เรื่องสิทธิมนุษยชน : สิทธิแรงงาน ปุจฉา : วันที่ 1 พฤษภาคม เป็นวันแรงงานแห่งชาติ หรือที่รับรู้กันในระดับสากลว่าเป็นวันเมย์เดย์ ซึ่งมีที่มาจากการต่อสู้เรียกร้องเพื่อให้เกิดการลดชั่วโมงการทำงานของคนงานในยุโรปและอเมริกา ในโอกาสเฉลิมฉลองวันแรงงาน จึงขออธิบายถึงสิทธิและเสรีภาพด้านแรงงานซึ่งปรากฏเป็นหลักการที่สำคัญทั้งทางสากล และกฎหมายรัฐธรรมนูญของไทย วิสัชนา : สิทธิแรงงานด้านการรวมตัวและการเจรจาต่อรองร่วม ถือเป็นหลักการสำคัญและเป็นหัวใจของสิทธิและเสรีภาพของคนงาน มากไปกว่านั้น หลักการสำคัญนี้ ถือเป็นพื้นฐานสำคัญของมนุษย์ในการที่จะอยู่ร่วมกันในสังคมอย่างสันติสุขและเป็นธรรม ดังนั้นหลักการนี้จึงถูกกำหนดไว้ทั้งในกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ กฎหมายรัฐธรรมนูญ และกฎมายเฉพาะ ดังนี้ - ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน เป็นหลักการที่รับรองและประกาศโดยสมัชชาสหประชาชาติ ในวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2491 ข้อ 1 มนุษย์ทั้งหลายเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในเกียรติศักดิ์และสิทธิ ต่างมีเหตุผลและมโนธรรม และควรปฏิบัติต่อกันด้วยเจตนารมณ์แห่งภราดรภาพ ข้อ 19 ทุกคนมีสิทธิในอิสรภาพแห่งความเห็นและการแสดงออกสิทธินี้ รวมถึงอิสรภาพในการที่จะถือเอาความเห็นโดยปราศจากการแทรกสอด และที่จะแสวงหา รับและแจกจ่ายข่าวสารและความคิดเห็นโดยวิธีใดๆ และโดยไม่คำนึงถึงเขตแดน ข้อ 23 ทุกคนมีสิทธิที่จะจัดตั้งและที่จะเข้าร่วมสหพันธ์กรรมกร เพื่อความคุ้มครองแห่งผลประโยชน์ตน และเนื่องจากปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนนี้เป็นเพียงคำประกาศจึงไม่มีสภาพบังคับเป็นกฎหมาย องค์การสหประชาชาติจึงได้จัดทำหลักการของสิทธิมนุษยชนในรูปของกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ ประกอบด้วยกติการะหว่างประเทศ และอนุสัญญาระหว่างประเทศ โดยในส่วนของอนุสัญญาระหว่างประเทศ ที่ประชุมองค์การแรงงานระหว่างประเทศได้มีมติรับรอง หลักการและสิทธิขั้นพื้นฐานในการทำงาน ซึ่งรับรองอนุสัญญาหลักว่าด้วยเสรีภาพในการสมาคมและการเจรจาต่อรองร่วม ใน อนุสัญญาฉบับที่ 87 ว่าด้วยเสรีภาพในการสมาคม และการคุ้มครองสิทธิในการรวมตัวกัน ค.ศ. 1948 และอนุสัญญาฉบับที่ 98 ว่าด้วยสิทธิในการรวมตัวกันและการร่วมเจรจาต่อรอง ซึ่งประเทศไทยยังไม่ได้เข้าเป็นภาคีของอนุสัญญาทั้ง 2 ฉบับนี้ และมีการเรียกร้องของขบวนการแรงงานเพื่อให้รัฐบาลเข้าร่วมเป็นภาคีของอนุสัญญานี้ นอกจากนี้รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน ได้รองรับหลักการสำคัญเกี่ยวกับสิทธิและเสรีภาพในการรวมตัวและการเจรจาต่อรองร่วม กล่าวคือ 1) หลักเสรีภาพในการรวมตัว มาตรา 45 บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการรวมตัวกันเป็นสมาคม สหภาพ สหพันธ์ สหกรณ์ กลุ่มเกษตรกร องค์การเอกชน หรือหมู่คณะอื่น การจำกัดเสรีภาพตามวรรคหนึ่ง จะกระทำมิได้......... 2) หลักเสรีภาพในการชุมนุม มาตรา 44 บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ 3) หลักเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นหรือการสื่อสาร มาตรา 39 บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น การพูด การเขียน การพิมพ์ การโฆษณา และการสื่อความหมายโดยวิธีการอื่น... มาตรา 37 บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการสื่อสารถึงกันโดยทางที่ชอบด้วยกฎหมาย การตรวจ การกัก หรือการเปิดเผยสิ่งสื่อสารที่บุคคลติดต่อถึงกัน รวมทั้งการกระทำด้วยประการอื่นใดเพื่อให้ล่วงรู้ถึงข้อความในสิ่งสื่อสารทั้งหลายที่บุคคลมีติดต่อถึงกันจะกระทำมิได้....... มาตรา 58 บุคคลย่อมมีสิทธิได้รับทราบข้อมูลหรือข่าวสารสาธารณะในครอบครองของหน่วยงานราชการ หน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการส่วนท้องถิ่น.......... มาตรา 59 บุคคลย่อมมีสิทธิได้รับข้อมูล คำชี้แจงและเหตุผลจากหน่วยราชการ หน่วยงานของรัฐ...... ก่อนการอนุญาต หรือการดำเนินโครงการหรือกิจกรรมใดที่อาจมีผลกระทบต่อคุณภาพสิ่งแวดล้อม สุขอนามัย คุณภาพชีวิต หรือส่วนได้เสียสำคัญอื่นใดที่เกี่ยวกับตนหรือชุมชนท้องถิ่น และมีสิทธิแสดงความเห็นของตนในเรื่องดังกล่าว ...... 4) หลักระบบแรงงานสัมพันธ์ที่เป็นธรรม มาตรา 86 รัฐต้องส่งเสริมให้ประชากรวัยทำงานมีงานทำ คุ้มครองแรงงานโดยเฉพาะแรงงานเด็ก และแรงงานหญิง จัดระบบแรงงานสัมพันธ์ การประกันสังคม รวมทั้งค่าตอบแทนแรงงานให้เป็นธรรม 5) หลักกระบวนการยุติธรรมคุ้มครองสิทธิการในการรวมตัว ในมาตรา 75 และมาตรา 76 ของรัฐธรรมนูญ นอกจากนี้ยังมีกฎหมายเฉพาะที่ออกมาเพื่อรับรองสิทธิการรวมตัวต่อรองของแรงงาน ซึ่งได้แก่ พระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ์ พ.ศ. 2518 และพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 รองรับไว้อีกด้วย จากหลักการทั้งหลาย จะเห็นว่าในประเทศไทย รัฐและสังคมไทย ยังไม่ค่อยรับรู้และเคารพสิทธิแรงงานกันเท่าที่ควร เป็นหน้าที่ของขบวนการผู้ใช้แรงงาน องค์การสิทธิต่างๆ รวมทั้งส่วนราชการที่เกี่ยวข้องจะต้องส่งเสริมเผยแพร่สิทธิแรงงานให้มากยิ่งขึ้น ผศ.จรัล ดิษฐาอภิชัย กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ