้เข้าร่วมสัมมนา